Του Σάκη Παπαδημητρίου.
«101 μικροδιδάγματα της τζαζ», «101 Microlezioni di jazz», είναι ο τίτλος ενός βιβλίου που κυκλοφόρησε το 2011 από τον ιταλικό εκδοτικό οίκο 22publishing S.r.l., Via Morozzo della Rocca n.9, 20123, Μιλάνο. Ο οίκος αυτός συνδέεται με το περιοδικό Musica Jazz. Επιλογή-επιμέλεια των Filippo Bianchi και Pier Paolo Pitacco. Πρόκειται για μια εξαιρετική έκδοση, από κάθε άποψη. Αυτής της πρωτότυπης, ποιητικής, παιχνιδιάρικης και κομψής έκδοσης, ποιοι είναι οι δύο υπεύθυνοι; Ο FilippoBianchi υπήρξε επί πολλά χρόνια διευθυντής του μηνιαίου περιοδικού Musica Jazz. Εδώ αξίζει να τονιστεί ότι το περιοδικό αυτό ιδρύθηκε το 1945 από τον Gian Carlo Testoni, στο Μιλάνο, όταν δεν είχε καλά καλά τελειώσει ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος. Και κάτι ακόμη που διαβάζουμε στην πρώτη σελίδα με τα στοιχεία του τεύχους, τους συνεργάτες κτλ: ότι το περιοδικό Musica Jazz από το 1945 δεν έχει πάρει ποτέ επιχορήγηση από το δημόσιο.
Ο Filippo Bianchi είναι από τα πιο γνωστά ονόματα της ιταλικής και της ευρωπαϊκής σκηνής γενικότερα. Γεννήθηκε το 1950 στην Φλωρεντία. Ασχολήθηκε με τη μουσική και ειδικότερα με την τζαζ ως δημοσιογράφος, παραγωγός ραδιοφωνικών εκπομπών και δίσκων και καλλιτεχνικός διευθυντής φεστιβάλ. Το 1987 ίδρυσε τον οργανισμό Europe Jazz Network, o οποίος θεωρείται από τους πρώτους διεθνώς στον τομέα της τζαζ. Έχει συνεργαστεί με πολλά έντυπα, ιταλικά και μη, όπως LaRepubblica, L’ Unita, Il Manifesto, Jazz Magazine, Sunday Times, Diario, Io Donna – Corriere della Sera. To 1999 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Feltrinelli το μυθιστόρημα Chiamami Olga.net και το 2008 ένα βιβλίο για τον αιώνα της τζαζ. Έχει γράψει επίσης δύο θεατρικά έργα. Το 2003 η Γαλλία του απένειμε το βραβείο Django d’ Or. Τώρα, διευθυντής του περιοδικού MusicaJazz είναι ο Luca Conti και ο Filippo Bianchi είναι μέλος της επιτροπής για τη μουσική του Υπουργείου Πολιτισμού της Ιταλίας.
Ο Pier Paolo Pitacco ζει και εργάζεται στο Παρίσι και στο Μιλάνο όπου μένει από τα τέλη της δεκαετίας του ’60. Υπεύθυνος γι’ αυτό που ονομάστηκε «ιταλικό στυλ» σε μια σειρά εκδόσεων. Καλλιτεχνικός διευθυντής περιοδικών και άλλων εντύπων, όπως το ιταλικό Elle, Io Donna, Cartier Art Magazine, Vanity Fair Italia κ.α. Ο Pitacco υπογράφει την γραφιστική επιμέλεια της έκδοσης «101 μικροδιδάγματα της τζαζ». Σχεδίασε μία πολύ ιδιαίτερη έκδοση ώστε κάθε σελίδα να είναι διαφορετική και να ταιριάζει με το περιεχόμενο. Ακολουθώντας το παράδειγμα της τζαζ δεν έβαλε γενικούς κανόνες στη σελιδοποίηση. Άφησε ελεύθερες τις γραμματοσειρές και ελεύθερους τους συνδυασμούς χρωμάτων, σχεδίων και φωτογραφιών. Αντιμετώπισε κάθε κείμενο σαν μουσικό κομμάτι το οποίο λειτουργεί μέσα στον δικό του κόσμο αναπαράστασης. Και ταυτοχρόνως έλαβε σοβαρά υπ’ όψιν του και το ποιος μιλάει. Κι αυτό πολλές φορές διακρίνεται στην ανάλογη σελίδα με τις ρήσεις.
Στη συνέχεια μια πρώτη μετάφραση ορισμένων από τα «101 μικροδιδάγματα της τζαζ» χωρίς άλλα σχόλια.
Miles Davis: Μην παίζετε ό,τι είναι εκεί. Να παίζετε ό,τι δεν είναι.
Steve Lacy: Σε 15 δευτερόλεπτα, η διαφορά μεταξύ σύνθεσης και αυτοσχεδιασμού είναι ότι στη σύνθεση έχεις όλο το χρόνο να αποφασίσεις τι να πεις σε 15 δευτερόλεπτα, ενώ στον αυτοσχεδιασμό έχεις 15 δευτερόλεπτα.
Charles Mingus: Το να κάνεις το απλό πολύπλοκο είναι κοινοτοπία. Το να κάνεις το πολύπλοκο απλό, τρομερά απλό, αυτό είναι δημιουργικότητα.
Ornette Coleman: Η τζαζ είναι η μόνη μουσική στην οποία να μπορεί να παίζεται η ίδια νότα κάθε μέρα, αλλά διαφορετικά κάθε φορά.
Duke Ellington: Το πιο σημαντικό πράγμα που αναζητώ στον μουσικό είναι εάν ξέρει πώς να ακούει.
Gil Evans: Ο αυτοσχεδιασμός είναι όπως όταν κάνεις έρωτα – δεν πρέπει να υπάρχουν περιορισμοί. Αλλιώς δεν λειτουργεί.
Fats Waller: Αυτό είναι τόσο ωραίο που θα πρέπει να είναι παράνομο.
Paul Bley: Η εξάσκηση φέρνει την τελειότητα. Η ατέλεια είναι καλύτερη.
John Cassavetes: Πάντα κατάφερνα να δουλεύω με όσους δεν επιζητούσαν την επιτυχία. Οι μουσικοί της τζαζ δεν επιζητούν την επιτυχία… Έχουν αυτά τα μικρά τενεκεδένια όπλα – δεν πυροβολούν. Δεν πάνε πουθενά. Τον μουσικό της τζαζ δεν τον απασχολεί μια ζωή συγκροτημένη – θέλει απλώς αυτή την συγκεκριμένη νύχτα, σαν παιδί.
John Coltrane: Κατάλαβα ότι πρέπει να κοιτάξεις πίσω, στα παλιά πράγματα, και να τα δεις κάτω από νέο φως.
Paul Desmond: Το γράψιμο είναι σαν την τζαζ. Μαθαίνεται αλλά δεν διδάσκεται.
George Russell: Ακούστε την σιωπή.
Dexter Gordon: Όταν ξέρεις τους στίχους μιας μελωδίας, αποκτάς και κάποια βαθύτερη αντίληψη για την σύνθεση. Εάν δεν καταλαβαίνεις περί τίνος πρόκειται, τότε στερείς από τον εαυτό σου την ικανότητα να επικοινωνήσεις με το ποίημα.
Misha Mengelberg: Η επιβίωση είναι μια αξία αφ’ εαυτής, και ίσως η λέξη τζαζ να είναι ακόμη ζωντανή γιατί ύστερα από τόσα χρόνια παραμένει ακαθόριστη και διαφορετικοί άνθρωποι της δίνουν διαφορετική έννοια.
Thelonious Monk: Αυτό που δεν παίζεις μπορεί να είναι πιο σημαντικό από αυτό που παίζεις.
Thelonious Monk: Μην παίζεις τα πάντα (ή κάθε φορά). Άφησε μερικές νότες να ξεφύγουν. Υπάρχει και μουσική για να την φανταζόμαστε.
Anais Nin: Τζαζ είναι η μουσική του σώματος.
Woody Allen: Η τζαζ είναι η δεύτερη ζωή μου. Όταν παίζω, δεν είμαι κοντός, δεν φορώ γιαλιά και δεν είμαι ούτε καν Εβραίος.
Paul Desmond: Δοκίμασα να κάνω ασκήσεις για μερικές εβδομάδες και κατέληξα να παίζω πολύ γρήγορα.
Wes Montgomery: Δεν εξασκούμαι ποτέ με την κιθάρα μου… πότε πότε ανοίγω την θήκη και ρίχνω μέσα ένα κομμάτι ωμό κρέας.
Art Blakey: Η τζαζ καθαρίζει την σκόνη της καθημερινής ζωής.
John Lewis: Η ανταμοιβή εκείνου που παίζει τζαζ είναι ότι παίζει τζαζ.
Charlie Barnet: Μάθε τέλεια το μουσικό σου όργανο, μάθε τέλεια τη μουσική και μετά ξέχασε όλες αυτές τις αηδίες και απλώς παίξε!
Steve Lacy: Η λέξη «χρώμα» είναι το ένα από τα κλειδιά, όπως και η λέξη «ελευθερία». Η τζαζ είναι ανεξάρτητη και αλληλοεξαρτώμενη. Δεν υπάρχει κάτι άλλο σαν την τζαζ στον κόσμο όσον αφορά την δράση της συλλογικής επινοητικότητας, εκτός ίσως από την πολιτική. Είναι λοιπόν ένα πολύ ενδιαφέρον θέμα με αναλογίες και ως σύμβολο. Πράγματι η τζαζ άνοιξε τον δρόμο στην ελευθερία σε πολλές τέχνες, όπως ένας ιός που διαδίδεται σ’ όλο τον κόσμο και μολύνει όσους αγγίζει, συμπεριλαμβανομένων της τεχνολογίας, του κινηματογράφου, της ζωγραφικής, της ποίησης, της ίδιας της ζωής.
Βillie Holiday: Όταν παίζει ο Lester (Young), μοιάζει σχεδόν σαν να τραγουδά. Μπορείς σχεδόν να ακούσεις τα λόγια.
Brian Eno: Κάτι που με ενδιαφέρει πολύ τελευταίως είναι ο περίεργος τρόπος με τον οποίο η τζαζ έχει εισχωρήσει σε πολλές μουσικές. Αυτή είναι η πλευρά της τζαζ που μου αρέσει περισσότερο. Η πλευρά της τζαζ που απολαμβάνω είναι αυτή που φλερτάρει με τα όρια της κατάρρευσης. Όταν η δομή ταλαντεύεται στο χείλος του γκρεμνού και τότε, ξαφνικά, επανέρχεται θριαμβευτικά. Μου φαίνεται ότι η τζαζ λειτουργεί, με άριστο τρόπο, μεταφορικά για όλη τη μουσική και την σύγχρονη πολιτιστική σκηνή.
Dizzy Gillespie: Μου πήρε μια ζωή για να μάθω τι να μην παίζω.
Sun Ra: Άρχισα όπως πετά ένα μικρό πουλί. Δεν χρειάζεται να μάθει πώς να πετάξει, έτσι κι αλλιώς ξέρει πώς να το κάνει, είναι κάτι φυσικό.
Roswell Rudd: Η καινοτομία είναι η επόμενη αναπνοή σου.
Le Corbusier: Η τζαζ, σαν τον ουρανοξύστη, είναι ένα γεγονός και όχι μόνο ένα κατακτημένο έργο. Είναι οι παρούσες δυνάμεις. Η τζαζ είναι πιο προχωρημένη από την αρχιτεκτονική. Αν η αρχιτεκτονική ήταν ακριβώς στο σημείο όπου βρίσκεται η τζαζ, τότε θα ήταν ένα εκπληκτικό θέαμα.
Aldo Romano: Είναι η νότα, αλλά είναι επίσης και η σκιά της νότας.
Bill Evans: Η διαίσθηση πρέπει να οδηγεί τη γνώση, αλλά δεν μπορεί να λειτουργήσει μόνη της.
Carolyn Carlson: Δεν μ’ αρέσει όταν όλα είναι προδιαγραμμένα, η ζωή μου εκεί πάνω στη σκηνή, και δεν μπορώ να υποφέρω την ιδέα ότι τα έχω ήδη δει όλα από πρίν.
Van Morrison: Κατάλαβα την τζαζ, κατάλαβα πώς λειτουργεί. Κι έτσι την εφαρμόζω σ’ όλα τα πράγματα.
Charles Mingus: Στη μουσική μου προσπαθώ να παίζω τον αληθινό εαυτό μου. Ο λόγος που αυτό γίνεται δύσκολα είναι γιατί αλλάζω διαρκώς.
Benny Green: Ο καθένας μπορεί να μάθει σε λίγες εβδομάδες όσα ήξερε ο Louis Armstrong για τη μουσική. Κανείς δεν θα μάθει να παίζει σαν κι αυτόν σε χίλια χρόνια.
Louis Armstrong: Οι μουσικοί δεν βγαίνουν στη σύνταξη. Σταματούν μόνο όταν δεν υπάρχει άλλη μουσική μέσα τους.
Evan Parker: Ο ομαδικός αυτοσχεδιασμός είναι η μόνη μορφή σχέσης που λειτουργεί πραγματικά.
Monk: Να τους αφήνετε πάντοτε να θέλουν κι άλλο.
Σάκης Παπαδημητρίου
