του Γιαννη Ν.Μπασκόζου
Νέοι και κλασικοί εξίσου ενδιαφέροντες πεζογράφοι εκδιδονται συνεχώς, ακόμα λοιπόν μια τελευταία παρτίδα αξιόλογων βιβλίων επιλεγμένα από τους πάγκους των βιβλιοπωλείων.
Νταβίντ Γκρόσμαν, Ένα άλογο μπαίνει σ ένα μπαρ, μτφρ,Λουίζα Μιζάν, Ψυχογιός
Ο Γκρόσμαν δεν χρειάζεται συστάσεις, το Διεθνές Βραβείο Man Booker (2017) ήταν ένα ακόμα βραβείο επιβεβαίωσης της μεγάλης λογοτεχνικής του αξίας. Σε αυτό το βιβλίο πρωτοτυπεί θεματικά καθώς αναπτύσσει αφηγηματικά μια παράξενη ιστορία: Ένας stand up κωμικός, ο Ντόβ, ο καλεί στην παράστασή του ένα παλιό του φίλο, και νυν συνταξιούχο δικαστικό, τον Αβισάϊ ζητώντας του να τον κρίνει. Σε ένα σκοτεινό υπόγειο όπου δίνεται η παράσταση με ανέκδοτα και παντομίμες ο κωμικός θα απεκδυθεί τις ενοχές του, θα αυτομαστιγωθεί, θα κοινοποιήσει στο κοινό τις πιο μύχιες, σκοτεινές σκέψεις του. Μία θεατής θα αποδειχτεί παλιά του γνωστή και ο ιδιότυπος διάλογος μεταξύ τους θα στριφογυρίσει το μαχαίρι ακόμα πιο βαθιά στην ταραγμένη ψυχή του Ντοβ. Παράλληλα ο δικαστής Αβισάϊπου παρακολουθώντας την παράσταση θα βουτήξει στα σκοτεινά νερά της δικής του ψυχής και θα αναρωτηθεί για τον δικό του ρόλο στην πτώση του πάλαι ποτέ φίλου του. Ο τραγικός μονόλογος του Ντοβ δίνει την ευκαιρία στον Γκρόσμαν να αναφερθεί στα θέματα που πάντα τον απασχολούσαν και στα παλιότερα βιβλία του : η έχθρα εβραίων – Παλαιστινίων και η ισραηλινή βία, η ακαμψία των ιερωμένων της Τορά, η αδυναμία ειρηνικής συνύπαρξης στις ταραγμένες περιοχές, ο παράνομος εποικισμός των κατεχομένων, η στρατικοποίηση των παιδιών στο Ισραήλ κ.ά. Μια αλλιώτικη φωνή από το Ισραήλ.
Rachel Cusk, Κύδος, μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου, Gutenberg)
Αξίζει να διαβάσει κανείς το τρίτο βιβλίο της Κασκ για να ολοκληρώσει την άποψη του για την μυθιστορηματική μέθοδο της συγγραφέως: οι αφηγήσεις τρίτων μας δίνουν το περίγραμμα του χαρακτήρα της αφηγήτριας. Στο τρίτο βιβλίο η Φαίη συναντά ενδιαφέροντες ανθρώπου που ειρήσθω εν παρόδω διεισδύουν σε θέματα ζωντανά, όπως ο ρόλος των κλασικών βιβλίων, το σύγχρονο μυθιστόρημα και η εμπορευματοποίησή του, το ήθος και η ωφελιμότητα, η τέχνη και η οδύνη, ιστορία και ταυτότητα, ο ρόλος των λογοτεχνικών φεστιβάλ και άλλα που περιπλέκονται ενδιαμέσως και παράλληλα φωτίζουν λοξά την ιστορία της αφηγήτριας, τόσο – όσο χρειάζεται για να έχουμε ένα καλειδοσκοπικό μοντέρνο αφήγημα.
Ντένις Τζόνσον, Η γενναιοδωρία της γοργόνας, μτφρ.Κώστας Σπαθαράκης, Αντίποδες
Η διηγηματογραφία στα καλύτερά της. Ο Ντένις Τζόνσον άξιος μαθητής του σπουδαίου Κάρβερ σε μια σειρά πολύ σύγχρονων διηγημάτων. Όχι μόνον θεματικά αλλά κυρίως αφηγηματικά. Η λιτότητα και η ακρίβεια των λέξεων δίνουν ενάργεια στις εικόνες και σωματικότητα στα γεγονότα. Μέσα στις λίγες σελίδες του κάθε διηγήματος οι χαρακτήρες προλαβαίνουν να παρουσιαστούν λοξά φωτισμένοι στον αναγνώστη, έτσι όπως αλλιώς δεν θα μπορούσε να τους δει αυτός σε μια κλασική ρεαλιστική αφήγηση. Οι ίδιες οι σκέψεις των μοναχικών ανθρώπων γίνονται αφήγημα. Μια μεγάλη σχολή.
Ντέλια Όουενς, Εκεί που τραγουδάνε οι καραβίδες, μτφρ.Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, Δώμα
Ακόμα ένα σύγχρονο μυθιστόρημα από τις ΗΠΑ. Η Κάια, μια πιτσιρίκα, ένα αγρίμι που ζει στους βάλτους κινεί τις υποψίες ότι είναι υπεύθυνη για το θάνατο ενός αγοριού. Το μυθιστόρημα θα μπορούσε να θεωρηθεί αστυνομικής πλοκής αν έμενε μόνο στο προφανές. Αντίθετα ακτινογραφεί την μοναξιά που διαπερνά ανθρώπους διαφορετικών φυλετικών, ταξικών, πολιτιστικών προδιαγραφών. Μια ιστορία ενηλικίωσης που συνδέεται με την αγάπη για τη φύση, για το ζωικό βασίλειο αλλά και μια βουτιά στα μυστικά της ζωής που θέτουν όρια στη ανθρώπινη συνείδηση.
Nicolas Mathieu, Και μετά από αυτούς τα παιδιά τους, μτφρ. Σοφία Διονυσοπούλου, Στερέωμα
Μια όμορφη ακόμα ιστορία ενηλικίωσης που συμβαίνει κάπου στην επαρχία της Γαλλίας στο τέλος του περασμένου (20ου) αιώνα. Ο συγγραφέας παρακολουθεί μια παρέα αγοριών που για τέσσερα καλοκαίρια γεύονται τη ζωή δοκιμάζοντας νέες γεύσεις : Περιπέτεια, έρωτας, φιλία, οράματα για το μέλλον. Ο κόσμος αλλάζει αλλά η ζωή στην κοιλάδα κυλάει αργά και παραδοσιακά. Οι ρωγμές διαφαίνονται και θα καθορίσουν τις μελλοντικές εξελίξεις. Πολύ γλυκό βιβλίο για κάτι που όλοι αγαπάνε να θυμούνται νοσταλγικά : o πόνος της εφηβείας.
Ondjaki, Οι διάφανοι, μτφρ. Μαρία Παπαδήμα, Αιώρα
Είναι το δεύτερο βιβλίο του Αγγολέζου συγγραφέα που γνωρίζουμε στην Ελλάδα. Το προηγούμενο είχε τον τίτλο Καλημέρα σύντροφοι (Αιώρα) και ήταν η ιστορία μιας γενιάς εφήβων που μεγαλώνουν με αυταπάτες και όνειρα στη Λουάντα. Στους Διάφανους πρωταγωνιστούν οι κάτοικοι μιας ετοιμόρροπης πολυκατοικίας στην οποία ζουν άνθρωποι διαφορετικών ταξικών κατηγοριών από υπουργούς μέχρι πόρνες και από μικροαπατεώνες μέχρι δημοσιογράφους. Ο ήρωας Οντονάτο νοσταλγεί την παλιά του πόλη και καταλήγει αβαρής και διάφανος. Μια τοιχογραφία της ζωής στην πόλη μιας πρώην αποικιοκρατούμενης χώρας γραμμένο με χιούμορ και ευαισθησία.
Herve le Corre, Στον ίσκιο της πυρκαγιάς, μτφρ.Γιάννης Καυκιάς, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου
Το πέμπτο βιβλίο του συγγραφέα αστυνομικών ιστοριών που γνωρίζουμε στην χώρα μας. Το μυθιστόρημα Στον ίσκιο της πυρκαγιάς διαδραματίζεται στη διάρκεια της Κομμούνας. Στην διάρκεια των εχθροπραξιών νεαρές κοπέλες εξαφανίζονται από ένα άτομο διεστραμμένο. Ο κομμουνάρος Νικολά Μπελέκ χάνει την αγαπημένη του Καρολίν. Τη νεαρή γυναίκα αναζητεί ο Αντουάν Ροκ ο επίτροπος για την ασφάλεια. Το Παρίσι καίγεται, η πλάστιγγα της ιστορίας δεν ευνοεί τους κομμουνάρους, νεκροί διάσπαρτοι παντού και ο επίτροπος τρέχει με τον χρόνο αν ανακαλύψει την Καρολίν που χαροπαλεύει.
Χανς Μάγκνους Έντσενσμπέργκερ, Το σύντομο καλοκαίρι της αναρχίας, μτφρ. Σπύρος Μοσκόβου, Βιβλιοπωλείον της Εστίας
Ανατροφοδότηθηκε το αναγνωστικό ενδιαφέρον για το έργο του Έντσενσμπέργκερ με την έκδοση του κλασικού του έργου Το σύντομο καλοκαίρι της αναρχίας σε νέα μετάφραση. Ένα ντοκουμέντο για τον ισπανικό αναρχισμό με επίκεντρο την προσωπικότητα του Μπουεναβεντούρα Ντουρούτι. Πρόκειται για ένα παζλ αναμνήσεων, ρεπορτάζ, ανεκδότων, επιστολών, φεϊγ βολάν, αποσπάσματα εφημερίδων, συνεντεύξεων και άλλων δεδομένων που συνθέτουν ένα ντοκουμέντο για τον αναρχισμό σαν μυθιστόρημα . Δεσπόζει η φλεγόμενη προσωπικότητα του αναρχικού Ρομπέν των Δασών και αντιφασίστα πολεμιστή Ντουρούτι, του οποίου ο αιφνίδιος θάνατος έμεινε ανεξιχνίαστος.
Thomas Hardy, Ο δήμαρχος του Κάστερμπριτζ, μτφρ. Τόνια Κοβαλένκο, Gutenberg
Ένας νεαρός άντρας μεθυσμένος και απογοητευμένος πουλά σε μια στιγμή κρίσης και απόγνωσης τη γυναίκα και το παιδί του σε ένα ξένο. Ο νεαρός θα γίνει αργότερα ο σεβαστός αστός Μάικλ Χέντσαρτ, δήμαρχος του Κάστερμπριτζ και οι ενοχές θα τον κατακλύζουν. Το παρελθόν τον επισκέπτεται αργά και βασανιστικά στα περισσότερα κεφάλαια του έργου. Ο Χέντσαρτ χαρακτηρίστηκε ο πιο «ελληνικός» ήρωας αντιστοιχιζόμενος με τον Οιδίποδα, τον Κρέοντα, τον Αγαμέμνονα και άλλοτε με τον σαιξπηρικό Ληρ. Ο Dale Kramer γράφει στον πρόλογο ότι το μυθιστόρημα του Χάρντυ είναι μια σπουδή στη μοναχικότητα: όταν στον ήρωα προσφέρεται η ευκαιρία για επαφή με τον άλλο αυτός δεν αντέχει τους περιορισμούς της. Μεγαλειώδες έργο.
Antonio Lobo Antunes, Πάνω στα ποτάμια που κυλούν, μτφρ.Μαρία Παπαδήμα, Πόλις
Αυτοβιογραφικό εν μέρει μυθιστόρημα του μεγαλύτερου εν ζωή πορτογάλου συγγραφέα. Καθηλωμένος ο ήρωας στο κρεβάτι του νοσοκομείου με τον καρκίνο να τον πολιορκεί αναστοχάζεται τη ζωή του ξεκινώντας φυσικά από την καθοριστική πάντα παιδική ηλικία με κεντρικά πρόσωπα την μητέρα και τον πατέρα του. Αφηγείται περιστατικά, πραγματικά και φανταστικά , ιστορίες για φίλους και συγγενείς, πρόσωπα που μπήκαν κάποια στιγμή στο διάβα της ζωής του και άφησαν μια κάποια στιγμή ανάμνησης. Οι αποσπασματικές αναμνήσεις του μπερδεύονται με τα σχόλια για τις πολλές «δύσκολες», και «γκρίζες» πτυχές της πορτογαλικής κοινωνίας. Ο φόβος του θανάτου μετατρέπεται σε ύστατο μήνυμα ζωής.
John le Carre, Ένας έντιμος άνθρωπος, μτφρ.Μαρία Παπανδρέου, Bell
O Λε Καρέ εκπλήσσει με κάθε νέο του μυθιστόρημα. Ο μεσήλικας πράκτορας Νατ παίζει τένις στην αγαπημένη του λέσχη με έναν νεότερό του, ευρωπαϊστή γερμανόφιλο, εχθρό του Τραμπ και του Brexit και παράλληλα αναλαμβάνει να ξεκουνήσει από την μούχλα μερικούς παροπλισμένους βρετανούς πράκτορες σε μια νέα αποστολή. Ενδιάμεσα κρίνει τις κοινωνικές αναταράξεις, τα πολιτικά γεγονότα στον δυτικό κόσμο αλλά και τις νοοτροπίες που δεν αλλάζουν εύκολα και τις συνειδήσεις που πάντα θα πολιορκούνται από φίλιες και έχθρες δυνάμεις. Πάνω από όλα στήνει μια μυθοπλασία με αφηγηματικό σασπένς.
Αντρέι Πλατόνοφ, Ευτυχισμένη Μόσχα, μτφρ.Ελένη Μπακοπούλου, Καστανιώτης
Αργήσαμε να τον ανακαλύψουμε στην Ελλάδα. Εδώ έχουμε δύο από τις πολύ σπουδαίες νουβέλες του. Στην πρώτη με τίτλο Ευτυχισμένη Μόσχα η ηρωίδα ζει το όραμα της στην αρχή της σοσιαλιστικής επανάστασης μέχρι την απότομη προσγείωσή της. Στην δεύτερη με τίτλο Εκσκαφή έχουμε ένα συμβολικό ουτοπιστικό κείμενο. Ομάδες εργατών σκάβουν για να φτιάξουν τα θεμέλια ενός οίκου για τους μελλοντικούς προλετάριους της νέας ευτυχισμένης κοινωνίας. Όσο προχωράει το σκάψιμο συνειδητοποιούν ότι σκάβουν το τάφο τους. Αξίζει να διαβαστεί στο τέλος του τόμου ένα εκτενές κείμενο του Γιόζεφ Μπρόντσκι για το πώς η σοβιετική γραφειοκρατία κατάφερε να προσγειώσει σε χαμηλά επίπεδα την υψηλού επιπέδου ρωσική μυθιστοριογραφία του 19ου αι.και το τι σημαίνει μοντερνισμός.
Γκ. Κ. Τσέστερτον, Η δυσπιστία του πατρός Μπράουν, μτφρ: Χάρης Τανταρούδας, Μάγμα
Οι ιστορίες του πατρός Μπράουν, ενός κοντόχοντρου μαυροντυμένου καθολικού ιερέα, μπορεί να χαρακτηριστούν κατά τον Γκράμσι ως παρωδίες αστυνομικών ιστοριών και κατά τον Μπόρχες σύντομα θεατρικά έργα αλλά στην ουσία τους είναι εξαίρετα λογοτεχνικά κείμενα. Ο πατήρ Μπράουν προσπαθεί να εξιχνιάσει διάφορα μυστήρια που του τυχαίνουν δίνοντας την αφορμή στο Τσέστερτον να εμβαθύνει στην κοινωνική ψυχολογία, την ιδεολογία της προόδου, τις κοινωνικές διαφοροποιήσεις, το ανθρώπινο αίσθημα.
Αντρέ Μαλρό, Η ανθρώπινη μοίρα, μτφρ.Ρίτα Κολαϊτη, Μεταίχμιο
Το βιβλίο με το οποίο έγινε παγκόσμια γνωστός ο Αντρέ Μαλρό κερδίζοντας και το Βραβείο Γκονκούρ το 1933. Ο Μαλρό έχοντας επισκεφθεί την Ινδοκίνα αρκετές φορές παρουσιάζει μια τοιχογραφία ανθρώπων μέσα σε μια περίπλοκη εποχή. Το μυθιστόρημα διαδραματίζεται το 1927 στη Σανγκάη την περίοδο της συντριβής των κομμουνιστών από τον σύμμαχό τους Τσανγκ Κάι-σεκ και τους εθνικιστές. Κομμουνιστές και ευρωπαίοι τυχοδιώκτες, που είναι οι βασικοί του ήρωες, μπλέκουν σε αξεδιάλυτες σχέσεις και ακολουθούν τη μοίρα ή αλλιώς τις επιπτώσεις της ιστορίας. O αγώνας και η ατομικότητα, το παρελθον και η ιστορία, το παρόν που αλλάζει και οι διαβεβαιώσεις που καταρρέουν από την προδοσία , και ανάμεσα τους άνθρωποι μόνοι.
Mahir Guven, Μεγάλος αδελφός, μτφρ.Λίζυ Τσιριμώκου, Ίκαρος
Νέος και με βραβείο Γκονκούρ ο πρωτοεμφανιζόμενος Μ.Γκουβέν με καταγωγή από Ιράκ και Τουρκία μεγαλωμένος στη Γαλλία αφηγείται μια ιστορία για όσους η «εθνικότητα» δεν τους χωρά. Ήρωας του ένας μοναχικός ταξιτζής και ο μικρός αδελφός του που βρίσκεται στη Συρία εργαζόμενος ως νοσηλευτής σε μια μουσουλμανική ανθρωπιστική οργάνωση. Όταν γυρίσει ο μικρός η ζωή στη Γαλλία θα έχει αλλάξει, θα έχει συμβεί το Μπατακλάν και οι αστυνομικοί θα τον ψάχνουν, όσο κι αν αυτός υποστηρίζει ότι έχει αλλάξει. Ο μεγάλος αδελφός θα προσπαθήσει να τον επαναφέρει στην «κανονικότητα» και να τον στείλει στην Πορτογαλία για να μη μπορέσουν να τον βρουν. Στα ενδιάμεσα κεφάλαια ο μικρός αναθυμάται τα δραματικά περιστατικά που έζησε στη Συρία με τους μουτζαχεντίν, και ο συγγραφέας βρίσκει ευκαιρία να αναφερθεί στην ιδεολογία του μίσους και το αδιέξοδο της. Η ζωή και των δύο αδελφών είναι ρευστή, δύσκολη και με αόρατο μέλλον. Μυθιστόρημα για τους «άλλους», τους β΄κατηγορίας, τους περιθωριοποιημένους από την δυτική κοινωνία γραμμένο με αγάπη γι αυτούς.
