24+1 τελευταία διαβάσματα του αποκαλόκαιρου πριν τη νέα σοδειά (του Γιάννη Ν. Μπασκόζου)

 

του Γιάννη Ν. Μπασκόζου

 

Για μας που ασχολούμαστε πιο ειδικά με την αγορά του βιβλίου υπάρχει πάντα η αγωνία να διαβάσουμε όσα περισσότερα βιβλία μπορούμε πριν τις παραλαβές του Φθινοπώρου και πριν την εκδοτική ομοβροντία των χριστουγεννιάτικων εορτών. Παρουσιάζω τα διαβάσματα Ιουλίου – Αυγούστου, όσα βιβλία μου έκαναν εντύπωση και μπορώ να τα συστήσω.

 

 

George Simenon, Ο Μαιγκρέ και η νεκρή κοπέλα, μτφρ. Αργυρώ Μακάρωφ, Άγρα

Καλοκαίρι χωρίς Μαιγκρέ δεν μπορώ να το φανταστώ. Αν και η ιστορία εξελίσσεται μέσα στο βροχερό Παρίσι η ικανότητα του Σιμενόν να σου μεταδίδει με ελαφράδα ιστορίες αστυνομικής πλοκής σου φτιάχνει την διάθεση. Μια κοπέλα βρίσκεται νεκρή σε ένα πάρκο. Σε πρώτη ματιά δεν έχει σχέση με κανέναν. Το παρελθόν της είναι ένα μυστήριο. Εδώ με ένα αργό βασανιστικό ψάξιμο ο Μαιγκρέ αναζητά έναν δολοφόνο, κοροϊδεύει έναν άχαρο συνάδελφό του και σπιντάρει στις τελευταίες σελίδες για να αποκαλύψει το μυστικό της νεκρής κοπέλας.

 

CLemens J. Sets, Η παρηγοριά των στρογγυλών πραγμάτων, μτφρ. Χρήστος Αστερίου, Gutenberg/ Aldina

Από τα πιο ενδιαφέροντα της σεζόν το βιβλίο του νεαρού αυστριακού Ζετς με είκοσι διηγήματα που ταλαντεύονται μεταξύ της πραγματικότητας και του υπερρεαλιστικού φαντασιακού. Μερικές φορές οι δύο καταστάσεις μπερδεύονται όπως στο πρώτο διήγημα όπου ένα κουραστικό ταξίδι προς Καναδά αναβάλλεται αλλά ο ήρωας δεν ξέρει αν αυτό ήταν πιο σουρεαλιστικό από την κατάσταση που βρίσκει στο σπίτι του όταν επιστρέφει.  Άλλες φορές τα διηγήματά του έχουν ένα μαύρο πέπλο που σκεπάζει την σκοτεινιά των αισθημάτων, όπως σε αυτό με την μητέρα ενός νεκρού παιδιού που επιμένει να πείσει ένα επαγγελματία εραστή να κάνουν έρωτα μπροστά στο πτώμα του παιδιού της ή αυτό με την σχολική φωτογραφία μιας τάξης, στην οποία συμμετέχει και ένα μηχανικό παιδί και την οποία κανείς γονιός δεν θέλει να αγοράσει. Σε άλλες περιπτώσεις η αφήγηση μοιάζει να αναπτύσσεται κυκλοτερώς και να μην τελειώνει πουθενά μέσα σε ένα παραλογικό τοπίο, όπως η σχέση ενός νεαρού με μια τυφλή που ζει σε ένα δωμάτιο γεμάτο βρώμικα γκράφιτι. Οπωσδήποτε ο Ζετς εντυπωσιάζει με την φρεσκάδα που αναπτύσσει τον λόγο του και τις δυνατότητες να υποβάλλει τον αναγνώστη σε αντιφατικά συναισθήματα.

 

Linn Ulmann, Ανησυχία, μτφρ. Χίλντα Παπαδημητρίου, Μεταίχμιο

Η κόρη της ηθοποιού Λιβ Ούλμαν και του διάσημου σκηνοθέτη Ινγκμαρ Μπέργκμαν γράφει ένα βιβλίο για τον πατέρα της. Από κοριτσάκι τον επισκεπτόταν στο νησί της Βαλτικής που του άρεσε να περνά τον περισσότερο καιρό του. Στα ενενήντα του ο Μπέργκμαν αισθάνεται ότι οι δυνάμεις του τον εγκαταλείπουν, θα ήθελε να γράψει ένα βιβλίο για τα γεράματα αλλά δεν έχει το κουράγιο. Αποφασίζουν να το γράψουν μαζί. Η Λιν μαγνητοφωνεί τος συνομιλίες τους και πολύ αργότερα τις ανασύρει για να γράψει το παρόν βιβλίο. Φυσικά είναι πολύ δύσκολο να αποτυπωθεί η ίδια η σκέψη του πατέρα, έτσι φυσιολογικά ο αναγνώστης «διαβάζει» τις σκέψεις της κόρης και τις αναμνήσεις της από τον ίδιο αλλά και από την μητέρα της, όπως τους θυμάται από τα μικράτα της έως την ημέρα του θανάτου του σκηνθέτη. Ένα γλυκόπικρο βιβλίο μεταξύ ντοκουμέντου και μυθοπλασίας βαφτισμένο στο πνεύμα του Πεσσόα, εξού και ο τίτλος.

 

 

Χέρμαν Μέλβιλ, Ο μεγάλος απατεώνας, μτφρ. Χ.Γιαννακόπουλος, Πατάκης

Ο Μέλβιλ γράφει την «εγκυκλοπαίδεια της απάτης». Μπορεί να είναι η απάτη ένα ιδανικό, ένα  προσωπικό στοίχημα και όχι σκοπός για το ποταπό ίδιον όφελος;  Σε ένα πλοίο που κατεβαίνει τον Μισισιπή  ένας περίεργος τύπος που άλλοτε εμφανίζεται ως επιχειρηματίας ή τζέντλεμαν και άλλοτε ως ζητιάνος κοροϊδεύει τους πάντες. Αυτό το «υπέροχο παιγνιώδες κείμενο από τον χιουμορίστα και φιλόσοφο συγγραφέα» είναι παράλληλα ένα πεδίο σκληρής κοινωνικής κριτικής στην Αμερική της προ εμφυλίου περιόδου. Ξεχωρίζει ίσως η περσόνα του Φρανκ Γκούτμαν που καταγίνεται σε φάρσες και πειράγματα. Το βιβλίο είναι η οπτική ενός άλλου συγγραφέα από αυτόν του Μόμπυ Ντικ και ίσως πιο κοντά στο Ο Αμερικανός κόμης.

 

 

Τζέιν Μπόουλς, Απλές απολαύσεις, μτφρ. Χριστίνα Μπάμπου- Παγκουρέλη, Απόπειρα

Διηγήματα της περιπλανώμενης Τζέιν Μπόουλς, γραμμένα από τη δεκαετία του ΄40 έως τη δεκαετία του΄60, (εκδόθηκαν πρώτη φορά το 1966) φανερώνουν το υπέροχο προσωπικό τη ύφος που θαυμάσαμε και στο Δύο κυρίες (Απόπειρα). Κείμενα ελλειπτικά όσο χρειάζεται, δηκτικά όταν πρέπει, πρωτότυπα που δεν στερούνται μιας βαθύτερης σκέψης ή ιδέας που περνά λογοτεχνικά μέσα από αυτά. Οι ιστορίες της ξεδιπλώνονται απλά για να φωτίσουν λεπτομέρειες σαν φακός που περιεργάζεται από κοντά έναν πίνακα ζωγραφικής και ολοκληρώνουν την περιήγηση δίνοντας μια εικόνα ίσως διαφορετική από την αρχική, κάνοντας τον αναγνώστη να ξανασκεφτεί την ιστορία σε μια νέα διάσταση.

 

 

Γιάκομπ Βάσερμαν, Κάσπαρ Χάουζερ, τομ Α και Β, μτφρ, Σοφία Αυγερινού, εκδόσεις Σοκόλη

Το μυστήριο Κάσπαρ Χάουζερ σε μια πολύ φροντισμένη έκδοση. Οι γερμανόφωνοι γνωρίζουν τον μύθο του Κάσπαρ Χάουζερ από τις πολλές αναφορές και επιρροές στην πεζογραφία. Ένα αγόρι 17 ετών εμφανίζεται εξαθλιωμένο στο κέντρο της Νυρεμβέργης το καλοκαίρι του 1828.  Αγνοεί τις λέξεις και τις έννοιες, μιλά με φωνήματα και άναρθρες κραυγές, αγνοεί την ανθρώπινη κοινωνία, τους νόμους, τις συνήθειες. Ο καθηγητής Ντάουμερ, φιλόσοφος και ποιητής, θα ασχοληθεί με υπομονή με τον νεαρό, προσπαθώντας να του εμφυσήσει τους ανθρώπινους κώδικες επικοινωνίας. Το 1832 θα εκδώσει και σχετικό βιβλίο με την υπόθεση Χάουζερ. Το 1833 ο Χάουζερ θα δολοφονηθεί, γεγονός που τροφοδοτεί τη φήμη ότι ήταν νόμιμος κληρονόμος του θρόνου του Μπάντεν και απομακρύνθηκε από τα ανάκτορα για λόγους διαδοχής. Πολλές φορές κατηγορήθηκε ως απατεώνας. Το μυστήριο δεν λύθηκε ποτέ. (Υπάρχει και η ταινία του Χέρτσογκ, εμπνευσμένη από τον Κάσπαρ με τίτλο «Ο καθένας για τον εαυτό του και ο Θεός εναντίον όλων»). Μεταφρασμένο με αγάπη για την ιστορία του κακόμοιρου αγοριού.

 

Cesare Pavese, Το φεγγάρι και οι φωτιές, μτφρ. Άννα Παπασταύρου, Μεταίχμιο

Το τελευταίο μυθιστόρημα του Παβέζε και ισοϋψές σε ποιότητα με τα γνωστά Κοπέλες μόνες, Το ωραίο καλοκαίρι κ.ά. Ένα φτωχόπαιδο από την Ιταλία, το επονομαζόμενο Χέλι επιστρέφει από την Αμερική στον τόπο του, σε ένα χωριό στον νότο. Εκεί βρίσκει τον παλιό του φίλο Νούτο, πρώην κλαριντζή στα πανηγύρια και νυν ξυλουργό. Οι μνήμες τον κατακλύζουν και επιχειρεί να δει τα παλιά μέρη, την φτωχοκαλύβα που μεγάλωσε, την πλαγιά με τις φουντουκιές που ως παιδί περνούσε πολλές ώρες, κάποιους παλιούς γραφικούς τύπους του χωριού. Σε αυτά τα περάσματα θα συναντήσει τον Τσίντο, ένα μικρό , κουρελιάρικο, κουτσό από την ασιτία, παιδί που θα του θυμίσει τα δικά του παιδικά χρόνια. Η μιζέρια και η φτώχεια που αντικρύζει και τώρα, η κακοποίηση των γυναικών που συνεχίζεται, οι πληγές του πολέμου που δεν έκλεισαν τραυματίζουν το παρόν και αφαιρούν κάτι απόν μύθο της νοσταλγίας. Ο Παβέζε, αυτός ο εξαίρετος τραγικός ποιητής ακόμα και στα πεζά του, ακόμα και τις  καθημερινές, «βρώμικες» λέξεις τις φορτίζει με ποίηση.

 

Έντουαρντ φον Κάιζερλινγκ, Κύματα, μτφρ.Αναστασία Χαζηγιαννίδη, loggia

Έρωτες και πάθη, προδοσίες και ενοχές στον κόσμο της φθίνουσας αριστοκρατίας. Μυθιστόρημα που επαίνεσαν ο Ρίλκε και ο Τόμας Μαν για την μελαγχολική ειρωνεία , την χάρη και την διακριτική υψηλή τέχνη που το διαπερνά. Σε ένα θέρετρο της Βαλτικής παραθερίζει η σύζυγος του στρατηγού Φον Πάλικο και όλη η οικογένεια της. Ο μέλλων γαμπρός των Φον Πάλικο, νεαρός ανθυπολοχαγός των Ουσάρων, Χίλμαρ, ξενοκοιτάει. Στη διπλανή βίλα ζει ένα ζευγάρι σκανδαλωδών εραστών. Η ωραία Ντοραλίς , η οποία έχοντας εγκαταλείψει τον γηραλέο άνδρα της, κόμη Κένε- Γιάσκι, ζει τον έρωτα της με τον πολύ νεότερο και ζωγράφο Χανς Γκρίλ. Το σκάνδαλο έχει ταράξει τους αριστοκρατικούς κύκλους της περιοχής, που αποφεύγουν να συνάπτουν ιδιαίτερες σχέσεις με την Ντοραλίς και τον Χανς. Τι γίνεται όμως όταν ο μέλλων γαμπρός των Φον Πάλικο ερωτεύεται σφόδρα την ωραία Ντοραλίς;  Λεπταίσθητη γραφή.

 

Βασίλης Βασιλικός, Ντίβα, Το χρονικό μιας μαρτυρίας που δεν γράφτηκε, Άγρα

Επανέκδοση ενός χαμένου στο χρόνο βιβλίου του Β.Β. Η Ζωή, μια πολύ καλή φίλη της μεγάλης Ντίβας (εννοείται της Μαρίας Κάλλας), καλεί τον συγγραφέα να του παρουσιάσει ντοκουμέντα αλλά και προσωπικές αναμνήσεις από τη φιλία της με την Ντίβα με σκοπό να γράψει για λογαριασμό της ένα βιβλίο ντοκουμέντο για τη ζωή και τον θάνατο της φίλης της. Οι μεταξύ τους συζητήσεις έχουν πολλές δυσκολίες, όπως ότι η Ζωή απεχθάνεται την μαγνητοφώνηση, είναι δεμένη δε τόσο πολύ με τις αναμνήσεις για τη φίλη της ώστε κάποια στιγμή ο δημοσιογράφος αντιλαμβάνεται ότι δύσκολα θα «αποτοξινωθεί» η ίδια από αυτές και θα ελευθερωθεί για να μπορέσει να γραφεί το βιβλίο. Παράλληλα είναι η εποχή που Γαλλία και Ιταλία δέχονται απανωτές τρομοκρατικές επιθέσεις επιδεινώνοντας ψυχολογικά τους πρωταγωνιστές της ιστορίας.  Μπορεί το βιβλίο για την Ντίβα να μην γράφτηκε ποτέ αλλά η ιστορία για ένα βιβλίο που δεν γράφτηκε έχει ίσως περισσότερο ενδιαφέρον, όταν μάλιστα γράφεται από το χέρι του μάστορα Β.Β.

 

Η.Χ.Παπαδημητρακόπουλος, Οδοντόκρεμα με χλωροφύλλη, Κίχλη

Μεγάλο γεγονός ότι τα βιβλία του Η.Χ.Π. επανεκδίδονται από την Κίχλη, πολύ πιο φροντισμένα και ένα- ένα ώστε να τα ευχαριστηθούμε όπως παλιά – και οι νεότεροι να προλάβουν να τον «γευτούν» αναγνωστικά. Γιατί τα βιβλιαράκια του Η.Χ.Π. διαβάζονται αργά, στοχαστικά – το καλεί το ίδιο του το ύφος. Η Χλωροφύλλη είναι η πρώτη του συλλογή. Μινιμαλιστική, ελλειπτική, ανεπανάληπτη. Ιστορίες με εφηβικούς έρωτες, ανθρωποσφαγές στην Κατοχή ή στον εμφύλιο, μικρές προδοσίες, ανθρώπινες άδολες σχέσεις. Δείγμα: Ένα νεαρό ζευγάρι χωρίζει για πάντα. Αυτός της κάνει δώρο ένα πίνακα με στιγμές από τον έρωτά τους, αυτή ντρέπεται, δεν έχει σκεφτεί κάτι. Βάζει το χέρι της στην τσέπη και βγάζει μια οδοντόκρεμα. «Πάρε, να με θυμάσαι κάθε φορά που θα πλένεις τα δόντια σου . Είναι μια οδοντόκρεμα με χλωροφύλλη». Μια ιστορία σε τρεις γραμμές.

 

 

Σταύρος Κρητιώτης, Πανδοχείο ευσυνόπτων, Μελάνι

Όποιος έχει ασχοληθεί με τους πειραματισμούς του Σταύρου Κρητιώτη θα βρει ένα νέο πεδίο ενασχόλησης. Αλλά αν ορισμένα  από τα παλιότερα βιβλία του είχαν ένα κάποιο  εγκεφαλικό στίγμα το παρόν βιβλίο μικρών αποσπασμάτων, αποφθεγμάτων, παράδοξων και παρατηρήσεων μιας πλασματικής καθημερινότητας απευθύνεται σε μεγαλύτερο κοινό.  Πολύ κοντά στον κ. Κόυνερ του Μπρεχτ και τους αφορισμούς του Κάφκα ο Κρητιώτης δομεί το υλικό του σε μικρά κεφάλαια με κείμενα που δεν ξεπερνούν τις 100 με 150 λέξεις. Τα πεζά του διαθέτουν αφηγηματικότητα, καθώς αναπτύσσονται ως μικρές ιστορίες μπονζάι, άλλοτε με επιμύθιο, άλλοτε αφήνοντας ιμπρεσσιονιστικές σφήνες αισθημάτων και αλλού λειτουργώντας με συμβολιστικές παραπομπές. Ενδιαφέρον.

 

Qentin Lafay, Το οχυρό, μτφρ.Κίττυ Ξενάκη, Πόλις

Ο Μπερανζέ Τερίς, οικονομολόγος και συνοδοιπόρος στο κόμμα του εκλεγέντος νέου Προέδρου της Δημοκρατίας διορίζεται ξαφνικά υπουργός Οικονομικών. Ο γραμματέας της Προεδρίας Ωγκυστέν Β. σε μια προηγούμενη συνάντησή τους είχε εκφράσει αμφιβολίες αν θα πρέπει η Γαλλία να ακολουθήσει την ευρωπαϊκή συνταγή, αναζητώντας εναλλακτικές λύσεις. Μετά την εγκαθίδρυσή του στην εξουσία ο Ωγκυστέν ανακαλύπτει ότι μπορεί η προεκλογική εκστρατεία να χρειάζεται ποίηση αλλά η εξουσία απαιτεί πεζό λόγο και καλεί τον Τερίς να εφαρμόσει μια σώφρονα πολιτική διορίζοντας τον υπουργό Οικονομικών. Ο Τερίς μπορεί να αισθάνεται ικανοποιημένη τη φιλοδοξία του αλλά καταλαβαίνει ότι ρίχνεται στον λάκκο των λεόντων. Ο χωρισμός του από την Σόφη κάνει τις μέρες του καταθλιπτικές. Έξι μέρες μετά τον διορισμό του κλείνει τα τηλέφωνά του, παίρνει τα ρούχα του και εξαφανίζεται. Τέσσερα χρόνια αργότερα γράφει αυτό το βιβλίο για να εξηγήσει την απόφασή του. Ενδιαφέρον μυθιστόρημα καθώς προκαλεί πολλές δεύτερες σκέψεις για το ανθρωποφάγο πολιτικό σύστημα και τα ηθικά διλήμματα που εκτοξεύει προς κάθε κατεύθυνση.

 

Jenny Offill, Καιρός, μτφρ. Κατερίνα Σχινά, Στερέωμα

Ένα πικρόγλυκο βιβλίο που σε γεμίζει αισθήματα και υπόγειες σκέψεις για τη σημερινή κατάσταση πραγμάτων. Η ηρωίδα, η Λίζι, δέχεται την πρόταση της παλιάς της καθηγήτριας και παραγωγού της μελλοντολογικής ραδιοφωνικής εκπομπής «Ο κόσμος να χαλάσει» Σύλβια Λίλερ να απαντά στα μέιλ εκατοντάδων ακροατών με πάμπολλα ερωτήματα. Οι περισσότεροι από αυτούς εκφράζουν τους φόβους τους για το μέλλον, την ανασφάλεια για τις ερχόμενες εποχές, τον φόβο μεγάλων κλιματικών και άλλων καταστροφών. Παράλληλα έχει τη φροντίδα του γιου της Ιλάι, του καταθλιπτικού αδελφού της και της θρησκομανούς μητέρας της.  Το κείμενο της Οφύλ είναι δομημένο σε μικρά αποσπασματικά κείμενα, κάτι σαν ημερολόγιο σκέψεων της Λίζι, μιας ανησυχητικά ήρεμης ή ήρεμης ανησυχίας προσωπικότητας.  Με το καλό να διαβάσουμε και επόμενο βιβλίο της. (Είναι ολιγογράφος από ότι ξέρω).

 

Nikolai Leskov, Σιδερένια θέληση, μτφρ.Ελένη Μπακοπούλου, Ποταμός

Η νουβέλα αυτή δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά το 1876 και κατόπιν ξαναήρθε στην επιφάνεια το 1942, την εποχή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι δύο βασικοί του ήρωες αντιπροσωπεύουν δυο διαφορετικά πρότυπα ζωής, αυτό της «σιδερένιας θέλησης», δηλαδή της άποψης ότι το παν είναι ο στόχος με κάθε μέσον και το άλλο της συναισθηματικής αντιμετώπισης της ζωής. Ο Γερμανός Πεκτοράλις προσπαθεί με σιδερένια πυγμή να εκσυγχρονίσει μια αγροτική μονάδα σε ένα χωριό της ρωσικής επαρχίας και συγκρούεται με τον εργάτη Σαφρόνιτς, το πείσμα και την διαφορετική αντιμετώπιση των στόχων του. Ο Πεκτοράλις θα αγοράσει ένα  κτήμα που ανήκε με μακροχρόνια μίσθωση στον Σαφρόνιτς. Η σύγκρουσή τους θα περάσει από τραγελαφικά επεισόδια όπου οι δύο χαρακτήρες θα απογυμνωθούν στο φόντο της αδιαλλαξίας τους.

 

 

Xavier De Moulins, Ο γατούλης πέθανε, μτφρ Μαρία Παπαδήμα, Στερέωμα

Πώς ανακοινώνεις στα παιδιά σου ότι ο γατούλης που έζησαν μαζί του πολύ λίγο, μόλις έναν χρόνο, πέθανε; Έτσι αρχίζει αυτό το γλυκό αφήγημα για τη ζωή μιας οικογένειας με γάτα. Ο πατέρας που σιχαινόταν τις γάτες, το χώμα τους που μύριζε, τις τρίχες στο πουλόβερ μετά από ασφυκτική πολιορκία δύο χρόνων συγκατανεύει να πάρει στις κόρες του ένα γατί. Διαλέγει κάποιο που του θυμίζει έναν κινηματογραφικό  γάτο από ταινία που τον είχε σύρει ο πατέρας του να δούνε μαζί. Η διαδικασία ενσωμάτωσης του γάτου στην οικογένεια είναι και μια διαδικασία μύησης στη συνύπαρξη με άλλους κόσμους, αυτούς των ζώων. Ο πατέρας, ο πιο ρεαλιστής, προσπαθεί να εκλογικεύσει τον θάνατο του μικρού ζώου. «Πόσο βαραίνει ο θάνατος μιας γάτας σε σχέση με το τέλος του κόσμου;», κάνει τη σκέψη τις πρώτες μέρες του πένθους. Αλλά δεν υπάρχει παρηγοριά. Μια γάτα είναι μια γάτα, αλλά είναι η δική σου. Τρυφερό βιβλίο, όσοι έχουν γάτα θα το νοιώσουν αμέσως,  όπως και ότι η αγάπη για τον άλλον αρχίζει από την αγάπη για τα ζώα.

 

Δοκίμια

 

Χριστίνα Ντουνιά, Αργοναύτες και σύντροφοι, Όψεις του λογοτεχνικού πεδίου στη δεκαετία του ΄30, Εστία

Εξπέρ στον μεσοπόλεμο η Χριστίνα Ντουνιά συλλέγει άρθρα για τη γενιά του ΄30. Έχοντας την ικανότητα να αφηγείται σχεδόν μυθιστορηματικά χωρίς να αφίσταται της επιστημονικής τεκμηρίωσης δίνει υλικό πολύτιμο για την περίφημη αυτή γενιά , η οποία αν και το ποιητικό τμήμα της παραμένει ψηλά στις αναγνωστικές προτιμήσεις του κοινού εντούτοις τα μυθιστορήματά της – πλην εξαιρέσεων, έναν Καραγάτσης ίσως – έχουν υποτιμηθεί.  Το πρώτο μεγάλο κεφάλαιο ασχολείται με την ιδεολογική διαμόρφωση της γενιάς και τις διαμάχες , ακολουθεί η ποιητική γενιά και οι διάφορες όψεις της και το τρίτο μέρος κλείνει με το μυθιστόρημα και την κριτική.

 

Παναγής Παναγιωτόπουλος, Περιπέτειες της Μεσαίας Τάξης, Επίκεντρο

Μεσαία τάξη: μια τάξη που στη χώρα μας που καθορίζει τις πολιτικές εξελίξεις αλλά και τις κοινωνικές συνήθειες, τους ρυθμούς, το ύφος κάθε εποχής. Από τους νοικοκυραίους, την παλιά μικρομεσαία τάξη , στην μικροαστικοποίηση ολόκληρων κοινωνικών ομάδων, στην αλλαγή των τάξεων την περίοδο της ευημερίας, τον λαϊκισμό και τη νέα μεσαία τάξη, πριν και μετά την κρίση είναι το ευρύ πεδίο αυτού του βιβλίου. Τα πρώτα κεφάλαια ασχολούνται διεξοδικά με τη μεσαία τάξη στον δυτικό κόσμο, την ιδεολογία και τη θέση της στο νέο οικοσύστημα του καπιταλισμού. Τα υπόλοιπα κεφάλαια ασχολούνται με την διαμόρφωση της μεσαίας τάξης στην Ελλάδα. Ενδιαφέροντα πολύ είναι τα θέματα όσον αφορά στις διαιρέσεις του κοινωνικού σώματος (ταξικές διαιρέσεις, πολιτικές, πολιτισμικές, συγκυριακές π.χ.μνημόνιο- αντιμνημόνιο κ.ά ), στην κατάχρηση της θεωρίας του λαϊκισμού, συσπειρώσεις και αποσυσπειρώσεις της μεσαίας τάξης, τη συμπεριφορά της μεσαίας τάξης την εποχή της πανδημίας. Ένα βιβλίο που ανοίγει και νέα πεδία για άλλους ερευνητές.

 

Τζωρτζ Όργουελ, Τέσσερα δοκίμια, μτφρ. Γ.Λυκιαρδόπουλος, Ύψιλον

Μετά πό 40 χρόνια επανεκδίδονται αυτά τα τέσσερα δοκίμια του Όργουελ. Το πρώτο και πιο εκτενές αναφέρεται στον Χένρι Μίλερ. Η πρώτη έκδοση του Ο Τροπικός του Καρκίνου μπέρδεψε τους κριτικούς που αδυνατούσαν να βρουν αν υπάρχει  χρυσή τομή ανάμεσα στην πορνογραφία και τη λογοτεχνία. Ο Όργουελ παραβλέπει τις τολμηρές λέξεις του Χ. Μίλερ και αναδεικνύει την αξία στην βαθιά, οικεία ατμόσφαιρα που σου δίνει την αίσθηση ότι «όλα αυτά συμβαίνουν σε σένα» ενώ σημειώνει την «ρέουσα, κυματιστή πρόζα με ρυθμούς μέσα της». Όχι τυχαία βρίσκει ομοιότητες με τον Οδυσσέα του Τζόυς και τον Ουίτμαν. Δηκτικό αλλά διεισδυτικό είναι το δοκίμιο του για τον Σαλβαντόρ Νταλί , μιλώντας για τον ναρκισσισμό της αυτοβιογραφίας του. Σε ένα ιδιαίτερο κεφάλαιο με τίτλο «Η παρακώλυση της λογοτεχνίας» θα ασχοληθεί με την ελευθερία του γράφειν κάτω από διάφορα καθεστώτα. Στον Πρόλογό του ο μεταφραστής  τονίζει πόσο παραποίησαν στην χώρα μας τον συγγραφέα του 1984, τόσο οι δεξιοί όσο και οι αριστεροί επιλέγοντας ο καθένας μια παραποιημένη πλευρά του.

 

 

Ντοκουμέντα

 

Ανδρέας Γ. Δρυμιώτης, 40+1 νύχτες εκλογών, Καστανιώτης

Ο συγγραφέας είναι ένας από τους πρωτεργάτες της Πληροφορικής στην Ελλάδα, ο οποίος συνέβαλε καθοριστικά στην εγκατάσταση μεγάλων υπολογιστικών συστημάτων στα περισσότερα υπουργεία. Διετέλεσε δέκα χρόνια επικεφαλής της Μονάδας Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών στο γραφείο του Πρωθυπουργού της Ελλάδος και είχε συμμετοχή σε 41 εκλογικές αναμετρήσεις από τη θέση του υπεύθυνου της συγκέντρωσης και μετάδοσης όλων των αποτελεσμάτων των εκλογών για την Ελλάδα 1981-2009 και εκλογών στην Κύπρο για το διάστημα 1991-1998, κυρίως μέσω των εταιρειών Δέλτα Πληροφορική και Singular. Βιβλίο αναμνήσεων μισού αιώνα σχεδόν με γεγονότα, ευτράπελα, αντιθέσεις και εκπλήξεις:  Ενδεικτικά : Οκτώβριος 2016, ένα λάθος καίει τους υπολογιστές της ΕΡΤ και υπάρχει το ενδεχόμενο αναβολής τους. Τέσσερις εκλογές χάνει η ΝΔ και πιστεύει ότι φταίει η εταιρεία του συγγραφέα. Η διαμάχη για τα exit poll που θεωρήθηκε ότι επηρεάζουν το αποτέλεσμα. Οι αλλαγές στους εκλογικούς νόμους και οι αντιδράσεις. Η σχέση του Eurobasket 1987 με τις εκλογές και άλλα ωραία και νοσταλγικά.

 

Νίκος Λεούσης, Τι καθήκει; Οδοιπορικό στα 200 νεότερά μου χρόνια, Πληθώρα/ Ευρασία

Από τους πιο παλιούς και δημιουργικούς διαφημιστές ο Νίκος Λεούσης (σημειωτέον η J.N. Leoussis είναι η  τρίτη παλαιότερη διαφημιστική εταιρεία στην Ευρωπαϊκή Ένωση και δέκατη πέμπτη παλαιότερη στον κόσμο) αφηγείται τα της οικογενείας του και τα της επιχείρησης του. Το ενδιαφέρον του βιβλίου έγκειται στο ότι ο Νίκος Λεούσης  ήταν από τους πρωτεργάτες της διαφήμισης στη χώρα μας και το βιβλίο του επέχει θέση ιστορικού ντοκουμέντου μιας εποχής, διαφόρων ιδεολογιών και ιδεοληψιών αλλά και μεγάλων καινοτομιών. Τα κομμάτια για την πρώιμη ελληνική τηλεόραση, τις πρώτες αποτυχημένες προσπάθειες ελληνικού σίριαλ,  τις πρώτες έρευνες καταναλωτή, τα διάφορα διαφημιστικά δόγματα που σηματοδοτούσαν και τις αλλαγές των καιρών, τις τοξικές καταστάσεις στη διαφημιστική αγορά, την κρίση και τις  επιπτώσεις της είναι μερικά από τα θέματα που ο Ν.Λ. θα παρουσιάσει με ένα πραγματιστικό, ψύχραιμο και θα έλεγα ιστορικό μάτι.  Δεν ξεχνά ποτέ ότι είναι διαφημιστής αφού τιτλοφορεί το βιβλίο του με το αμφίθυμο «Τι καθήκει;» («Ποιο είναι το καθήκον;»)

 

Γιάννης Ζωγράφος, Δημοσιογραφικές ιστορίες, (όπως τις έζησα), Μεταμεσονύχτιες εκδόσεις)

Ο Γιάννης Ζωγράφος υπήρξε χρόνια ανταποκριτής στις Βρυξέλλες, εργαζόμενος για πολλά χρόνια και για την οικονομική εφημερίδα Εξπρές και τον Οικονομικό Ταχυδρόμο. Οι δημοσιογραφικές ιστορίες είναι το αλατοπίπερο της δημόσιας πολιτικής ζωής, πολλές φορές όμως φανερώνουν βαθύτερες σκιάσεις του ελληνικού βίου. Πολλά τα ευτράπελα που αφηγείται ο Γ.Ζ. για πολιτικούς και δημοσιογραφικά πρόσωπα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η μεταφορά του κλίματος στις παλιές εφημερίδες, οι σχέσεις των παλιών με τους νέους,  τα ένδον καλαμπούρια, τα παρατσούκλια («υπουργό» τον ονομάτιζαν τον συγγραφέα), το κλίμα έντασης όταν υπήρχαν μεγάλα γεγονότα και πώς μεταλλασσόταν ξαφνικά σε αυτό της χαλάρωσης. Την αγάπη για το αντικείμενο της δημοσιογραφίας, που εκείνα τα χρόνια (συγκριτικά με τα τωρινά) έμοιαζε άδολο και  αθώο. Επειδή πολλά από τα κείμενα του βιβλίου αναρτήθηκαν στο fb ο συγγραφέας καταθέτει και διάφορα σχόλια που προκάλεσαν (έξυπνο).

 

Μοντήγκλ Στερνς, Ανδρέας Παπανδρέου, το αίνιγμα, μτφρ. Ελένη Μαχαίρα – Οντόνι, Εστία

Η προσωπικότητα του Ανδρέα Παπανδρέου θα εξακολουθεί να προβληματίζει τους μελετητές του και να μπερδεύει όσους πίστεψαν σε αυτόν αλλά και όσους τον απεχθάνονταν. Οι προσωπικές μαρτυρίες που κατατίθενται θα βοηθήσουν τους μετέπειτα μελετητές να προσεγγίσουν αυτή την πληθωρική όσο και αντιφατική προσωπικότητα. Ο Μόντυ και η σύζυγός του Αντόνια συνδέονταν με τον Ανδρέα Παπανδρέου με φιλικούς δεσμούς πολύ πριν αναλάβει εξέχοντα ρόλο στην πολιτική ζωή της Ελλάδος ο τελευταίος. Ο Στερνς υπηρέτησε τρεις φορές ως πρέσβης των ΗΠΑ στη χώρα μας και είχε τη δυνατότητα να γνωρίσει τον Παπανδρέου μέσα από καλές όσο και αντίξοες συνθήκες. Ο συγγραφέας δεν φείδεται της σκληρής κριτικής προς τον Α.Π. και μένει πολλές φορές στο να τονίζει την αντιφατικότητα του χαρακτήρα του. Εξάλλου δεν είναι τυχαίος ο τίτλος του πονήματος «Το Αλινιγμα».

 

Ποίηση

 

Ρεμπώ, Ποιήματα, Μια εποχή στην κόλαση, εκλάμψεις, μτφρ. Στρατής Πασχάλης, Κάπα εκδοτική

Ο Ρεμπώ δεν θα πάψει ποτέ να μεταφράζεται. Τον χαρακτήρισαν «Μότσαρτ της ποίησης» αλλά δεν είναι μόνον αυτό, είναι ο ποιητής της ελευθερίας μέσω της ποίησης. Ο Στρατής Πασχάλης μεταφράζει τα βασικά του έργα προσφέροντας και αυτός την δική του μεταφραστική εκδοχή σε ένα έργο που έχει συγκινήσει και εντυπωσιάσει το παγκόσμιο αναγνωστικό κοινό.  Σημειώνει δε κάτι αξιοπρόσεκτο : «Εκείνο που πραγματικά υπήρξε το ισχυρότερό του όπλο,για να πετύχει μια τομή στην παγκόσμια ευαισθησία και να προκαλέσει επανάσταση στον τομέα της ποιητικής μόδας σε επίπεδο οικουμενικό είναι ο πεισματικός πνευματικός αποφατισμός του». Και αλλού μιλώντας για την αντιφατική προσωπικότητά του σημειώνει ότι «είχε το σθένος να αντιτάσσεται διαρκώς σε ό,τι χαρισματικό διέθετε ή σε ό,τι λαμπρό κατακτούσε, έστω κι αν αυτό στα μάτια των άλλων θα μπορούσε να φαντάζει δώρο ή τρόπαιο μοναδικό και πολύτιμο».

 

 

Γιώργης Μανουσάκης, Τα ποιήματα, Τόμος Α΄, Οι δημοσιευμένες συλλογές, Κίχλη

Ένας τόμος γνωριμίας με τον ποιητή Γιώργη Μανουσάκη, μια φωνή που έρχεται από τα Χανιά αλλά ξεπερνά την τοπικότητα και γίνεται ποιητής όλης της χώρας. Φωνή ήρεμη, υπαρξιακή. Ποιητής της διερεύνησης της καθημερινότητας, των σκιών που κρύβουν τα ανθρώπινα αιτήματα: της ελευθερίας, της ατομικής ταυτότητας, της πίστης σε κάτι άπιαστο. Μικρό δείγμα:

Στο φθινοπωρινό κινηματογράφο

Ἀχανὴς ἔρημος ἡ μάντρα

μὲ τὰ ξεθωριασμένα πάνινα καθίσματα.

Ἡ φθινοπωρινὴ ψύχρα

ἔκανε τὶς ἀκακίες ν’ ἀνατριχιάζουνε.

Δυὸ φύλλα κίτρινα

πέσαν ἀπάνω στὰ καθίσματα.

Οἱ λιγοστὲς πλάτες ἀκίνητες

περίμεναν στωικὰ νὰ βγοῦνε

τὰ πλάσματα τοῦ ὀνείρου.

Περνοῦσαν οἱ ὧρες, ἦρθε ἡ αὐγὴ

καὶ κανεὶς ἴσκιος δὲν ἐτάραξε

τὴ λευκότητα τοῦ πανιοῦ.

Τὰ πλάσματα τῆς φαντασίας κρυώνανε.

Πῶς ν’ ἀφήσουν τὴ θαλπωρὴ

τῆς ἀνυπαρξίας μιὰ τέτοια νύχτα;

ΜΟΝΟΛΟΓΟΙ (1967, 2007)

 

Βισουόβα Σιμπόρσκα, Η ζωή εδώ και τώρα, μτφρ. Μπεάτα Ζουλκίεβιτς, Καστανιώτης

Πολωνή ποιήτρια, Νόμπελ 1997, μια χαμηλόφωνη, ήπια προσωπικότητα που το μεγάλο αυτό βραβείο την έκανε γνωστή και αγαπητή σε όλο τον κόσμο. Δείγμα:

 

Γάτα σε άδειο διαμέρισμα

Να πεθάνεις – αυτό δεν μπορείς να το κάνεις σε μια γάτα.
Γιατί τι να κάνει η γάτα
σ’ ένα άδειο διαμέρισμα;
Να σκαρφαλώνει στους τοίχους;
Να τρίβεται ανάμεσα στα έπιπλα;
Τάχα μου τίποτα δεν έχει αλλάξει εδώ
κι όμως όλα είναι αλλιώς.
Τάχα μου τίποτα δεν μετακινήθηκε
κι όμως ο χώρος ανοίχθηκε.
Και τα βράδια η λάμπα δεν φωτίζει πια.

Ακούγονται βήματα στις σκάλες,
δεν είναι όμως τα ίδια.
Το χέρι που βάζει το ψάρι στο πιατάκι,
ούτε αυτό είναι το ίδιο.

Κάτι δεν αρχίζει εδώ
τη συνηθισμένη ώρα.
Κάτι δεν γίνεται εδώ
όπως θα έπρεπε.
Κάποιος εδώ ήταν,
και ήταν, έπειτα απρόσμενα εξαφανίστηκε
και πεισματικά απουσιάζει.

Ολα τα ντουλάπια έχουν εξερευνηθεί.
Ολα τα ράφια έχουν πατηθεί.
Η εξέταση κάτω απ’ το χαλί έχει ολοκληρωθεί.
Ακόμη και η απαγόρευση δεν τηρήθηκε
κι όλα τα χαρτιά έχουν διασκορπιστεί.
Τι άλλο μένει να κάνουμε;
Υπνος και αναμονή.

Ας γυρίσει μόνο,
ας ξαναφανεί.
Θα μάθει τότε
πως με τη γάτα δεν μπορείς να κάνεις έτσι.
Το βάδισμα προς αυτόν
θα γίνει με προσποιητή απροθυμία,
σιγά σιγά,
στα πολύ προσβεβλημένα ποδαράκια.
Και κανένα πηδηματάκι, κανένα νιάου, έστω στην αρχή.

 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Όλα τα προτεινόμενα βιβλία πατώντας πάνω στον τίτλο