Γιάννης Ν.Μπασκόζος.
Τρεις συγγραφείς, Βασίλης Κρεμμυδάς, Roderick Beaton και Άννα Καρακατσούλη, μελετούν την Ελληνική Επανάσταση και καταλήγουν ότι αυτή ήταν ένα σημαντικό ευρωπαϊκό γεγονός.
O Βασίλης Κρεμμυδάς στο «Η ελληνική επανάσταση του 1821»(Gutenberg) επιλέγει να ξαναδεί ορισμένα τεκμήρια που αφορούν την ελληνική επανάσταση, να ξεκαθαρίσει ορισμένους μύθους, επικεντρώνοντας στη διαμόρφωση των νέων δυνάμεων, στην προετοιμασία της επανάστασης και ιδιαιτέρως στον ρόλο των διεθνών δυνάμεων και πώς η παρέμβαση τους έλυσε κατά κάποιον τρόπο ένα ζήτημα ευρωπαϊκό. Ο συγγραφέας θα τονίσει ιδιαίτερα ότι από τη δεκαετία του 1770 άρχισε συστηματικά η οργάνωση των νέων οικονομικών δραστηριοτήτων των Ελλήνων (εμπορικές εταιρείες, εφοπλιστικός, βιομηχανικός κλάδος, διασκορπισμός του κεφαλαίου σε πολλές δραστηριότητες κ.ά), ένα σχήμα δυτικοστρεφές και υποβοηθητικό της ένταξης στης χώρας στο νεωτερικό κανόνα. Από την άλλη ο παροικιακός ελληνισμός και οι ιδέες του Διαφωτισμού θα προετοιμάσουν το έδαφος για την επανάσταση. Σημαντικός, όμως, παράγων ήταν η διεθνής συγκυρία. Τα συμφέροντα Αγγλίας, Ρωσίας, Γαλλίας ενάντια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν ο κινητήριος μοχλός ώστε ο εξωτερικός παράγοντας να παρέμβει την κατάλληλη στιγμή και να βοηθήσει να ολοκληρωθεί αυτό που άρχισε ο ένοπλος αγώνας. Ο Βασίλης Κρεμμυδάς ασχολείται ειδικότερα για το πώς διαμορφώθηκαν οι σχέσεις των ελλήνων με τον εξωτερικό παράγοντα, πώς η Γαλλία και Ρωσία βρέθηκαν πιο κοντά στρατιωτικά στη νέα χώρα ενώ η Αγγλία αξιοποίησε το διπλωματικό της παιχνίδια από το οποίο κερδισμένο βγήκε τελικά το νέο έθνος. Όσο για τον εμφύλιο που ακολούθησε, το θεωρεί αναπόφευκτο ως ανακατανομή της εξουσίας μεταξύ των δυνάμεων της νεωτερικότητας και του παλιού κατεστημένου. Εκείνο που σημειώνει και έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ότι η Ελλάδα καταφέρει να ξεφύγει από τα βαλκανικά χαρακτηριστικά και να ενταχθεί στο νεωτερικό κόσμο της Ευρώπης, αφομοιώνοντας τα μηνύματα του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης, προκαλώντας την έναρξη του διαμελισμού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ένα ταμπού , μέχρι τότε, για τις ανταγωνιστικές δυνάμεις της Ευρώπης.
Ο Roderick Beaton στο βιβλίο του «Ο πόλεμος του Μπάιρον»(μτφρ: Κατερίνα Σχινά, Πατάκης) έχει ως κεντρικό πρόσωπο τον λόρδο Μπάιρον, έναν ποιητή – pop star της εποχής, ο οποίος επέλεξε να έρθει στην Ελλάδα να την βοηθήσει να γίνει ένα σύγχρονο κράτος. Εμφορούμενος από τα ιδεώδη του ρομαντισμού και το φιλελληνικό κύμα της εποχής θα αφιερώσει τον εαυτό του στην ελληνική υπόθεση. Την εποχή εκείνη η χώρα βρισκόταν σε μια κατάσταση εσωτερικής σύγκρουσης. Υπήρχαν εκείνοι που πίστευαν σε μια ελευθερία της αυτάρκειας, κυρίως οι οπλαρχηγοί της Πελοποννήσου και οι άλλοι εμπνεόμενοι από την γαλλική και αμερικάνικη επανάσταση που έβλεπαν ότι για να επιτύχουν τους στόχους τους έπρεπε να διεθνοποιήσουν τον αγώνα τους. Ο Μπάιρον, ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, ο Ιωάννης Κωλέττης, ο Ιωάννης Καποδίστριας, οι καραβοκύρηδες της Ύδρας, των Σπετσών και των Ψαρών ανήκαν σε αυτούς τους εκσυγχρονιστές που έβλεπαν τη νέα χώρα να εντάσσεται στα αναδυόμενα έθνη της Ευρώπης. Μόνον που η διαδρομή αυτή περνούσε μέσα από τη διεθνή διπλωματία και αναγκαστικά τα δάνεια από το εξωτερικό. Κάπου εδώ ο Roderick Beaton βρίσκει τις αναλογίες με το σήμερα, καθώς βλέπει να υπάρχουν στην ελληνική κοινωνία δύο είδη ιδανικών για την ελευθερία: η απόλυτη , ολοκληρωτική ασυμβίβαστη ελευθερία και η ελευθερία που μπορεί να εγγυηθούν εξωτερικές δυνάμεις με ανάλογη οικονομική βοήθεια.
Η μεγαλύτερη συνεισφορά του Μπάιρον ήταν βεβαίως η πεποίθηση του ότι η Ελλάδα ήταν ένα σημείο καμπής για τα ευρωπαϊκά πράγματα, ότι η χώρα θα μπορούσε να δομηθεί πάνω σε αξίες σαν αυτές που είχαν κι άλλα προηγμένα δυτικά κράτη, δηλαδή ότι θα μπορούσε να οικοδομηθεί ένα πολιτικό σύστημα σύγχρονης διακυβέρνησης. Ο Μπάιρον βοήθησε τον Μαυροκορδάτο στην επίλυση της εμφύλιας σύγκρουσης προς όφελος μια κεντρικής εξουσίας. Το δάνειο που συνήφθη με τη μεσολάβηση του κύρους του Μπάιρον ήταν ένα ισχυρό κίνητρο υπέρ της κεντρικής εξουσίας. Αν μάλιστα είχε ζήσει λίγο περισσότερο ίσως οι δύο εμφύλιοι που ακολούθησαν να είχαν αποφευχθεί, σύμφωνα με την εκτίμηση του Beaton. Εν τέλει το δάνειο βοήθησε στην επικράτηση των εκσυγχρονιστών μετά τους εμφύλιους, περί τα τέλη του 1824.
Η Άννα Καρακατσούλη στη μελέτη της «Μαχητές της ελευθερίας και 1821»(Πεδίο) ασχολείται με την ελληνική επανάσταση στη διεθνική της διάσταση. Στόχος της είναι να προσεγγίσει την επανάσταση ως διεθνές γεγονός, μέρος του γενικότερου φαινομένου των «ατλαντικών επαναστάσεων». Θα επισημάνει και αυτή ότι η επανάσταση ήρθε και ως συνέπεια αλλά και ως προσπάθεια εξυπηρέτησης των σύγχρονων αναγκών της Ευρώπης. Η μελέτη της θα επικεντρωθεί ειδικότερα στον Φιλελληνισμό, ο οποίος σύμφωνα και με άλλους μελετητές ήταν στην ουσία «ένας οριενταλισμός με την πιο βαθιά έννοια του όρου» ή αλλιώς το πώς η δυτική κουλτούρα κατάφερε να διαχειριστεί την Ανατολή, πολιτικά, ιδεολογικά, στρατιωτικά, κοινωνικά. Διαπιστώνει ότι δεν υπήρχε στην περίπτωση της Ελλάδος η αποικιακή υποταγή αλλά μόνον ένας οριενταλιστικός λόγος στα φιλελληνικά κείμενα και αυτός φανερώνεται εναργώς από την απογοήτευση που αισθάνθηκαν οι φιλέλληνες μετά την γνωριμία τους από κοντά με τους έλληνες και τις συνήθειες τους, (βλέπε και σχετικά κείμενα του Μπάιρον). Η συγγραφέας θα τονίσει την διαμάχη μεταξύ των φιλελληνικών οραμάτων και της εξεγερμένης Ελλάδας που ήθελε πάση θυσία την αυτονομία της και θα διαπιστώσει κι αυτή ότι η συνεχής παρουσία των ξένων μαχητών διατήρησε τον ελληνικό αγώνα στη διεθνή επικαιρότητα έως ότου οι εξελίξεις στους ευρωπαϊκούς συσχετισμούς δημιουργήσουν ευνοϊκό κλίμα για την ίδρυση του νέου κράτους. Πολύ ενδιαφέρουσα η μελέτη της πάνω στο βιβλίο της Mary Shelley “Ο τελευταίος άνθρωπος”, του 1826, όπου δίνονται τα ερμηνευτικά εργαλεία του οριενταλισμού και της αποικιοκρατίας.
