του Μάρκου Κρητικού
19 σπουδαίοι συγγραφείς σε 20 μυθιστορήματα συνυφαίνουν ιστορίες μυθοπλασίας με αληθινά πρόσωπα και γεγονότα. Με προσωπικές μαρτυρίες των πρωταγωνιστών, αξιοποίηση του αρχειακού υλικού ή ενδελεχή δημοσιογραφική και ιστορική έρευνα ανατέμνουν το κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο της εποχής και χρησιμοποιούν τη λογοτεχνία ως μέσο για να αποκαταστήσουν την ιστορική αλήθεια για ατομικά ή συλλογικά εγκλήματα που απασχόλησαν την κοινή γνώμη και κάποια εξ αυτών είχαν σοβαρές επιπτώσεις στις πολιτικοκοινωνικές εξελίξεις (*).
Μετάφραση: Κρίτων Ηλιόπουλος
Ακυβέρνητες Πολιτείες (2018)
σελ. 256
Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα πραγματικών γεγονότων –το πρώτο non-fiction novel στην ιστορία λογοτεχνίας– με θέμα την προσπάθεια απόκρυψης από την «Απελευθερωτική Επανάσταση», όπως ονομαζόταν η πραξικοπηματική κυβέρνηση στην Αργεντινή, της εκτέλεσης μιας ομάδας πολιτών, μετά την αποτυχημένη εξέγερση στις 9 Ιουνίου 1956. Όταν ο Ροδόλφο Ουόλς ανακαλύπτει τυχαία ότι υπάρχουν επιζώντες από το εκτελεστικό απόσπασμα, διεξάγει εξονυχιστική δημοσιογραφική έρευνα με κίνδυνο της ζωής του, αφού οι δυνάμεις καταστολής παραμένουν στην εξουσία. Θα φέρει στο φως στοιχεία που αποδεικνύουν ότι οι συλλήψεις των πολιτών είχαν λάβει χώρα πριν την επίσημη κήρυξη του στρατιωτικού νόμου για την καταστολή της εξέγερσης γεγονός που καθιστούσε την εκτέλεση παράνομη και τους εντολοδότες της, κοινούς εγκληματίες. Στην παρούσα έκδοση περιλαμβάνεται και το τελευταίο εξαιρετικό κείμενο («Ανοιχτή επιστολή ενός συγγραφέα προς τη χούντα») που έγραψε ο Ουόλς λίγο πριν δολοφονηθεί σε ενέδρα από τους στρατιώτες του δικτάτορα Βιντέλα, το 1977. Ένα βιβλίο ντοκουμέντο, βασισμένο στις προσωπικές μαρτυρίες των πρωταγωνιστών και γραμμένο με τη μορφή νουάρ μυθιστορήματος, που θεωρείται σταθμός στην πολιτική ιστορία της Νοτίου Αμερικής.
Επιχείρηση Πρίγκιπας
Μετάφραση: Γιώργος Καρατζάς
Οι εκδόσεις των συναδέλφων (2020)
σελ. 200
Στο Σαντιάγο της Χιλής, την 1η Σεπτεμβρίου 1987, σε «μια θεαματική ένοπλη ενέργεια από εκείνες που καταλαμβάνουν τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων» –γνωστή ως «επιχείρηση Πρίγκιπας»–, δώδεκα μαχητές του Πατριωτικού Μετώπου Μανουέλ Ροδρίγκες (FPMR) απάγουν τον αντισυνταγματάρχη Κάρλος Καρένιο, με σκοπό να διαπραγματευτούν την ελευθερία του, με μια σειρά αιτημάτων προς την κυβέρνηση του δικτάτορα Πινοσέτ. Η ομηρία τελικά διαρκεί 92 ημέρες και προκαλεί μια από τις μεγαλύτερες κινητοποιήσεις των μηχανισμών της χούντας, με τη συμμετοχή δέκα χιλιάδων αστυνομικών, στρατιωτών και πρακτόρων των μυστικών υπηρεσιών που προβαίνουν σε μαζικούς ελέγχους, συλλήψεις και βασανισμούς αθώων πολιτών. Ένα βιβλίο ντοκουμέντο, με λιτή δημοσιογραφική αφήγηση, βασισμένο σε προσωπικές μαρτυρίες των πρωταγωνιστών και γραμμένο με τη μορφή νουάρ μυθιστορήματος (non-fiction novel).
Μετάφραση: Έφη Γιαννοπούλου
Εκδόσεις Καστανιώτη (2006)
σελ. 210
Το 1965 στο Μπουένος Άιρες μια συμμορία ληστεύει τη χρηματαποστολή της τράπεζας και, αφού αποφασίζει να προδώσει τους πληροφοριοδότες της, διαφεύγει με όλα τα χρήματα στην απέναντι όχθη του ποταμόκολπου Ρίο ντε λα Πλάτα. Μετά από ένα ανελέητο ανθρωποκυνηγητό η τελευταία πράξη της ιστορίας θα παιχτεί σ’ ένα διαμέρισμα του Μοντεβιδέο. «Άρχισαν να πετάνε αναμμένα χαρτονομίσματα των χιλίων απ’ το παράθυρο. Τα φλεγόμενα χαρτονομίσματα έμοιαζαν με πεταλούδες από φως. Όλοι στο πλήθος, που παρακολουθούσε, κατάλαβαν ότι αυτή η πράξη ήταν μια κήρυξη ολικού πολέμου, ενός κατά μέτωπο και οργανωμένου πολέμου εναντίον ολόκληρης της κοινωνίας». Πρόκειται για μια αληθινή ιστορία όπου ο συγγραφέας συνδυάζει περίτεχνα τη μυθοπλασία με τα ντοκουμέντα του αρχειακού υλικού που διαθέτει (docu-fiction), ενώ η τεχνική της εναλλαγής του αφηγητών-μαρτύρων στις σκηνές έντασης επιτείνει την εντύπωση της παράθεσης αυτούσιων γεγονότων προκαλώντας τη συγκινησιακή φόρτιση του αναγνώστη. Ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα σκληρού, ρεαλιστικού μυθιστορήματος, όπου η δημοσιογραφική καταγραφή των δραματικών γεγονότων σε συνδυασμό με την πειστική αποτύπωση της ψυχοσύστασης των εγκλωβισμένων πρωταγωνιστών σε μια προδιαγεγραμμένη πορεία συνθέτουν την έξοχη νουάρ ατμόσφαιρα του βιβλίου.
Μετάφραση: Μαργαρίτα Μπονάτσου
Εκδόσεις Καστανιώτη (2007)
σελ. 317
Την εβδομάδα του Πάσχα, μια σειρά ειδεχθών φόνων συγκλονίζει την κοινωνία της πόλης Αγιακούτσο, στα υψίπεδα του Περού. Τις δολοφονίες αναλαμβάνει να ερευνήσει ο αδέκαστος και τυπικός αντιεισαγγελέας πρωτοδικών, Φέλιξ Τσακαλτάνα ο οποίος δεν πράττει τίποτα που να μην ορίζεται σαφώς από τον κανονισμό λειτουργίας της υπηρεσίας του. Αλλά τώρα πρόκειται να γνωρίσει τη φρίκη. Και η φρίκη δεν έχει διαβάσει τον ποινικό κώδικα. «Πάντα ήθελα να γράψω ένα θρίλερ, δηλαδή, ένα αιματοβαμμένο αστυνομικό μυθιστόρημα με κατά συρροήν δολοφόνους και τερατώδη εγκλήματα. Και βρήκα τα απαραίτητα συστατικά στην ιστορία της χώρας μου: μια εμπόλεμη ζώνη, μια γιορτή θανάτου όπως είναι η Μεγάλη Εβδομάδα, μια πόλη που κατοικείται από φαντάσματα» θα δηλώσει χαρακτηριστικά ο συγγραφέας. Ένα σκληρό και ρεαλιστικό μυθιστόρημα «για αυτά που συμβαίνουν όταν ο θάνατος γίνεται μοναδικός τρόπος ζωής» με τις περιγραφές των επιθέσεων των ανταρτών του «Φωτεινού μονοπατιού» και των κρατικών ανακρίσεων και βασανισμών να βασίζονται σε πραγματικά γεγονότα.
Μετάφραση: Γιώργος Μπαρουξής
Ποικίλη Στοά (2017)
σελ. 136
Ο Λονδρέζος συγγραφέας Ουίλκι Κόλινς ήταν μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της αγγλικής λογοτεχνίας του 19ου αιώνα. Έγραψε είκοσι τέσσερα μυθιστορήματα, διηγήματα, και θεατρικά έργα. Πολλά δημοσιεύτηκαν σε συνέχειες σε λογοτεχνικά περιοδικά της εποχής, σε Αγγλία και Αμερική και γνώρισαν τεράστια επιτυχία. Θεωρείται ένας από τους εμπνευστές των αισθηματικών μυθιστορημάτων μυστηρίου (sensation novels) ενός μυθιστορηματικού είδους που συνέδεσε το μεσαιωνικό μυστήριο με τον σκληρό ρεαλισμό της εποχής του και χαρακτηρίστηκε ως ο προάγγελος του αστυνομικού μυθιστορήματος. Ο ζωντανός νεκρός είναι ίσως το πρώτο δικαστικό θρίλερ που γράφτηκε ποτέ. Βασίστηκε σε μια αληθινή υπόθεση που απασχόλησε τη Δικαιοσύνη στην Αμερική, το 1819. Δυο αδέρφια καταδικάστηκαν για τον φόνο του κουνιάδου τους, έμειναν ένα χρόνο στη φυλακή περιμένοντας την εκτέλεσή τους και τελικά απαλλάχθηκαν αφού το υποτιθέμενο θύμα βρέθηκε σώο και αβλαβές, το 1820. «Όλα τα “απίθανα γεγονότα” της ιστορίας είναι πραγματικά, παρμένα από τη δημοσιευμένη περιγραφή. Οτιδήποτε “μοιάζει αληθινό” είναι, εννιά φορές στις δέκα, επινόηση του συγγραφέα», σημειώνει ο Ουίλκι Κόλινς για την συναρπαστική μυθιστορηματική εκδοχή της πρώτης αποδεδειγμένης δικαστικής πλάνης, στην ιστορία των ΗΠΑ.
Μετάφραση: Αύγουστος Κορτώ
Πατάκης (2017)
σελ. 484
«Ένα ρηχό αίσθημα φρίκης που βάθαινε ραγδαία μέσα στα παγωμένα νερά του προσωπικού φόβου του καθενός». Με τα λόγια αυτά θα περιγράψει ο Τρούμαν Καπότε τον αντίκτυπο που είχε στην κωμόπολη Χόλκομπ του Τέξας η εν ψυχρώ δολοφονία μιας τετραμελούς οικογένειας τον Νοέμβριο του 1959, όταν έφτασε στον τόπο του εγκλήματος για να καλύψει το γεγονός για λογαριασμό του περιοδικού New Worker. Ο συγγραφέας θα πραγματοποιήσει συστηματική έρευνα μηνών με λεπτομερή καταγραφή μαρτυριών όλων των εμπλεκομένων στην υπόθεση –ακόμα και των δραστών– και θα παρουσιάσει ένα αριστουργηματικό αφήγημα –σε τέσσερις ενότητες– που ξεκινάει από τις τελευταίες ώρες της άτυχης οικογένειας και τελειώνει με τον απαγχονισμό των δύο δολοφόνων. Το Εν ψυχρώ είναι μια μυθιστορηματικής δομής δημοσιογραφική καταγραφή αληθινών γεγονότων από την πένα ενός σπουδαίου λογοτέχνη. Πρόκειται για ένα εμβληματικό βιβλίο της αστυνομικής λογοτεχνίας, που έγινε παγκόσμιο μπεστ σέλερ και καθιέρωσε ως νέο είδος αφήγησης, το μη μυθοπλαστικό μυθιστόρημα (non-fiction novel). Το βιβλίο μεταφέρθηκε την επόμενη χρονιά στο κινηματογράφο (1967), ενώ εξαιρετική είναι η ταινία Τρούμαν Καπότε (2005) που αφηγείται τη ζωή του συγγραφέα την περίοδο που έγραψε το Εν ψυχρώ, με πρωταγωνιστή τον Φίλιπ Σέιμουρ Χόφμαν (Όσκαρ Α΄ Ανδρικού Ρόλου).
Μετάφραση: Ανδρέας Αποστολίδης
Κλειδάριθμος (2015)
σελ. 496
Η Μαύρη Ντάλια είναι το πρώτο μέρος της περίφημης Τετραλογίας του Λος Άντζελες. Η υπόθεση του βιβλίου βασίζεται στην άγρια δολοφονία της Ελίζαμπεθ Σορτ, το Γενάρη του 1947, ένα από τα πιο ειδεχθή ανεξιχνίαστα εγκλήματα στην νομική ιστορία των ΗΠΑ. Στο μυστήριο της περιβόητης υπόθεσης που συντάραξε την μεταπολεμική Αμερική, ο Ελρόι μετά από σαράντα χρόνια, δίνει μια μυθοπλαστική εκδοχή – λύση, γράφοντας ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα που τον καθιέρωσε ως έναν από τους σπουδαιότερους συγγραφείς της νουάρ λογοτεχνίας. Δυο φίλοι αστυνομικοί, πρώην μποξέρ, και ερωτευμένοι με την ίδια γυναίκα, αναλαμβάνουν να βρουν τον διεστραμμένο δολοφόνο. Ένα καθηλωτικό, ιδιαίτερα σκοτεινό και κλειστοφοβικό μυθιστόρημα, με κινηματογραφική, πρωτοπρόσωπη αφήγηση που κόβει την ανάσα και καταιγιστική εναλλαγή σκληρών ρεαλιστικών σκηνών, που υποβάλλουν τον αναγνώστη στην αίσθηση της πιστής αναπαράστασης μιας εφιαλτικής πραγματικότητας. Το 2006, η Μαύρη Ντάλια μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο με μεγάλη επιτυχία από τον Μπράιαν Ντε Πάλμα. «Είναι ένας κόσμος που κανένας άλλος σκηνοθέτης δεν θα μπορούσε να δημιουργήσει. Ένας κόσμος αδιάφορα επικίνδυνος και μεταδοτικά διεφθαρμένος» θα γράψει ο ίδιος ο Ελρόι, στον εξαιρετικό επίλογο που συμπληρώνει την παρούσα έκδοση, όπου και θα συνδέσει την υπόθεση της Μαύρης Ντάλιας με την προσωπική του ιστορία, την κακοποίηση και δολοφονία της μητέρας του έντεκα χρόνια αργότερα.
Μετάφραση: δεν αναφέρεται
Δαίμων του Τυπογραφείου (2010)
σελ. 152
Ο Μπουεναβεντούρα Ντουρούτι, κεντρικό πρόσωπο του Ισπανικού εμφυλίου στα πρώτα στάδια του πολέμου, τραυματίστηκε θανάσιμα στη Μαδρίτη στις 11 Νοεμβρίου 1936, και ο ταγματάρχης Φερνάντεθ Δουράν αναλαμβάνει την απόρρητη αποστολή να διερευνήσει τις συνθήκες του θανάτου και να συντάξει την τελική αναφορά που θα κλείσει την υπόθεση. Η έκδοση περιλαμβάνει αντί προλόγου μαρτυρίες φίλων και συντρόφων του Ισπανού αναρχικού από Το σύντομο καλοκαίρι της αναρχίας του Χανς Μάγκνους Εντσενσμπέργκερ (Εστία) που ρίχνουν φως στην προσωπικότητα του Ντουρούτι και τις αντικρουόμενες εκδοχές του θανάτου του, ενώ λειτουργούν για τον αναγνώστη ως παράθεση του ανακριτικού υλικού της έρευνας. Μια πολιτική νουβέλα, νουάρ αισθητικής και αστυνομικής πλοκής που της προσδίδουν οι έρευνες των ντετέκτιβ-στρατιωτικών για τις συνθήκες της δολοφονίας, όπου ο συγγραφέας Πέντρο ντε Παζ (βραβείο Σαραμάγκου 2003) συνδυάζει περίτεχνα την μυθοπλασία με τα ιστορικά ντοκουμέντα της εποχής (docu-novel). Στο τέλος της έκδοσης αναδημοσιεύεται το εμβληματικό κείμενο Η ζωή στην επαναστατική Βαρκελώνη που παρουσιάζει την ισπανική κοινωνική επανάσταση όχι απ’ τη σκοπιά του ιστορικού «αλλά μέσα από τις γλυκές και τις πικρές μνήμες ενός παιδιού».
Μετάφραση: Ασπασία Καμπύλη
Carnivora (2019)
σελ. 288
Στη Χίμαιρα του ανθρώπου-τανκ ο άγνωστος στην Ελλάδα Βίκτορ Σόμπρα, συγγραφέας τριών πολιτικών θρίλερ, χτίζει περίτεχνα την υπόθεση του βιβλίου πάνω σε ένα από τα πλέον εμβληματικά και αναγνωρίσιμα στιγμιότυπα της πολιτικής ιστορίας του 20ού αιώνα, με προφανείς συμβολισμούς. Αυτό του Κινέζου φοιτητή που προτάσσει το σώμα του σε μια φάλαγγα από τανκς στη διάρκεια της φοιτητικής εξέγερσης τον Ιούνιο του 1989, στην πλατεία Τιεν Αν Μεν, στο κέντρο του Πεκίνου. Είκοσι πέντε χρόνια μετά τα γεγονότα, η κυβέρνηση προκειμένου να δείξει ότι διαθέτει την τόλμη να γυρίσει σελίδα και να θέσει τέρμα στην πολύχρονη λογοκρισία, αναθέτει στον πράκτορα Ντάρι, έναν πρώην στρατευμένο κομμουνιστή, να βρει τον άνθρωπο-τανκ και να τον φέρει στο Πεκίνο για μια συμβολική συνάντηση με τον οδηγό του τανκ, μπροστά στις κάμερες της κρατικής τηλεόρασης. Το ταξίδι του Ντάρι από τη Σουηδία στο μακρινό Αζερμπαϊτζάν, που υποτίθεται ότι εντοπίζονται τα ίχνη του ανθρώπου-τανκ, κρύβει πολλές παγίδες. Ένα πρωτότυπο και πολυεπίπεδο πολιτικο-κατασκοπικό θρίλερ, που συνδυάζει αρμονικά την ίντριγκα του μύθου με ένα ιστορικό γεγονός, του οποίου οι αντηχήσεις επηρέασαν τις μετέπειτα παγκόσμιες εξελίξεις. Η ενδελεχής έρευνα του συγγραφέα προσδίδει αληθοφάνεια στην ιστορία και προκαλεί τον αναγνώστη να προβληματιστεί πάνω σε καίρια θέματα του σύγχρονου κόσμου.
Μετάφραση: Άνχελ Πέρεθ Γκονθάλεθ
Οι Εκδόσεις των Συναδέλφων (2023)
σελ. 304
Ο Φρανθίσκο Άλβαρεθ είναι Ισπανός συγγραφέας, δημοσιογράφος και μεταφραστής. Η Αυγουστιάτικη βροχή είναι το πρώτο του μυθιστόρημα. Μας μεταφέρει στο Παρίσι τη δεκαετία του ’80 όπου ή Γαλλίδα δημοσιογράφος Λιμπερτάδ Καζάλ προσπαθεί να διαλευκάνει το μυστήριο του θανάτου, του επαναστάτη Μπουεναβεντούρα Ντουρούτι, ο οποίος σκοτώθηκε στη Μαδρίτη το 1936, κατά τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφύλιου. Τραυματίστηκε θανάσιμα από βολή εθνικιστή ελεύθερου σκοπευτή, ή κομμουνιστή κατ’ εντολή του Στάλιν; Από μέλος της ομάδας του που αντιδρούσε στην σκληρή πειθαρχία που είχε επιβάλει ή εκπυρσοκρότησε το όπλο του; Για να πάρει απαντήσεις η δημοσιογράφος θα συναντήσει στο Ισπανικό Κέντρο της Μόσχας έναν από τους τελευταίους ανθρώπους που μίλησε ο Ντουρούτι πριν δολοφονηθεί και θα επισκεφτεί στο σπίτι της στη Γαλλία την σύντροφό του, τα τελευταία εννιά χρόνια της ζωής του. Με πρόσχημα μια δημοσιογραφική έρευνα, ο συγγραφέας με ενδελεχή ιστοριογραφική τεκμηρίωση αναπλάθει την ατμόσφαιρα της εποχής και ζωντανεύει τους πρωταγωνιστές της. Ο αναγνώστης γίνεται μάρτυρας της πρώτης μεγάλης ληστείας τράπεζας στην Ισπανία και ακολουθεί τον Ντουρούτι και τους συντρόφους του στη Λατινική Αμερική, τους συνοδεύει στη γαλλική εξορία για να προετοιμάσουν την επανάσταση και, μετά την καταστολή του στρατιωτικού πραξικοπήματος στην Καταλονία πορεύεται με τη Φάλαγγα Ντουρούτι προς τη Σαραγόσα γνωρίζοντας έτσι, τις πιο σημαντικές στιγμές της ζωής του θρυλικού αναρχικού.
Μετάφραση: Ριχάρδος Σωμερίτης, Μαρίλια Παπαθανασίου
Πόλις (2003)
σελ. 221
Ο Γάλλος συγγραφέας και δημοσιογράφος Ντιντιέ Ντενένξ –«δεν γράφει, μάχεται», σημειώνει χαρακτηριστικά η Le Monde– μας μεταφέρει στο Παρίσι τον Οκτώβριο του 1961, στην πορεία χιλιάδων Αλγερινών μεταναστών για την ανεξαρτησία της Αλγερίας. Χρησιμοποιεί ως αφορμή μια αστυνομική ιστορία για να διηγηθεί τα γεγονότα της μαζικής σφαγής των διαδηλωτών στη γαλλική πρωτεύουσα. Κατά τη διάρκεια των ταραχών, ο νεαρός καθηγητής ιστορίας Ροζέ Τιρό πέφτει νεκρός από μια σφαίρα στο κεφάλι. Είκοσι χρόνια αργότερα, ο γιος του Μπερνάρ δολοφονείται με τον ίδιο τρόπο, στην Τουλούζη. Ο νεαρός επιθεωρητής Καντέν της αστυνομίας της Τουλούζης αναλαμβάνει να εξιχνιάσει την υπόθεση και να διαπιστώσει αν οι δύο φόνοι σχετίζονται μεταξύ τους. Οι επίμονες έρευνες –παρά τις αντιρρήσεις των ανωτέρων του– θα τον οδηγήσουν στο Παρίσι, όπου θα ανακαλύψει τις πρωτοφανείς θηριωδίες εις βάρος των διαδηλωτών που είχαν μέχρι τότε επιμελώς αποσιωπηθεί. Ένα κοινωνικοπολιτικό νουάρ που προκάλεσε σάλο στην κοινή γνώμη της Γαλλίας, επίκαιρο όσο ποτέ, σε μια Ευρώπη παραδομένη στην αλόγιστη βία του ρατσισμού και της ξενοφοβίας. Εξαιρετικό το επίμετρο του Ριχάρδου Σωμερίτη για την κατανόηση του ιστορικού πλαισίου της εποχής. Το 1999 η Εισαγγελία του Παρισιού αναγνώρισε και επίσημα τη διάπραξη του εγκλήματος, ενώ το γαλλικό Υπουργείο Παιδείας ενέταξε το Έγκλημα και μνήμη στο σχολικό πρόγραμμα των λυκείων της χώρας. Ο Ντιντιέ Ντενένξ απέδειξε ότι η λογοτεχνία ως κατάθεση μαρτυρίων μπορεί να ρίξει φως σε σκοτεινές στιγμές της ιστορίας και να αποκαταστήσει την αλήθεια.
Μετάφραση: Μαρία Θεοχάρη
Oposito
σελ. 112
Γνωστός στην Ελλάδα κυρίως για το εμβληματικό μυθιστόρημά, Έγκλημα και μνήμη(Πόλις), ο Ντιντιέ Ντενένξ, άξιος επίγονος του γαλλικού polar, θα μας μεταφέρει σε μυθιστορηματική μορφή, γεγονότα που έλαβαν χώρα στο πλαίσιο της Διεθνούς Αποικιακής Έκθεσης, στο Παρίσι, τον Μάιο του 1931. O Γκοσενέ, ένας ιθαγενής Κανάκ, θα δραπετεύσει από το κλουβί του με την επιγραφή «ανθρωποφάγοι» και θα περιπλανηθεί στους δρόμους του Παρισιού αναζητώντας την αγαπημένη του, που έχει πέσει θύμα μιας μυστηριώδους ανταλλαγής των διοργανωτών της Έκθεσης με ένα τσίρκο στη Γερμανία(!) Αρκετά χρόνια αργότερα -τη δεκαετία του 1980- ο πρωταγωνιστής θα αφηγηθεί την ιστορία του σε δυο αντάρτες στη Νέα Καληδονία, κατά τη διάρκεια των βίαιων ταραχών μεταξύ των αυτόχθονων αυτονομιστών και της γαλλικής κυβέρνησης. Μια αντιρατσιστική νουβέλα που η υπόθεσή της βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα, θλιβερά και ντροπιαστικά για το ανθρώπινο είδος, που παρότι σήμερα φαντάζει αδιανόητο, συνέβησαν μόλις πριν ενενήντα χρόνια, στον «πολιτισμένο» δυτικό κόσμο.
Μετάφραση: Μαρία Μηλολιδάκη
Πόλις (2008)
σελ. 400
Ο πιε νουάρ –Γάλλος, γεννημένος στο Αλγέρι– Μορίς Ατιά, ψυχίατρος, ψυχαναλυτής, συγγραφέας και σεναριογράφος θεωρείται, με την περίφημη τριλογία του Το μαύρο Αλγέρι – Η κόκκινη Μασσαλία – Παρίσι Μπλουζ (όλα από τις εκδόσεις Πόλις), ένας από τους πιο εμβληματικούς εκπροσώπους του μεσογειακού νουάρ. «Ο Πάκο κι εγώ έχουμε πολλά κοινά. Είμαστε καχύποπτοι απέναντι σε κάθε είδους δογματικές ρητορείες, είτε πολιτικές είτε καλλιτεχνικές, και δεν στρατευόμαστε κάτω από καμία ιδέα, παρά μόνο για την ιδέα του εύθραυστου και του ευμετάβλητου της ανθρώπινης φύσης», θα πει ο συγγραφέας για το alter ego του, τον θρυλικό αστυνόμο Πάκο Μαρτίνεθ, που πρωταγωνιστεί στην τριλογία. Στο Μαύρο Αλγέρι, αναλαμβάνει, μαζί με τον επιστήθιο φίλο του αστυνόμο Μορίς Σουκρούν, να εξιχνιάσει την άγρια δολοφονία ενός νεαρού ζευγαριού, η οποία αποδίδεται στην ακροδεξιά Οργάνωση Μυστικός Στρατός, στη διαβόητη OAS. Την ίδια ώρα η πόλη φλέγεται από διαδηλώσεις και τρομοκρατικές επιθέσεις λόγω της επικείμενης αναγνώρισης της ανεξαρτησίας της Αλγερίας από την κυβέρνηση του στρατηγού Ντε Γκωλ. Ο Πάκο, που κρατάει αποστάσεις από τα δραματικά ιστορικά τεκταινόμενα, η Ιρέν, ο μεγάλος του έρωτας, που έχει χάσει το πόδι της σε βομβιστική επίθεση, ο Σουκρούν, ο φίλος του, υπαρκτό πρόσωπο που δολοφονήθηκε από την OAS –όπως μαθαίνουμε στο Χρονολόγιο του πολέμου της Αλγερίας που περιλαμβάνεται στην έκδοση–, και η Τερέζα, η γιαγιά του, που κρύβει ένα μεγάλο οικογενειακό μυστικό, αναλαμβάνουν από κοινού να συμπληρώσουν το παζλ της ιστορίας. Μέσα από την εξαιρετικού ρυθμού πολυφωνική και πρωτοπρόσωπη αφήγηση, η οποία κλιμακώνεται παράλληλα με τις αιματηρές οδομαχίες στο Αλγέρι, ο συγγραφέας μας παρουσιάζει ένα μοναδικό πολιτικό και ιστορικό νουάρ για τα γεγονότα της Αλγερίας και για τα ηθικά και υπαρξιακά διλήμματα που τίθενται στις μεγάλες ιστορικές στιγμές. Συνδυάζει δε περίτεχνα τη μυθοπλασία με πραγματικά στοιχεία και γεγονότα, γιατί «Με ενδιαφέρουν περισσότερο οι συλλογικές από τις ατομικές ιστορίες» όπως θα πει σε συνέντευξή του ο σπουδαίος συγγραφέας.
Μετάφραση: Ανταίος Χρυσοστομίδης
Ψυχογιός (1998)
σελ. 242
Η ανεύρεση ενός ακέφαλου πτώματος με εμφανή σημάδια βασανισμού σε ένα πάρκο στα περίχωρα του Πόρτο, έδωσε το έναυσμα στον συγγραφέα να γράψει μια φανταστική ιστορία βγαλμένη μέσα από το αστυνομικό ρεπορτάζ των πορτογαλικών εφημερίδων. Πρωταγωνιστής της ιστορίας ο νεαρός δημοσιογράφος Φιρμίνου. Θα του ανατεθεί από τον διευθυντή της σκανδαλοθηρικής εφημερίδας στην οποία εργάζεται στη Λισαβόνα, να μεταβεί στο Πόρτο και να συναντήσει τον τσιγγάνο που ανακάλυψε το ακέφαλό πτώμα και να του αποσπάσει λεπτομέρειες για την υπόθεση που βρίσκεται στο επίκεντρο της δημοσιότητας. Ο συγγραφέας έγραψε το μυθιστόρημα ενώ συνεχίζονταν οι ανακρίσεις οι οποίες τελικά οδήγησαν στην ενοχή ενός στελέχους της πορτογαλικής αστυνομίας που προσπάθησε να παρουσιάσει τον φόνο σαν ατύχημα, στοιχείο που μετατόπισε το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης στο αν η Δικαιοσύνη είχε τη δύναμη να καταδικάσει ένα κρατικό λειτουργό για το ειδεχθές έγκλημά του. Τελικά όταν ο αστυνομικός ομολόγησε και καταδικάστηκε σε δεκαεπτά χρόνια φυλάκιση, το μυθιστόρημα είχε ήδη εκδοθεί και η πραγματικότητα επιβεβαίωσε τη διαίσθηση του συγγραφέα για την έκβαση της υπόθεσης. Ένα ιδιαίτερο αστυνομικό μυθιστόρημα για την συγχρονική σχέση του με την πραγματικότητα, με μινιμαλιστικό ύφος που προσδίδει στην αφήγηση τη ζωντάνια του καθημερινού προφορικού λόγου, καίριο κοινωνικό σχόλιο με λεπτό χιούμορ και εξαιρετική αποτύπωση του ανθρώπινου μωσαϊκού και των παθογενειών του συστήματος μιας οργανωμένης κοινωνίας.
Μετάφραση: Αχιλλέας Καλαμάρας
Βιβλιοπέλαγος (2016)
σελ. 186
Στο Σάντοκαν, ο συγγραφέας και διανοητής της ιταλικής εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς συνδυάζει τη μυθοπλασία με τη συγκλονιστική μαρτυρία ενηλικίωσης ενός παιδιού που διέμενε σε κάποιο χωρίο του ιταλικού νότου υπό την κυριαρχία της Καμόρα τις δεκαετίες του ’80 και ’90. «Μου αφηγήθηκε την ιστορία της Καμόρα που μέσα σε λίγα χρόνια έθεσε υπό την εξουσία της ολόκληρη την περιοχή ελέγχοντας όλες τις δραστηριότητες σε αυτήν μέχρι να γίνει μια διεθνής οικονομική δύναμη. Εντυπωσιασμένος από την ιστορία του, αποφάσισα ότι έπρεπε να γράψω ένα βιβλίο βασισμένο σε αυτή», θα πει ο Νάνι Μπαλεστρίνι για τον ανώνυμο πρωταγωνιστή του βιβλίου. Η αφήγηση ξεκινά με την κινηματογραφική σύλληψη του Σάντοκαν, διαβόητου νονού της Καμόρα, ενώ στη συνέχεια και σε προγενέστερο χρόνο παρακολουθούμε την αιματηρή διαδοχή των φατριών στην εξουσία της Καμόρα με επίκεντρο την «οικογένεια» Μπαρντελίνο. Η χειμαρρώδης γραφή, χωρίς σημεία στίξης –το συνηθίζει ο συγγραφέας σε όλα του τα μυθιστορήματα–, αποκαθαρμένη από κάθε ψυχολογικό βάθος και ηθοπλαστική θεώρηση, δίνει την εντύπωση της παράθεσης αυτούσιων γεγονότων και επιτείνει την αίσθηση μιας αδιάψευστης προφορικής μαρτυρίας. Ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα που, μέσα από πραγματικά γεγονότα, περιγράφει απολύτως ρεαλιστικά το νοσηρό κλίμα την εποχή της παντοδυναμίας της μαφίας.
Μετάφραση: Πιέτρο Ραντίν
Angelus Novus (2019)
σελ. 224
«Το βιβλίο αυτό αφηγείται το θάνατο ενός Πακιστανού άνδρα, ονόματι Σαχζάντ. Όσα θα διαβάσετε παρακάτω είναι βασισμένα σε αληθινά γεγονότα. Ήμουν παρών και τα είδα να εκτυλίσσονται μπροστά στα μάτια μου. Ή τα περισυνέλεξα από μάρτυρες αξιόπιστους, από κόσμο που είδε, που ήταν εκεί. Ή τα διάβασα σε βιβλία, τα συνάντησα σε φωτογραφίες, τα ξετρύπωσα σε βίντεο και σε άρθρα τα οποία ανέτρεξα» αναφέρει ο Τζουλιάνο Σαντόρο, στον εξαιρετικό πρόλογο της ελληνικής έκδοσης. Στην κολόνα του θανάτου, ο γνωστός συγγραφέας και δημοσιογράφος, ορμώμενος από την αληθινή ιστορία της ρατσιστικής δολοφονίας ενός Πακιστανού μετανάστη σε μία φτωχή συνοικία της Ρώμης, τον Σεπτέμβριο του 2014, που «πέρασε στα ψιλά» των εφημερίδων, συνθέτει μια τοιχογραφία της σύγχρονης Ιταλίας, με σκοπό να φωτίσει τις κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες που «προετοίμασαν» την έξαρση της ακροδεξιάς. Ένα πολιτικό docu-novel, που αν και διαβάζεται σαν νουάρ μυθιστόρημα, κινείται στα όρια της λογοτεχνίας και της ιστορικής έρευνας. «Πρόκειται για μια πολιτική υπόθεση που απαιτεί μια πολιτική απάντηση. Δεν θα έρθει κανένας αστυνομικός να συλλάβει τους κακούς, δεν θα υπάρξει τελική δίκη» μας προϊδεάζει ο Τζουλιάνο Σαντόρο, για την μη τήρηση των βασικών συμβάσεων του αστυνομικού είδους σε ένα παγκόσμια επίκαιρο αφήγημα που διευρύνει τα όρια της νουάρ λογοτεχνίας.
Μετάφραση: Μαρία Οικονομίδου
Εκδόσεις Πατάκη (2013)
σελ. 453
Τα “Γόμορρα” αποτελούν την τοιχογραφία της Νάπολης, μιας πόλης όπου κυριαρχεί και γιγαντώνεται ανεξέλεγκτα το οργανωμένο έγκλημα. Σ’ αυτήν τη συναρπαστική αφήγηση, πότε από την οπτική γωνία ενός προσωπικά εμπλεκόμενου μυθιστορηματικού ήρωα και πότε με το αποστασιοποιημένο βλέμμα ενός σχολαστικού ερευνητή, ο συγγραφέας συνδυάζει αριστουργηματικά τη λογοτεχνία με τους κώδικες του δημοσιογραφικού ρεπορτάζ, προκειμένου να αποκαλύψει και να καταγγείλει τις παράνομες δραστηριότητες της Καμόρρα –όπως ονομάζεται η Μαφία στην περιοχή της Νάπολης– και τις σκοτεινές διασυνδέσεις της με τον κρατικό μηχανισμό. Ο Ρομπέρτο Σαβιάνο ξεκίνησε την έρευνά του στα άδυτα της Καμόρρα με τη νεανική φιλοδοξία να γράψει ένα συναρπαστικό βιβλίο που «θα παρασύρει σε μια άβυσσο όπου καμία φαντασία δεν είναι ικανή να φτάσει». Μόλις δύο χρόνια μετά την ιταλική έκδοσή του, το “Γόμορρα” είχε πουλήσει –μόνο στην Ιταλία– ενάμιση εκατομμύριο αντίτυπα, είχε μεταφραστεί σε 33 γλώσσες και θεωρήθηκε ένα από τα σημαντικότερα βιβλία της δεκαετίας. Ο συγγραφέας κέρδισε άμεσα την παγκόσμια αναγνώριση, αλλά έχασε την ελευθερία του, καθώς το 2006, λόγω των αλλεπάλληλων απειλών που δεχόταν για τη ζωή του από την τοπική Μαφία, τέθηκε υπό συνεχή αστυνομική προστασία, έπειτα από εντολή του τότε Ιταλού Προέδρου της Ιταλικής Δημοκρατίας Τζόρτζο Ναπολιτάνο, μια απόφαση που συνεχίζει να ισχύει μέχρι σήμερα.
Μετάφραση: Γρηγόρης Κονδύλης
Ψυχογιός (2013)
σελ. 672
O Σουηδός Λέιφ Πέρσον είναι διάσημος συγγραφέας και καθηγητής εγκληματολογίας, με συχνές εμφανίσεις και άρθρα στα ΜΜΕ της χώρας του, ως ειδικός σχολιαστής σε περιπτώσεις εγκλημάτων που απασχολούν την κοινή γνώμη. Θεωρείται ένας από τους σπουδαιότερους συγγραφείς σε παγκόσμια κλίμακα για την επική τριλογία του με τον γενικό τίτλο, Η ιστορία ενός εγκλήματος. Η τελευταία περιπέτεια της τριλογίας, Ελεύθερη πτώση σαν σε όνειρο διαδραματίζεται στην Στοκχόλμη, τον Αύγουστο του 2007. Τη μέρα της συνταξιοδότησης του Αρχηγού της Αστυνομίας, Λαρς Μάρτιν Γιουχάνσον παραγράφεται η δολοφονία του Ούλοφ Πάλμε και η υπόθεση μπαίνει στο αρχείο. Ο Γιουχάνσον αποφασίζει να κάνει μια τελευταία προσπάθεια. Ο φάκελος Πάλμε θα ανοίξει ξανά καθώς ο Αρχηγός ελπίζει ότι, τώρα, θα εξιχνιάσει την διάσημη υπόθεση της πολιτικής δολοφονίας. Παρά τις δυο δεκαετίες που έχουν περάσει, τους μάρτυρες που ωστόσο έχουν πεθάνει, τα εξαφανισμένα στοιχεία και τα αδιέξοδα, ο Γιουχάνσον και οι συνεργάτες του δουλεύουν με φανατισμό και κατορθώνουν να ανακαλύψουν τι ακριβώς συνέβη εκείνη τη μοιραία νύχτα της δολοφονίας. Συνδυάζοντας μυθοπλασία και εγκληματολογία, ο Λέιφ Πέρσον ολοκληρώνει θριαμβευτικά την εμβληματική τριλογία του προτείνοντας μια οριστική απάντηση στο γρίφο γύρω από τη δολοφονία του Ούλοφ Πάλμε.
Μετάφραση: Στράτος Μυρογιάννης
Gutenberg – Γιώργος & Κώστας Δαρδανός (2019)
σελ. 309
Η Σκοτσέζα μυθιστοριογράφος και θεατρική συγγραφέας Ελίζαμπεθ Μάκιντος υπέγραψε με το ψευδώνυμο Τζόζεφιν Τέι πέντε ιστορίες μυστηρίου –από τις έξι της σειράς– με τον επιθεωρητή της Scotland Yard Άλαν Γκραντ. Το μυθιστόρημα Η κόρη του χρόνου, ψηφίστηκε από την Ένωση Συγγραφέων Εγκλήματος (CWA) ως το καλύτερο μυθιστόρημα εγκλήματος (crime novel) όλων των εποχών και την καθιέρωσε ως μία από τις σπουδαιότερες εκπροσώπους της βρετανικής αστυνομικής λογοτεχνίας. Ο οξυδερκής επιθεωρητής Άλαν Γκραντ βρίσκεται καθηλωμένος στο κρεβάτι του νοσοκομείου μετά από ένα ατύχημα. Με αφορμή τη φωτογραφία ενός πορτρέτου του βασιλιά Ριχάρδου Γ΄ που πέφτει στα χέρια του αποφασίζει να φέρει στο φως τις συνθήκες της δολοφονίας των δυο ανιψιών του και διαδόχων του θρόνου για την οποία είχε κατηγορηθεί. Πολύτιμη βοήθεια στο δύσκολο εγχείρημα του προσφέρει ένας νεαρός Αμερικανός ερευνητής στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου που έχει πρόσβαση σε βιβλία κα έγγραφα της εποχής. Ένα ιδιαίτερα πρωτότυπο μυθιστόρημα, που διερευνά το πώς ορισμένες εκδοχές των ιστορικών γεγονότων γίνονται ευρέως αποδεκτές, παρά την έλλειψη αποδεικτικών στοιχείων και τα αντίθετα συμπεράσματα στα οποία οδηγεί η συλλογιστική μέθοδος. Θέτει δε σοβαρά ερωτήματα στον αναγνώστη για το πώς και από ποιους γράφεται η ιστορία και αν η λογοτεχνία, ως κατάθεση μαρτυρίας, μπορεί να την αποκαταστήσει.
Gutenberg – Γιώργος & Κώστας Δαρδανός (2016)
σελ. 595
Το Ζ Φανταστικό ντοκιμαντέρ ενός εγκλήματος είναι ένα μη μυθοπλαστικό μυθιστόρημα (non-fiction novel) δηλαδή μια μυθιστορηματικής δομής αφήγηση πραγματικών περιστατικών. Αναφέρεται στη δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ, Γρηγόρη Λαμπράκη, το 1963. Ο συγγραφέας βασίστηκε στα πρακτικά της ανάκρισης και στο ρεπορτάζ έγκριτων δημοσιογράφων της εποχής που κάλυψαν το θέμα προκειμένου να αποτυπώσει το χρονικό των γεγονότων σε ένα υψηλής έντασης πολιτικό θρίλερ. Πρωτοδημοσιεύτηκε σε συνέχειες στο περιοδικό Ταχυδρόμος το 1966. Την ίδια χρονιά κυκλοφόρησε σε βιβλίο από τις εκδόσεις Θεμέλιο, σχεδόν ταυτόχρονα με την δίκη των κατηγορούμενων για τη δολοφονία. Το 1967 η Χούντα των Συνταγματαρχών απαγόρευσε την κυκλοφορία του στην Ελλάδα, γεγονός που εκτόξευσε τη φήμη του βιβλίου με αποτέλεσμα μέσα σε μόλις τρία χρόνια να έχει μεταφραστεί σε δεκαοχτώ γλώσσες και να έχει κυκλοφορήσει αρχικά στη Γαλλία από τις θρυλικές εκδόσεις Gallimard και στη συνέχεια σε πολλές άλλες χώρες. Το 1969 το Ζ μεταφέρθηκε στη μεγάλη οθόνη από τον σκηνοθέτη Κώστα Γαβρά σε σενάριο του Ισπανού συγγραφέα Χόρχε Σεμπρούν, μουσική του Μίκη Θεοδωράκη και τους Ιβ Μοντάν, Ειρήνη Παπά και Ζαν Λουί Τρεντινιάν στους πρωταγωνιστικούς ρόλους. Η βραβευμένη με Όσκαρ κινηματογραφική ταινία γνώρισε τεράστια επιτυχία και έγινε σύμβολο του αντιδικτατορικού αγώνα βοηθώντας τη διεθνοποίηση της κατάστασης στην Ελλάδα.
(*) Σημείωση: Κάποιοι από τους παραπάνω τίτλους ενδέχεται να είναι εξαντλημένοι
