του Γιώργου Λίλλη.
Στην πέμπτη ποιητική της συλλογή με τίτλο Μας προσπερνά η Αριστέα Παπαλεξάνδρου αναρωτιέται τι είναι αυτό που ξεφεύγει μέσα από τα χέρια μας και χάνεται ερήμην μας μέσα στο χρόνο. Με μια ειρωνεία η οποία βοηθά στο να φανούμε ακόμα πιο μικροί και εύθραυστοι μπροστά στα επίμονα κατορθώματά μας να σώσουμε ότι μπορεί να σωθεί από τις ζωές μας, η ποιήτρια αποκαλύπτει με σθένος πως η μεγαλύτερη αποτυχία μας είναι πως πιστέψαμε ότι έχουμε τον τρόπο και τις δυνάμεις να επιβληθούμε στον χρόνο. Γι΄ αυτό και η γραφή της Παπαλεξάνδρου δεν αφήνει περιθώρια να κρυφτούμε πίσω από τον εαυτό μας. Ακόμα και ο δημιουργός βρίσκεται αντιμέτωπος με την λευκή σελίδα, όπως και όλοι μας με την άγραφη ζωή, όπου ποτέ δεν μπορούμε όσο και να το θέλουμε να την ορίσουμε και να την ελέγξουμε. Ένα στραβοπάτημα, μια λάθος κίνηση, και όλα έχουν πάρει άλλη κατεύθυνση. Είμαστε υποχρεωμένοι να παραδεχτούμε πως τις περισσότερες φορές δεν είμαστε εμείς εκείνοι που καθορίζουμε το παιχνίδι:
Κι όταν έρχεται αυτή η
μεγάλη στιγμή
πώς το εξηγείς
που τίποτα δεν βρίσκεις
μια λέξη έστω μια συλλαβή
Όχι πως θα την συγκρατήσεις
Μάταιος κόπος. Μικρή ή
μεγάλη πέρασε πάει
Μια νέα άπιαστη
στιγμή ευθύς θα σε ρουφήξει
Πέρασε πάει ά-
στόχησες
το παρελθόν της να
αθετήσεις
μ’ ένα στυλό που στέρεψε
το πιέζεις και δεν
γράφει
Δεν υπάρχουν σε αυτό το ποίημα υπεκφυγές, ωραιοποιήσεις, αυταπάτες. Και γι΄ αυτό νομίζω πως η Παπαλεξάνδρου κερδίζει το στοίχημα μιας ποίησης που δεν θέλει να μας χαϊδεύει τα αφτιά, αλλά να μας στήσει μπροστά τον μεγάλο καθρέφτη για να μην μπορούμε να κρυφτούμε, όσο και να το θέλουμε, από την πραγματικότητα. Εδώ και σχεδόν είκοσι χρόνια, η ποιήτρια αναμετριέται με τη λευκή σελίδα, με τον καθρέφτη, και αν βγαίνει νικήτρια είναι γιατί κατάφερε να χλευάσει με τον σκληρό τρόπο τον εαυτό της, να αναιρέσει τους μύθους της, να παραδεχθεί πως τα επιτεύγματα μάς είναι αναλώσιμα. Αυτό δεν σημαίνει φυσικά πως η ποιήτρια πέφτει στην παγίδα του θρήνου. Όχι. Δεν θρηνεί. Αντίθετα, η διαπίστωση της ήττας την βοηθά να συνειδητοποιήσει πως είμαστε ένα μικρό μέρος του τεράστιου αυτού κόσμου και πως μόνο με την ειλικρίνεια και την ταπεινότητα στις αποσκευές μας μπορούμε να ζήσουμε αυθεντικά:
Ώσπου ξεφλούδισαν τη γη
μεγάλες ξηρασίες
Βότσαλα ψήγματα χρυσού
φέγγισαν στο σκοτάδι
και το ζευγάρι ολόγυμνο
δίχως πληγές ούτε αμυχή
ευθυτενής διάθλαση
στο στρογγυλό φεγγάρι
που τους κοιτάζει
που με κοιτάζει
με τιμωρεί
που ο κόσμος όλος
εσύ
Η ειρωνεία που ανέφερα πιο πάνω δεν είναι σκωπτική στα ποιήματα της Παπαλεξάνδρου. Η ποιήτρια έχει καταφέρει να ισορροπήσει ανάμεσα σε έναν ελεγειακό τόνο, που δίνει στα ποιήματα μια δραματική διάσταση και σε μια τάση αμφισβήτησης σε κάθε τι κατακτημένο. Η ωριμότητα ενός ανθρώπου που δεν επαναπαύθηκε ποτέ και συνεχίζει την αναζήτηση. Γεγονός που φαίνεται ξεκάθαρο και στον τρόπο που έχει δουλέψει τα ποιήματά της. Τίποτα δεν είναι περιττό σε αυτά τα μικρά γλωσσικά οικοδομήματα. Τίποτα δεν έχει περιπέσει στην άσκοπη έκφραση, και στον ακατανόητο συλλογισμό. Το θεωρώ μεγάλο προτέρημα αυτό στην ποίηση της Παπαλεξάνδρου. Να αφηγείται χωρίς όμως να πεζολογεί, να είναι ακριβής χωρίς όμως να χάνουν τα ποιήματα την μυστική τους χροιά. Τέλειος ρυθμός, καβαφικός, καμία περιττή εξήγηση. Μια ποίηση που συνομιλεί:
Όποιος σταθεί στο στέγαστρο
ίσως
μες στη ζωή του κλειδωθεί
-λίγων δεκάδων χιλιομέτρων
ασφυξία-
Έως εκεί
των βιωμένων σας στιγμών
η απεραντοσύνη
Όλα της γης τα πλάσματα
τόσο εν δυνάμει ελεύθερα
Ελεύθερη κι εσείς
και δεν επείγεσθε διά της γραφής
να διαιτάσθε
Απ΄ τα άγραφα στιχάκια σας
ούτε η ζωή σας σώζεται
ούτε ο θάνατός σας.
Το αίσθημα προπάντων
υψηλό
κι αυτό το ποίημα ατελείωτο
κι αυτό δικό σας.
info: Αριστέα Παπαλεξάνδρου, Μας προσπερνά, Κέδρος
