του Ανδρέα Αποστολίδη
Η Πάτυ Χάισμιθ γεννήθηκε το 1921, ίδια χρονιά με τον πατέρα μου, ίδια μέρα με τον Πόου, πράγμα που την χαροποιούσε και τη βασάνιζε. Έχω μεταφράσει έντεκα βιβλία της. Μεταξύ αυτών την πενταλογία του Ρίπλεϋ.
Την «γνώρισα» την τετραετία 1980-1984 όταν ζούσα στο Δυτικό Βερολίνο και γύριζα την Ευρώπη με ένα βιβλίο της στην τσέπη μου. Ήταν η ιδανική συγγραφέας για κάποιον που βρίσκεται on the road, του αρέσει το μυστήριο και η αγωνία και κάνει στάσεις σε διάφορα μέρη.
Μετά από ένα πεντάμηνο ταξίδι στο Μεξικό (1943) η Χάισμιθ γράφει το ημιτελές The Click of the Shutting και εν συνεχεία το A Game for the Living – Μοιραίο παιχνίδι (1958), επιστρέφοντας από την Αθήνα και την Κρήτη σχεδιάζει το The Two Faces of January – Tα Δύο πρόσωπα του Ιανουαρίου (1962). Oι διακοπές στην Τυνησία γέννησαν το The Tremor of Forgery – Κρυφτό με το θάνατο (1966). Οι διακοπές στη Βενετία γέννησαν το Those who walk away (1968). Η παραθαλάσσια Ιταλία και η κεντρική Γαλλία τον Ρίπλεϋ.
Δεν πρόκειται για τουρισμό, αλλά για υπαρξιακή περιπλάνηση και αναζήτηση ταυτότητας.
Στην Πόλη του Μεξικού το 2016 ξαναδιάβασα το Μοιραίο παιχνίδι. Η Χάισμιθ από κάθε τόπο έπαιρνε ψήγματα της σκηνογραφίας του και τα συνδύαζε με πλοκές που αντανακλούσαν την ερωτική της ζωή, τις φιλίες και τις συναναστροφές της ή αν θέλετε ακόμα περισσότερο τη μοναξιά της. Τη μοναξιά της την έσπαγε γράφοντας. Γράφοντας κυρίως για ανδρικούς χαρακτήρες με στοιχεία του ψυχισμού της.
Το 1980 έγραψε Το αγόρι που ακολουθούσε τον Ρίπλεϋ (το τέταρτο της σειράς). Διαδραματίζεται στο Δυτικό Βερολίνο. Τα είχε τότε με μια πανκ Γερμανίδα και η περιπλάνηση του Τομ στο Βερολίνο είναι πολύ γλαφυρή.
Κατά τ’ άλλα η ζωή του Ρίπλεϋ, η εξέλιξή του, μεταξύ του πρώτου και του τελευταίου βιβλίου της Χάισμιθ, είναι αργή (1955- 1991): έχουν περάσει τριάντα έξι χρόνια, αλλά μάλλον πρόκειται για δεκαετία. Κι όπως η ιστορία του παραμένει ανοιχτή, τη νιώθουμε να συνεχίζεται πλάι μας: κάπου έξω από το Παρίσι ο Τομ ζει την ευτυχισμένη καθημερινότητά του, πλημμυρισμένη από εφιάλτες.
Δύο καταπληκτικά βιβλία της Χάισμιθ, πολύ ιδιαίτερα, με διηγήματα, είναι Το εγχειρίδιο του κτηνώδους φόνου για ζωόφιλους (1975) και Οι ιστορίες φυσικών και αφύσικων καταστροφών (1987). Στο πρώτο υπάρχει το διήγημα όπου τα κοτόπουλα μεγαλωμένα το ένα απάνω στο άλλο, έγκλειστα, με φως μόνο από λάμπες, εξεγείρονται κατά των φρικαλέων συνθηκών και σκοτώνουν τον φύλακα εκτροφέα τους.(Ο κόβιτ 19 με προέλευση κατά βάθος την ανάγκη για μαζική κατανάλωση κρέατος είναι από τις πολλές εξελίξεις του 21ου αιώνα που κάνουν προφητική τη «μισανθρωπία» της Χάισμιθ). Και στο δεύτερο ένας τρελός κι ανίκανος Πρόεδρος των ΗΠΑ οδηγεί αυτός και η αλκοολική γυναίκα του την ανθρωπότητα σε πυρηνικό ολοκαύτωμα (Ο Πρόεδρος Μπακ Τζόουνς ανασυντάσσεται και ανεμίζει τη σημαία σε στυλ Ντόναλντ Τραμπ έξω από τον Λευκό Οίκο).
Έχουν εκδοθεί τρεις βιογραφίες της: «Ζωή στα σκοτάδια» του Άντριου Ουίλσον (εκδ.Νεφέλη, 2004), καλή, προσεγμένη βιογραφία. «The Talented Miss Highsmith» της Joan Schenkar, το 2009, που προσθέτει στην προηγούμενη την πρόσβασή της στα σημειωματάρια της Χάισμιθ.
Πολλά είναι ιδιαίτερα γλαφυρά, όπως αυτό με τις σημειώσεις της του 1973: «Μικρά εγκλήματα για μπόμπιρες. Πράγματα που μπορούν να κάνουν». Όπως: να δέσουν σκοινί στα σκαλοπάτια για να σπάσουν τα μούτρα τους οι ενήλικες, να ξαναβάλουν τα πατίνια στις σκάλες, που τα είχαν απομακρύνει οι γονείς τους , ν’ αντικαταστήσουν στο ντουλαπάκι του μπάνιου τις ασπιρίνες με ηρεμιστικά χάπια, να προσθέσουν ποντικοφάρμακο στο αλεύρι, άχρωμο υγρό λίπασμα για φυτά στο μπουκάλι του τζιν κλπ.
Στις 19 Ιανουαρίου 2021, στα εκατοστά της γενέθλια, κυκλοφορεί και μια τρίτη βιογραφία: Devils, Lusts and Strange Desires: The Life of Patricia Highsmith, (Δαίμονες, πόθοι και ασυνήθιστες επιθυμίες), του Richard Bradford, ο οποίος «συσχετίζει τα επιτυχημένα βιβλία της με τη βασανισμένη προσωπικής της ζωής, τον αλκοολισμό, την έκφυλη σεξουαλική της ζωή, τον ρατσισμό (;), τον αντισημιτισμό (;), το μισογυνισμό και την απέχθειά της προς τον εαυτό της».
