της Μαρίζας Ντεκάστρο
Οι εξαιρετικοί συγγραφείς της σειράς Κουρσάροι της περιπέτειας παίζουν ακριβώς πάνω σ’ αυτό το δίπολο: στα σύντομα αληθοφανή μυθιστορήματά τους εμπλέκουν ιστορικά γεγονότα και πρόσωπα αναδεικνύοντας θέματα από την παγκόσμια Ιστορία με τρόπο ώστε ο αναγνώστης να αντλήσει πραγματικά στοιχεία από το περιεχόμενό τους. Ιστορικά μυθ-ιστορήματα με όλη τη σημασία της λέξης!
Υποθέτουμε ότι υπεύθυνος της σειράς είναι ο Πιερντομένικο Μπακαλάριο ο οποίος υπογράφει το παιδικό επίμετρο στο τέλος κάθε βιβλίου.
Παρουσιάζουμε αναλυτικά το πρώτο μυθιστόρημα της σειράς, είναι του Μπακαλάριο (1974), και το οποίο δίνει το στίγμα στο εγχείρημα.
Η Επιστροφή του τσάρου είναι ένα περιπετειώδες μυθιστόρημα για παιδιά, κατάλληλο για μεγαλόφωνη ανάγνωση, όπως δήλωσε ο συγγραφέας του. Βρισκόμαστε στο 1891 όταν θεμελιώνεται στο Βλαδιβοστόκ από τον πρίγκιπα Νικόλαο Ρομανόφ, ο Υπερσιβηρικός σιδηρόδρομος που θα ενώσει την πόλη με την Αγία Πετρούπολη. Όμως οι καιροί είναι δύσκολοι, επαναστάτες καραδοκούν και ο Νικόλαος πρέπει να επιστρέψει με ασφάλεια στο παλάτι του, στην Αγία Πετρούπολη, διασχίζοντας τη Σιβηρία. Οργανώνεται λοιπόν το ταξίδι με τη βοήθεια δύο ντόπιων οδηγών.
Τα πρόσωπα της ιστορίας είναι μόλις πέντε: δύο επώνυμα και υπαρκτά ιστορικά πρόσωπα – ο νεαρός τότε πρίγκιπας Νικόλαος και ο Γιάκοβ Γιουρόφσκι μαθητευόμενος κυνηγός ζεμπελίνων στην τάιγκα-, τα οποία συναντιούνται πολύ αργότερα στην πραγματική ζωή και σε δραματικές ιστορικές συνθήκες, και τρία φανταστικά: ο κύριος Ποτότσκι, πρώην συνταγματάρχης και οδηγός- κυνηγός, ο οποίος οργανώνει το ταξίδι, ένας σαμάνος και ένας επαναστάτης. Οι τρεις τελευταίοι είναι εκείνοι που στήνουν ουσιαστικά την πλοκή της ιστορίας που αφηγείται ο Μπακαλάριο, δηλαδή την περιπέτεια στις αχανείς εκτάσεις της Σιβηρίας
Το ταξίδι διαρκεί περίπου τρεις εβδομάδες και είναι γεμάτο κινδύνους. Ο Ποτότσκι πεθαίνει χτυπημένος από τις σφαίρες του αναρχικού επαναστάτη που τους ακολουθεί κρυφά, ο Νικόλαος ασθενεί και σώζεται από τον σαμάνο, ο νεαρός Γιάκοβ τα βγάζει πέρα με τα δύσβατα μονοπάτια και οδηγεί τον πρίγκιπα στον προορισμό του. Αυτό είναι το κομμάτι της μυθοπλασίας. Στο κομμάτι της πραγματικότητας, έχουμε την τελευταία δραματική συνάντηση, το 1918, μεταξύ του Νικόλαου, τσάρου πλέον της Ρωσίας, και του μπολσεβίκου Γιάκοβ που αναλαμβάνει εκ μέρους των Σοβιέτ την εκτέλεση του Νικόλαου και ολόκληρης της οικογένειας Ρομανόφ επαληθεύοντας τη φανταστική προφητεία του σαμάνου που είχε γιατρέψει τον πρίγκιπα κατά την επιστροφή του τριάντα χρόνια πριν: «Σήμερα τον έσωσα εγώ (τον Νικόλαο), αύριο όμως θα τον σκοτώσεις εσύ (Γιάκοβ)».
Ο Πιερντομένικο Μπακαλάριο είναι γνωστός κι αγαπημένος στην Ελλάδα (βιβλία του κυκλοφορούν από τις εκδ. Διόπτρα και Μεταίχμιο), και μεγάλος τεχνίτης. Καθώς διάβαζα το μυθιστόρημα μου σκέφτηκα τον Τζακ Λόντον που έχει γράψει για μεγάλα ταξίδια στη φύση αλλά και τον Βερν, ο οποίος περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια πράγματα που στην εποχή του δεν μπορούσαν να τα δουν οι αναγνώστες. Στο Τέλος του τσάρου, μαθαίνουμε για τα αυγά Φαμπερζέ, τον Υπερσιβηρικό, τους σαμάνους και τις λαϊκές δοξασίες, τις φυλές της Σιβηρίας, το κυνήγι της ζεμπελίνας, κ.ά.
Το υπόβαθρο του μυθιστορήματος προβάλει την ιδέα ότι οι επαναστάσεις κάθε είδους (τεχνολογικές, βιομηχανικές, πολιτικές, κοινωνικές) ανατρέπουν και αναποδογυρίζουν τα πράγματα και τις εξουσίες παραχωρώντας τη θέση τους σε άλλες. Γιατί τίποτα δεν είναι δεδομένο, οι άνθρωποι αλλάζουν, όπως αλλάζουν και αυτά στα οποία πιστεύουν ή αυτά που νομίζουν ότι ξέρουν, γράφει ο συγγραφέας Γκουίντο Σγκάρντολι στο σύντομο επίμετρο του τέλους. Και για να γίνει πιο συγκεκριμένος, δίνει ένα παράδειγμα από την παιδική του επανάσταση απέναντι στους γονείς του και ακόμα ένα από την Ιστορία: τις εκκαθαρίσεις του Στάλιν που εκτόπισε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους σε στρατόπεδα εργασίας και ανάμεσα σ’ αυτούς την κόρη του Γιάκοβ.
Αλλά ας μην τρομάξουν οι συντηρητικοί! Η περιπέτεια και οι δυσκολίες στην άγρια φύση, που άλλοτε είναι εχθρική και άλλοτε βοηθητική προς τον άνθρωπο που αναζητά καταφύγιο, υπερισχύουν των περιγραφών της ζωής σ’ εκείνη την εποχή (φτώχια, κοινωνική ανισότητα, πολιτικά κινήματα). Το δράμα της τελικής λύσης απλώς κορυφώνει την περιπέτεια συνδέοντας τη φαντασία με την πραγματικότητα.
Στην ίδια σειρά κυκλοφορούν σε μετάφραση της Δήμητρας Δότση:
Η τρομερή διαθήκη του Τζέρεμι Χόπερτον, του Ντάβιντε Μοροζινότο, εικ. Ομπρέτα Ταβάνο. Θέμα του τα ατίθασα κορίτσια που δεν δίστασαν να ντυθούν αντρικά για να ταξιδέψουν σε μακρινές θάλασσες (1799).
Η βασίλισσα των πειρατών, του Εδουάρδο Χαουρέγκι, εικ. Τζοβάνι Σκαρντουέλι. Θέμα του η άθλια δράση των Ισπανών κονκισταδόρων στην κατάκτηση της Λα Πάλμα των Καναρίων Νήσων στο όνομα των καθολικών βασιλέων Ισαβέλλας και Φερδινάνδου (16ος αι.)
Φτάνουν οι αδελφοί Χουντ, του Γκουίντο Σγκάρντολι, εικ. Μαργκερίτα Τραβάλιο. (Αμερικανικός εμφύλιος, 1863).
info: Πιερντομένικο Μπακαλάριο,Η επιστροφή του Τσάρου (σειρά Κουρσάροι της περιπέτειας),Εικ. Ροζαλία Ραντόστι,Μτφρ. Δήμητρα Δότση,Εκδ. Μεταίχμιο, 2019
