της Μαρίζας Ντεκάστρο.
Τα παιδιά δικαιούνται να είναι παιδιά!
Δικαιούνται να ζουν με ανεμελιά τα παιδικά τους χρόνια, να έχουν ελεύθερο χρόνο, να παίζουν, να μαθαίνουν, να ευχαριστιούνται… Να συναντούν αγαπημένους ανθρώπους στα βιβλία τους! *****
Οι Ζωγράφοι
Πολλές οι απόψεις περί συγγραφής παιδικών βιβλίων για τη ζωγραφική. Μία αναδρομή στην ιστορία, η θεματική παρουσίαση ενός καλλιτεχνικού κινήματος, μία μονογραφία για το έργο ενός ζωγράφου; Η Σαμάνθα Φρίντμαν, επιμελήτρια στο MoMA, της Νέας Υόρκης, επέλεξε ένα ζωγράφο, τον Ματίς, και από τα έργα του μόνον τις χαρτοκοπτικές. Έντυσε οχτώ με μία μικρή παιδική ιστορία κι έφτιαξε τον Κήπο του Ματίς. Επέλεξε τα συγκεκριμένα έργα γιατί είναι μία ‘τέχνη’ απ’ αυτές που ασκεί κάθε μικρό παιδί. Τι πέτυχε: παρακάμπτοντας τον ακαδημαϊκό διδακτισμό σκηνοθέτησε τη γνωριμία με το ζωγράφο και απέδειξε στους αναγνώστες, μικρούς και μεγάλους, ότι η καλλιτεχνική δημιουργία μπορεί να είναι ένα όμορφο παιχνίδι ιδεών, κατασκευών, επικοινωνίας. Μία έκδοση υψηλής αισθητικής η οποία περιλαμβάνει και τρεις αναδιπλούμενες εικόνες έργων του καλλιτέχνη.
*****
Τα σύννεφα
Πηγαινέλα στα σύννεφα, ένα παραμύθι εμπνευσμένο από τα ποιήματα του Γιώργου Σαραντάρη. Ο Αλέξης Κυριτσόπουλος διαβάζει ποιήματα της γενιάς του ’30 και δημιουργεί παραμύθια με το πινέλο και τις λέξεις. Να μάθουν τα μικρά παιδιά για εκείνους τους παλιούς ποιητές; Στενή διδακτική άποψη! Να καταλάβουν πώς ένα ποίημα μπορεί να γίνει παραμύθι; Μόνο για τους μεγάλους! Να διαβάσουν λίγα ποιήματα; Ίσως, αλλά ούτε και είναι απαραίτητο! Να ακολουθήσουν το ζωγράφο στη φαντασία του και να χαρούν με τις εικόνες και την ιστορία; Αυτό: Την αισθητική απόλαυση που προσφέρει η τέχνη και οι καλλιτέχνες!
*****
Η δασκάλα της Σούζαννα Ματτιάντζελι
Πώς βλέπουν τα παιδιά τη δασκάλα τους; Το βιβλίο θα μπορούσε να είναι κάτι σαν άσκηση δημιουργικής γραφής για μικρά παιδιά. Διαβάζουμε: Έχει ρίγες για να γράφεις, τετραγωνάκια για να κάνεις αριθμητική, έχει μέσα της λέξεις, φωνάζει, νευριάζει, παίζει, κάνει ψώνια, πάει σινεμά, είναι καινούρια, κοντή, μικρή, μιλάει πολλές γλώσσες, μαζεύει γύρω της τα παιδιά, οργανώνει, απαιτεί, χαίρεται, είναι μισή αλλά κάνει για δύο, μπορεί να είναι άντρας, είναι και τούτο είναι και το άλλο, είναι δική μου είναι και των άλλων παιδιών. Είναι κανονικός άνθρωπος. Αλλά, η δική μου δασκάλα είναι σαν κι αυτή του βιβλίου; Και το παιχνίδι μεταξύ αναγνώστη και συγγραφέα συνεχίζεται…
Μάζεψε η Ιταλίδα συγγραφέας τις απόψεις των παιδιών για το τι είναι μια δασκάλα και πώς λειτουργεί (όπως είναι ο τίτλος στα ιταλικά) κι έγραψε αυτό το φανταστικό βιβλίο; Δεν το ξέρουμε. Αυτό που διαβάσαμε όμως αποκαλύπτει μια παιδική ματιά για το πρόσωπο, αυτή τη σταθερή παρουσία στη ζωή όλων των παιδιών που τη γνώρισαν, μεγάλωσαν κι έφυγαν από τα χέρια της και των άλλων που ήρθαν. Η εικονογράφηση της Κιάρας Καρρέρ, βραβευμένης με το Βραβείο Άντερσεν 1999, δεν θα μπορούσε να μην ακολουθεί τη φαντασία της ιστορίας!
*****
Η γιαγιά του Ντέιβιντ Ουίλιαμς
Ένα συγκινητικό όσο και αστείο μυθιστόρημα, εξαιρετικά εικονογραφημένο από τον Τόνι Ρος, για το πόσο βαρετές μπορούν να γίνουν οι γιαγιάδες. Μία από αυτές είναι η γιαγιά του Μπεν. Τα μόνα που προσφέρει στον εγγονό της, όταν τον κρατάει για να βγουν οι γονείς του, είναι λάχανο- σούπα, γλυκό, πίτα- διάβασμα και σκραμπλ. Αγανακτεί ο μικρός. Μια παρατήρηση όμως του περιπτερά τον βάζει σε σκέψεις: Οι μεγάλοι άνθρωποι έχουν μυστικά και τα μυστικά τους είναι φοβερά ενδιαφέροντα! Και πράγματι αποδεικνύεται πως η αγαθή γιαγιούλα είναι η μεγαλύτερη κλέφτρα κοσμημάτων στον κόσμο. Ο Μπεν παθιάζεται με την ιστορία της και την ακολουθεί μέχρι τον πύργο του Λονδίνου για να κλέψουν μαζί τα κοσμήματα του στέμματος, συναντούν μια άλλη διάσημη γιαγιά, τη βασίλισσα… Όταν η τρομερή γιαγιά πεθαίνει ο Μπεν συνειδητοποιεί ότι πρέπει να είμαστε ανεκτικοί και τρυφεροί με τους ηλικιωμένους που μόνο εκπλήξεις δημιουργούν με τις ιστορίες της ζωής τους.
*****
Ο παππούς του Benji Davis
Ο παππούς ήταν ο σύντροφος του Σιντ στα παιχνίδια. Το τελευταίο παιχνίδι που οργάνωσε για τον εγγονό του ξεπερνούσε κάθε φαντασία. Ένα τεράστιο καράβι τους περίμενε πάνω από τις σκεπές της πόλης για να τους πάει στην άκρη του ωκεανού, σ’ ένα αχαρτογράφητο νησί. Στο δικό τους νησί… Ο παππούς λες κι είχε ξανανιώσει. Ήταν ένας καινούριος παππούς, ικανός τιμονιέρης, ατρόμητος εξερευνητής, ήξερε τα πάντα για τη ζούγκλα και τα ζώα. Αχ και να ’μεναν μαζί για πάντα στο νησί! Όταν έφτασε η ώρα του γυρισμού, ο παππούς δεν ακολούθησε. Ήταν το τελευταίο του ταξίδι! Ο Σιντ επέστρεψε στο σπίτι του, ο παππούς δεν τον περίμενε όπως συνήθως και οι όμορφες αναμνήσεις πήραν στην καρδιά του τη θέση της απώλειας. Με μια λέξη εξαιρετικό!
*****
Ο ποιητής
Τι είναι καλό και τι κακό; Ένα από τα δεκατέσσερα παιδικά ποιήματα του Μαγιακόφσκι, πρώτη έκδοση το 1930. Ένα βιβλίο με άρωμα ιστορίας, όχι μόνο επειδή μ’ αυτό μεγάλωσαν μερικά εκατομμύρια σοβιετόπουλα, αλλά γιατί μας θυμίζει ανάλογα δικά μας πολλές δεκαετίες πριν. Η έκδοση του Πάπυρου είναι αυτή που κυκλοφόρησε το 1971. Αναμφίβολα τα μηνύματα του μεγάλου ποιητή- εργατικότητα, θάρρος, δικαιοσύνη, επιμέλεια- στέκουν και σήμερα μόνο που γράφονται με περισσότερη πρωτοτυπία και εικονογραφούνται με περισσότερη φαντασία. Ας το κρατήσουμε λοιπόν σαν μουσειακό αντικείμενο, βιβλίο μιας εποχής που έφυγε ανεπιστρεπτί.
*****
Η φαντασία της Κατερίνα Κρις
Πού είναι Το Αστρικό Χωριό; Στα σύννεφα. Α, μακριά, πολύ μακριά! Λάθος, εδώ είναι, κοντά σου! Και πώς μπορώ να πάω; Πανεύκολο, με το μυαλό! Και τι κάνει κάνεις σ’ αυτό το μέρος; Περνάει καλά! Πώς; Σ’ αυτό το χωριό της φαντασίας μπορείς να χουζουρέψεις, να διαβάσεις, να παίξεις, να χαζέψεις, να κάνεις πικνίκ, να ξαπλάρεις ακόμα και να μην κάνεις τίποτα και να μείνεις με τον εαυτό σου! Αυτό είναι το Αστρικό Χωριό. Ένα χαρούμενο βιβλίο για όλες τις εποχές και όχι μόνο για τα Χριστούγεννα που από μόνα τους προσφέρονται για ξεκούραση και καλοπέραση. Κατά βάθος, είναι μια ιστορία που αποενοχοποιεί τα παιδιά, που τρέχουν και δε φτάνουν από τις διάφορες υποχρεώσεις που τους ορίζουν οι γονείς τους γιατί εικονογραφεί μία παιδική ηλικία ανέμελη, αυτήν που ονειρεύονται τα παιδιά και αναπολούν οι ενήλικοι.
*****
Οι Απέναντι του Θοδωρή Παπαϊωάννου
Θα κινήσω ουρανό και γη, σκέφτεται ο Μέλιος το σκαθάρι, θα περάσω Απέναντι και θα φτάσω στην αγαπημένη μου! Όπως στην πραγματική ζωή πρέπει να ξεπεράσει πολλά εμπόδια. Για τα ζωάκια, είναι οι άνθρωποι με τις κατασκευές τους που βάζουν τα εμπόδια όπως το μεγάλο ασπρόμαυρο φίδι, το δρόμο διασχίζει που το δάσος. Ο Μέλιος που δεν φοβάται τα φίδια, ακόμα κι όταν πάνω τους τρέχουν οχήματα κάθε είδους, επιστρατεύει όλα τα πιθανά ανθρώπινα και παραμυθένια μεταφορικά μέσα που θα μπορούσαν να τον βοηθήσει να περάσει το δρόμο απέναντι. Πατίνια, ποδήλατο, αερόστατο, μαγικά ξόρκια ακόμα και το μαγικό χαλί… Ένα παραμύθι που μιλάει για την αγάπη και την προσπάθεια, θίγει υπαινικτικά ζητήματα περιβάλλοντος και κλείνει το μάτι σε γνωστά κλασικά παραμύθια. Ο Θοδωρής Παπαϊωάννου και η Ίρις Σαμαρτζή που εικονογράφησε το βιβλίο έφτιαξαν ένα από τα ωραιότερα βιβλία της χρονιάς.
*****
Η αγάπη της Σοφίας Μαντουβάλου
Η νύχτα που γεννήθηκε η αγάπη. Μια νύχτα… μέσα στην απόλυτη ησυχία του ουρανού που περίμενε να έρθει η αυγή, άστραψαν από χαρά οι καρδιές των αστεριών, άπλωσαν τα χέρια και με το θερμό τους φως σχημάτισαν ένα υπέρλαμπρο αστέρι. Η αγάπη είχε γεννηθεί για όλη τη γη. Το θέμα είναι πως η αγάπη χρειάζεται δουλειά για να βλαστήσει, να μην κακοπαθαίνει, όπως συχνά συμβαίνει. Ας μην το κρύβουμε λοιπόν από τα παιδιά. Το σοφό κοκόρι μπορεί να λέει το παραμύθι του μια φορά το χρόνο μήπως και συνετιστούν οι άνθρωποι στα μήκη και στα πλάτη της οικούμενης. Αλλά μήπως να το διηγείται τριακόσιες εξήντα πέντε μέρες το χρόνο για καλύτερα; Το σκέφτηκε και αποφάσισε: Όποιος αγαπάει χρωστάει παραμύθια! Παραμύθια με ένα κομματάκι αλήθειας μέσα τους. Κάθε μέρα λοιπόν μέρα αγάπης! Ούτε κάλαντα, ούτε δέντρο, φωτάκια και δώρα. Μόνο το νόημα της γιορτής. (Ότι ήταν η νύχτα των Χριστουγέννων, εντελώς συμπτωματικό!)
Τόσο διαφορετικό από τα συνηθισμένα και με θαυμάσια εικονογράφηση της Θέντας Μιμηλάκη.
Ο πολιτισμός – Τα αγάλματα
Η Αγγελική Δαρλάση στο Όταν έφυγαν τ’ αγάλματα χτίζει ένα νεανικό μυθιστόρημα για τα χρόνια της γερμανικής Κατοχής, τότε που οι αρχαιολόγοι του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου απομάκρυναν τα εκθέματα ή τα έθαψαν για να τα σώσουν από τον πόλεμο και τους επίδοξους σφετεριστές τους. Η Αγγελίνα, μεγάλωσε μέσα στο μουσείο. Για κούκλες δεν ενδιαφερόταν αφού οι πέτρινοι θεοί, οι κόρες, οι γίγαντες κούροι και τα μυθικά πλάσματα τη συντρόφευαν και της μιλούσαν καθημερινά. Με φόντο τα αγάλματα και το μουσείο, και διαβάζοντας τις σκέψεις του κοριτσιού, ο αναγνώστης παρακολουθεί τη ζωή στην κατοχική Αθήνα και την πορεία μιας μικρής ομάδας φίλων και γνωστών της. Η πορεία του καθένα, άλλος δωσίλογος, άλλοι αντιστασιακοί, άλλοι που σκοτώθηκαν ή πέθαναν από την πείνα, η αλληλοβοήθεια και η ομοψυχία, η φιλία, ανοίγουν παράλληλα θέματα που ολοκληρώνουν το τοπίο της κοινωνικής ζωής εκείνων των χρόνων. Κορυφαία στιγμή του μυθιστορήματος η παιδική επιχείρηση απόκρυψης των πήλινων στολιδιών, ένα ακροκέραμο, ένας πήλινος γρύπας, από τα παλιά σπίτια της Αθήνας. Εξαιρετικά ευαίσθητο μυθιστόρημα που συνδιαλέγεται επάξια με τα όλα τα νεανικά/παιδικά μυθιστορήματα για την Κατοχή.
*****
Οι Νύχτες χωρίς την Κάρυ, είναι οι νύχτες που η αρχαϊκή αίθουσα του Μουσείου της Ακρόπολης ζωντανεύει. Μία κοριτσοπαρέα χαρούμενη, οι Κόρες και οι Καρυάτιδες κατεβαίνουν από τα βάθρα τους, περπατούν, χορεύουν, κάνουν παρέα και ακούν ιστορίες για το σπίτι τους, την Ακρόπολη. Μία μόνο λείπει από τη συντροφιά, η Κάρυ, η έκτη Καρυάτιδα που ζει στο Βρετανικό Μουσείο, στο Λονδίνο. Γιατί δεν είναι μαζί τους; Ποιος την πήρε; Τι σκεφτόταν ο θλιμμένος Οθωμανός; Γιατί δεν την περιποιήθηκαν όπως τις αδελφές της στην Αθήνα; Η Νίκη Δόλλη έγραψε ένα παραμύθι γνώσεων που μιλά στα παιδιά για την ιστορία των ‘μαρμάρων’ με νηφαλιότητα, χωρίς να κατρακυλάει σε εύκολα εθνικιστικά συνθήματα του συρμού! Το πόσο περίπλοκο είναι το ζήτημα της επιστροφής των αρχαίων έργων στις χώρες όπου ανήκουν, καθώς και οι πολλές πτυχές του ζητήματος- ηθική, δεοντολογική, νομική, πολιτιστική, κ.ά.- αναφέρονται με σαφήνεια και σοβαρότητα τόσο στο παραμύθι όσο και στο επίμετρο για τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς.
INFO
Σαμάνθα Φρίντμαν, Ο κήπος του Ματίς, εικ. Κριστίνα Αμοντέο, αποδ. Χρήστος Μπουλώτης, εκδ. Μέλισσα&Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, Νέα Υόρκη
Σούζαννα Ματτιάντζελι, Όλα για τη δασκάλα μου, εικ. Κιάρα Καρρέρ, μετ. Βασιλική Νίκα, εκδ. Πατάκη
Ντέιβιντ Ουίλιαμς, Η γιαγιά μου η κλέφτρα, εικ. Τονι Ρος, μετ. Πετρούλα Γαβριηλίδου, εκδ. Ψυχογιός
Benji Davies, Το νησί του παππού, αποδ. Αντώνης Παπαθεοδούλου, εκδ. Ίκαρος
Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκι, Τι είναι καλό και τι κακό; Εικ. Victor Kirilov, αποδ. Μόνικα Βαξεβάνη, εκδ. Πάπυρος
Αλέξης Κυριτσόπουλος, Πηγαινέλα στα σύννεφα, εκδ. Ίκαρος&Μουσείο Μπενάκη
Κατερίνα Κρις, Το αστρικό χωριό, εκδ. Πατάκη
Θοδωρής Παπαϊωάννου, Απέναντι, εικ. Ίρις Σαμαρτζή, εκδ. Ίκαρος
Σοφία Μαντουβάλου, Η νύχτα που γεννήθηκε η αγάπη, εικ. Θέντα Μιμηλάκη, εκδ. Μεταίχμιο
Αγγελική Δαρλάση, Όταν έφυγαν τ’ αγάλματα, εκδ. Μεταίχμιο
Νίκη Δόλλη, Νύχτες χωρίς την Κάρυ, εικ. Ελένη Θεοφανοπούλου, απόδ. Ελπίδα Μάντη, εκδ. Καλειδοσκόπιο
[…] Πού είναι Το Αστρικό Χωριό; Στα σύννεφα. Α, μακριά, πολύ μακριά! Λάθος, εδώ είναι, κοντά σου! Και πώς μπορώ να πάω; Πανεύκολο, με το μυαλό! Και τι κάνει κάνεις σ’ αυτό το μέρος; Περνάει καλά! Πώς; Σ’ αυτό το χωριό της φαντασίας μπορείς να χουζουρέψεις, να διαβάσεις, να παίξεις, να χαζέψεις, να κάνεις πικνίκ, να ξαπλάρεις ακόμα και να μην κάνεις τίποτα και να μείνεις με τον εαυτό σου! Αυτό είναι το Αστρικό Χωριό. Ένα χαρούμενο βιβλίο για όλες τις εποχές και όχι μόνο για τα Χριστούγεννα που από μόνα τους προσφέρονται για ξεκούραση και καλοπέραση. Κατά βάθος, είναι μια ιστορία που αποενοχοποιεί τα παιδιά, που τρέχουν και δε φτάνουν από τις διάφορες υποχρεώσεις που τους ορίζουν οι γονείς τους γιατί εικονογραφεί μία παιδική ηλικία ανέμελη, αυτήν που ονειρεύονται τα παιδιά και αναπολούν οι ενήλικοι.» ΜΑΡΙΖΑ ΝΤΕΚΑΣΤΡΟ […]