Ο Καρλ Μαρξ και τα ελληνικά γράμματα (από τον Σπύρο Κακουριώτη)

0
710

του Σπύρου Κακουριώτη

 Με έναν πρωτότυπο τρόπο επέλεξε το καλό περιοδικό Το Δέντρο να τιμήσει την επέτειο των 200 χρόνων από τη γέννηση του Καρλ Μαρξ, φιλοξενώντας στο τελευταίο, διπλό του τεύχος (222-223, Χειμώνας 2018) ένα πολυσέλιδο αφιέρωμα στις «Μαρξιστικές ιδέες στη νεοελληνική λογοτεχνία», με τη συμμετοχή πληθώρας γνωστών μελετητών αλλά και δημιουργών της.

Ανιχνεύοντας τους πρώτους απόηχους των σοσιαλιστικών ιδεών στην ελληνική λογοτεχνία του τέλους του 19ου αιώνα, κυρίως στο έργο του Κωνσταντίνου Θεοτόκη, καθώς και τη σαφέστερη επίδραση των μαρξιστικών ιδεών στις πρώτες δεκαετίες του 20ού (Κώστας Παρορίτης, Κωνσταντίνος Χατζόπουλος κ.ά.), οι συγγραφείς του αφιερώματος εστιάζουν, κυρίως, στη δεκαετία του 1920 και, εν μέρει, σε αυτήν του 1930 –με τον Δημήτρη Δημηρούλη («Ο κύκλος του Σεφέρη και το φάντασμα του Μαρξ») να είναι ο μόνος που αναφέρεται, με ένα πολυσέλιδο άρθρο του, στη στάση της αστικής διανόησης απέναντι στις ιδέες, αλλά και τους λογοτέχνες, της αριστεράς, κυρίως μέσα από την κατασκευή (με όρους αποκλεισμών) της «γενιάς του ’30».

Αντιθέτως, η στιγμή του θριάμβου –αλλά και της τραγωδίας– της αριστεράς, η δεκαετία του ’40, απασχολεί πολύ λιγότερο τους μελετητές, που περνούν μάλλον βιαστικά στην πλούσια σε αξιόλογα έργα μεταπολεμική περίοδο, για να φτάσουν μέχρι την περίοδο της δικτατορίας και το έργο του Μάριου Χάκκα.

Καθώς το πρόσφατο τεύχος του καλού περιοδικού περιέχει το πρώτο μέρος του αφιερώματος, εύλογα υποθέτει κανείς ότι το δεύτερο θα επικεντρώνεται στη μεταπολιτευτική λογοτεχνία, αλλά και στην παραγωγή της τελευταίας δεκαετίας, καθώς, όπως σημειώνει εισαγωγικά ο Μάριος Καρασαρίνης, η περίοδος μετά την κρίση του 2008 χαρακτηρίζεται από ανανεωμένο ενδιαφέρον για το έργο του Μαρξ, που απελευθερωμένο «πλέον από την αναγκαστική παλαιότερα συμβίωσή του με τον Λένιν και τη λοιπή μπολσεβίκικη φρουρά της Ρωσικής Επανάστασης εμφανιζόταν οπωσδήποτε ως ένα από εκείνα τα αντικείμενα μελέτης που συχνά θεωρούμε εξαντλημένα, για να ανακαλύψουμε ότι στην πραγματικότητα το έχουμε απλώς εγκαταλείψει σε εξαντλημένες διανοητικές παραδόσεις».

Υπ’ αυτό το πνεύμα, η εκ νέου ενασχόληση με το μάλλον συκοφαντημένο (κυρίως λόγω σοσιαλιστικού ρεαλισμού) θέμα «μαρξισμός και λογοτεχνία» είναι καλοδεχούμενη –και, απ’ ό,τι φαίνεται, βρίσκει ανάλογη ανταπόκριση στο αναγνωστικό κοινό. Όπως, άλλωστε, σημειώνει ο Δημήτρης Κόκορης στο συνθετικό του κείμενο «Μαρξισμός και νεοελληνική λογοτεχνία: περιληπτική χαρτογράφηση», «η επίδραση του μαρξισμού στο νεοελληνικό λογοτεχνικό πεδίο υπήρξε βαθιά και σύνθετη», οδηγώντας τόσο σε έργα «αισθητικώς και καλλιτεχνικώς λειτουργικά» όσο και «σε καταθέσεις των οποίων το βαρύ ιδεολογικό περίβλημα … συμπίεσε ή και μηδένισε τον βαθμό καλλιτεχνικής δραστικότητας», συνεπώς κάθε γενίκευση ή υπεραπλούστευση μάλλον συσκοτίζει ένα τοπίο με αρκετές ανεξερεύνητες ακόμα πτυχές.

Θα αναμένουμε με ανυπομονησία το δεύτερο μέρος του σχετικού αφιερώματος, ελπίζοντας ότι σε αυτό θα δοθεί περισσότερος χώρος στους συγγραφείς να εκθέσουν τα ευρήματα και να αναπτύξουν τα επιχειρήματά τους, μιας και το θέμα της επίδρασης των μαρξιστικών ιδεών στη σύγχρονή μας λογοτεχνία μόνο εξαντλημένο δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί.

 

[ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ, Τζ. Αλεβιζάτου 82, 156 69, Παπάγου, 210-380.46.30, dentromag@yahoo.gr]

Προηγούμενο άρθροΗ μνήμη τιμωρεί (της Δήμητρας Ρουμπούλα)
Επόμενο άρθροΤο Στάλκερ χωρίς θεολογία (του Βαγγέλη Χατζηβασιλείου)

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ