του Κώστα Θ. Καλφόπουλου
Μνήμη Μαργαρίτας Καραπάνου, που τη διάβαζε φανατικά
Η προαναγγελία στους ΝΥΤ, σχεδόν δύο χρόνια πριν, ότι το 2021, 100 χρόνια από τη γέννησή της, ετοιμάζεται η έκδοση των Ημερολογίων της Πατρίτσια Χάισμιθ (1921-1995), σίγουρα θα χαροποίησε τους φανατικούς αναγνώστες της και, προφανώς, τον Πέτερ Χάντκε, που ήδη σε ανύποπτο χρόνο τής είχε αφιερώσει ένα εξαιρετικό εγκώμιο με τίτλο «Οι ιδιωτικοί πόλεμοι της Πατρίτσια Χάισμιθ». Η Αμερικανίδα συγγραφέας ανήκει δικαιωματικά στην «Αγία Τριάδα» των γυναικών συγγραφέων Αστυνομικής Λογοτεχνίας, μαζί, φυσικά, με την Άγκαθα Κρίστι και την Π. Ντ. Τζαίημς. Με οικογενειακές ρίζες από τη Γηραιά Αλβιόνα (παππούς Άγγλος, γιαγιά Σκωτσέζα) ίσως η πιο αναγνωρίσιμη Αμερικανή μυθιστοριογράφος του 20ού αιώνα (και, σίγουρα, η πιο εκκεντρική) θα γίνει ταυτόχρονα και η πλέον Ευρωπαία: μία κοσμοπολίτισσα, που θα καταφύγει στη Γαλλία για να προτιμήσει στο τέλος την ελβετική γαλήνη, τη συμβίωση με τις γάτες και τους εκκεντρικούς ήρωες στο έργο της.
Ήδη, το 1948, όπως εύστοχα επισημαίνει η Μάργκαρετ Τάλμποτ στον New Yorker (23. 11. 2015), η «Πατ», σε ηλικία 27 ετών διαθέτει «μία φονική φαντασία και ένα εξαιρετικό ταλέντο να σαγηνεύει τις γυναίκες». Έκτοτε, θα συγγράψει 17 μυθιστορήματα, θα εκδοθούν δύο τουλάχιστον εκτενείς συλλογές διηγημάτων, ένα είδος που επίσης θα αναδείξει τη μαεστρία της στη λεγ. μικρή φόρμα, θα δει τα σενάριά της να γίνονται ταινίες από σημαντικούς σκηνοθέτες, προεξαρχόντων του Χίτσκοκ και του Βέντερς (με τον δεύτερο, που αρχικά τον ενδιέφεραν τα δικαιώματα του βιβλίου Η κραυγή της κουκουβάγιας, θα διαφωνήσει για την κινηματογραφική μεταφορά του μυθιστορήματος Το παιγνίδι του Ρίπλεϋ, που τελικά τα εξασφαλίζει και με τη μεσολάβηση του Χάντκε), και το έργο της θα ενταχτεί δικαιωματικά στον Κανόνα της διεθνούς αστυνομικής λογοτεχνίας, παράγοντας μία πλούσια δευτερογενή βιβλιογραφία και κριτικογραφία, άγνωστη στην Ελλάδα.
Τα αναμενόμενα Ημερολόγιά της σίγουρα θα φωτίσουν πολλές άγνωστες ή και σκοτεινές πτυχές στη ζωή και το έργο της, όπως συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις, από τον Σιμενόν μέχρι τη Σόνταγκ. Ό,τι κάποτε, κυρίως στην πουριτανική Αμερική, αποτελούσε πηγή για κουτσομπολιό και καυστικά σχόλια σήμερα αποτελούν αντικείμενο των gender studies, επιβεβαιώνοντας την κυριαρχία του post-feminism και της έμφυλης προσέγγισης της κοινωνίας. Αν η Ζωή στο σκοτάδι, του Άντριου Γουίλσον (Beautiful Shadow. A Life of Patricia Highsmith, 2003, σε ελληνική μετάφραση της Ραλλούς Θεοδωρίδου, στις Εκδόσεις Νεφέλη έναν χρόνο μετά) παραμένει ακόμα το βασικό βιβλίο αναφοράς για εκείνους που δεν αρκούνται απλώς στην αναγνωστική απόλαυση των «περιπετειών» του Ρίπλεϋ, την ίδια χρονιά, ένα άλλο βιβλίο θα διεμβολίσει τη ζωή της συγγραφέως, το Highsmith. A Romance of the 1950s, της Marijane Meaker: είναι εκείνο που όχι μόνο θα διεισδύσει στον ιδιωτικό, συγγραφικό και ερωτικό βίο της συγγραφέως, αλλά θα αναδείξει παράλληλα τον κόσμο των νεοϋορκέζων διανοουμένων, όπως τον γνωρίσαμε εν μέρει και από τον Τρούμαν Καπότε, που θα «εφεύρει εκ νέου τις σχέσεις της λογοτεχνίας με τη σεξουαλικότητα», μέσα από τις κοινές εμπειρίες της συμβίωσής της με την Χάισμιθ.
Η Χάισμιθ, που διάβαζε τον Σιμενόν όπως τον Μπαλζάκ, σαν γεωτρύπανο διεισδύει στον σκοτεινό ανθρώπινο ψυχισμό, γνωρίζοντας πως «δεν υπάρχει ενήλικος άνθρωπος χωρίς μυστικό». Τα Ημερολόγιά της πιθανόν να μάς ανακαλύψουν τα δικά της.
