Τι έμαθα από την ελληνική μυθολογία


Της Αλεξάνδρας Σαμοθράκη
 
Σε αντίθεση με την ένδοξη ελληνική ιστορία, η ελληνική μυθολογία ποτέ δε διδάχτηκε στα ελληνικά σχολεία παρά μόνο αποσπασματικά ως αναγκαίο κακό του μαθήματος των αρχαίων ελληνικών ανάμεσα στα ‘λύω, λύεις, λύει’. Ο μέσος μαθητής βαρυγκομώντας μελετούσε την Οδύσσεια και την Ιλιάδα και μετά τρέχοντας πήγαινε σινεμά να δει τα μούσκουλα του Μπαντ Πιτ στη μοναδική βερσιόν του Αχιλλέα- ντουλάπα ή τον Ηρακλή σε καρτούν της Ντίσνεΰ. Ιστορικό είχε μείνει στο τμήμα μου το ανεκδοτικό πλέον περιστατικό όπου αδιάβαστος μαθητής παρακούει τον διπλανό του και αναλύει τη ‘μάνικα του Αχιλλέα’ και  η φιλόλογος μας που άναψε φωτιές στα 13χρονά φιντανάκια της κάνοντας τη χειρονομία του πώς ο Πάρης ‘καθάριζε το κοντάρι του’ με την Ωραία Ελένη ενώ ο Έκτορας κυριολεκτικά όργωνε με τις ωμοπλάτες του τα πάτρια εδάφη.
Παρά όμως το σχεδόν ακατόρθωτο επίτευγμα του ελληνικού σχολείου να εφοδιάσει το μέσο μαθητή με αγνή αποστροφή για τις πιο ωραίες ιστορίες που έπλασε ποτέ η ανθρώπινη φαντασία ( των οικονομικών του ΠΑΣΟΚ εξαιρουμένων), εγώ που πάντα ήμουν φιλομαθής κατάφερα να εντοπίσω τα βαθύτερα διδάγματα της ελληνικής μυθολογίας και σας τα παρουσιάζω συνοπτικά χωρίς να χρειάζεται σε αντάλλαγμα να μου κλίνετε το ρήμα ‘λύω’.
Το εύηχο όνομα δε σημαίνει απαραίτητα καλή τύχη
Ξεδιάντροπα πλέον η νέα ελληνίδα μάνα επιλέγει να ονομάσει το νεογέννητο της άκουσον, άκουσον, όχι με το μικρό όνομα των γονιών του συζύγου της ή των δικών της γονιών αλλά με εύηχα ονόματα από την ελληνική μυθολογία. Στο σημείο αυτό να σημειώσουμε πως η λέξη ‘εύηχα’ όχι μόνο δεν είναι εύηχη αλλά φέρνει στο μυαλό χειμωνιάτικα κρυολογήματα και καραμέλες που μαλακώνουν το λαιμό, τις οποίες και να αποφεύγετε αν δε θέλετε να κάνετε προγούλια.
Έτσι έχω ήδη γνωρίσει μια μεγαλοκοπέλα που τη λένε Άρτεμη και σε ίσως υποσυνείδητο φόρο τιμής στην παρθένα θεά του κυνηγιού, έμεινε γεροντοκόρη, μια Περσεφόνη, που σαπίζει στο βροχερό Άδη της αγγλικής επαρχίας και επιστρέφει στην Ελλάδα κάθε καλοκαίρι, μια Πηνελόπη που κεντάει ένα σεμεδάκι εδώ και 2 χρόνια, ένα Ιάσονα που αφού έκανε τη γυναίκα του τάρανδο την παράτησε για μια πιτσιρίκα, μια Αντιγόνη που όπου σταθεί και όπου βρεθεί θάβει τον αδελφό της, έναν Προμηθέα που συνέχεια πάσχει από ηπατιτικές παθήσεις, έναν Άρη που είναι μεγάλος καβγατζής, μια Ηλέκτρα που δεν αντέχει τη μάνα της και έναν Οδυσσέα γκατζετάκια που συλλέγει λάπτοπ, τάμπλετ, κινητά, μίξερ, ρομποτικές σκούπες και σχεδόν διαστημικά χλωοκοπτικά και, με αυτή την έννοια, είναι όντως πολυμήχανος. Δε λέω πως τα ονόματα που προέρχονται από τη χριστιανική παράδοση ή την ιστορία είναι καλύτερα: όσες Ασπασίες ή Μαγδαληνές έχω γνωρίσει είναι εύκολες, οι Γιάννηδες κάνουν συνεχώς αποκαλύψεις, οι Μαρίες είναι γλυκοφιλούσες (με την κακή έννοια), οι Γιώργηδες δε βρίσκουν πια δράκους και πάνε καβάλα στα καλάμια, οι Ελένες είναι μοιχαλίδες, οι Θωμάδες άπιστοι στις γυναίκες τους και οι Σταύροι είναι οι χειρότεροι καλεσμένοι σε γάμους, εξ ου και το ρήμα ‘γαμοσταυρίζω’.
Όμως Νιόβη; Προς θεού, μη βγάλετε την κόρη σας Νιόβη, εκτός αν είστε σίγουροι ότι θέλετε να καταδικάσετε σε θάνατο και τα 14 εγγόνια σας. Προτιμήστε ονόματα όπως Ερμής και Ήρα και περιορίστε τη χρήση τους στα κατοικίδια σας.
Ποτέ μην είσαι σίγουρος πως έχεις καταλάβει τι γίνεται
Δεν χρειάζεται ποτέ να πατήσετε πόδι στην Επίδαυρο για να συνειδητοποιήσετε πως η μεγαλύτερη τραγική ειρωνεία είναι πως όλες οι ιστορίες είναι θέμα ερμηνείας. Ο μύθος του Οιδίποδα είναι το καλύτερο παράδειγμα- μπορεί να έδωσε λαβές για τα πιο σόκιν ανέκδοτα, παραδείγματα και ορολογία στις φροϋδικές θεωρίες, αφορμές για ανατριχιαστικές θεατρικές ερμηνείες, κανείς ποτέ όμως δε συνέλαβε πως η πραγματικά τραγική φιγούρα ήταν η μιλφάρα, η Ιοκάστη. (Αν δεν ξέρετε τι πάει να πει MILF ρωτήστε κάποιον 20άρη ή περάστε ένα πρωί σε οποιαδήποτε παιδική χαρά χαζεύοντας τις περιποιημένες μανούλες να ρουφάν το φραπουτσίνο τους ενώ τα παιδάκια τους κάνουν τσουλήθρα). Δεν αντιλέγω, και η Φαίδρα ήταν μιλφάρα και μάλιστα ύπουλη. Αλλά το μεγαλείο της κρυφής ιστορίας της Ιοκάστης έγκειται στο υπαρξιακό δράμα που βίωνε στην προαιώνια και προκαθορισμένης έκβασης διαμάχη με την πεθερά της. Το να γίνεις σα τη μάνα σου είναι ο εφιάλτης κάθε γυναίκας. Το να είσαι όμως η πεθερά σου, είναι αρκετό για να σε κάνεις τα πάντα για να την ξεφορτωθείς- ακόμη και να κρεμαστείς από τον πολυέλαιο.
Τα ηθικά διδάγματα είναι πολλαπλά: σε κάθε καθημερινή ιστορία που ακούτε μην είστε σίγουροι πως καταλαβαίνετε ποιος είναι ο πραγματικός ήρωας ακόμη και αν νομίζετε πως κατέχετε όλα τα γεγονότα, μη βιάζεστε να συμφωνήσετε με την αναγκαιότητα της ιστορίας ή του κουτσομπολιού, μην αποδέχεστε την πιο απλή ερμηνεία καταστάσεων και αν έχετε γράψει την προηγούμενη παράγραφο μην περιμένετε να δείτε το ωραίο παστίτσιο από τα χεράκια της πεθερά μου σύντομα.
Η ύβρις είναι καλύτερη από τη νέμεση
Όταν ήμουν μικρή διαβάζαμε δυνατά εναλλάξ με τον πατέρα μου τα πιο αστεία αποσπάσματα από την Ελληνική Μυθολογία του Νίκου Τσιφόρου. Το πιο ξεκαρδιστικό ήταν όταν ρωτούσα τη μητέρα μου να μου εξηγήσει στη ζούλα τα πρόστυχα υπονοούμενα που δεν καταλάβαινα και καταλήγαμε να χτυπιόμαστε και οι δύο από τα γέλια με τη ντροπή που έπιανε τον πατέρα μου όχι που μου έδινε να διαβάσω Τσιφόρο, ούτε που είχε παντρευτεί τον Άρχοντα της καφρίλας αλλά που διαλύαμε την ψεύτικη εξήγηση που είχε σκαρφιστεί για να προστατεύσει την αθωότητα μου.
Στο σχολείο έμπλεξα άσχημα μια μέρα όταν ο καθηγητής μας είπα ‘πως όταν οι άνθρωποι κάνουν σχέδια, ο θεός γελάει’ και του απάντησα πως αν είχε διαβάσει Νίκο Τσιφόρο θα ήξερε πως ισχύει ακριβώς το αντίθετο.  Το να κάνεις τον εξυπνάκια είναι μια καθημερινή μορφή ύβρεως και ως γνωστόν, η ύβρις πάντα τιμωρείται. Αυτό που είναι λιγότερο γνωστό είναι πως η διάπραξη της είναι τόσο διασκεδαστική, χορταστική και αλησμόνητη που η τιμωρία περνάει σε δεύτερη μοίρα. Η Νέμεση δε σήμαινε τίποτε για το σύγχρονο Ευρωπαίο, μέχρι που οι τελευταίες δύο συλλαβές της άρχισαν τα χατ τρικ στη Μπαρτσελόνα.