Ξένη Μπαλωτή (*).
Η έννοια των «άκρων» απαντάται ήδη στα έργα του Αριστοτέλη, άρα ανεξάρτητα από τις μορφές που έχει λάβει ο εξτρεμισμός ανά τους αιώνες και τους τρόπους που έχει εκδηλωθεί, πρόκειται για ιστορικό φαινόμενο. Γι’αυτό ενδείκνυται να αναφερόμαστε σε «εξτρεμισμούς» και σε πολιτειακές παραλλαγές του.
Με τον «Δεξιό εξτρεμισμό στην Ευρώπη» του 21ου αιώνα ασχολείται το προαναφερόμενο βιβλίο καλύπτοντας με 13 μελέτες τις διάφορες εκφάνσεις του εξτρεμισμού στην ήπειρό μας, αναλύοντας με ποιοτικά και ποσοτικά κριτήρια την εμφάνιση του και την εξέλιξη του.
Ο συλλογικός αυτός τόμος είναι το αποτέλεσμα ενός προγράμματος συγκριτικών μελετών που εκπονήθηκαν για λογαριασμό του Ιδρύματος Friedrich Ebert (πρόκειται για το παλαιότερο πολιτικό ίδρυμα της Γερμανίας που αποδέχεται τις θεμελιώδεις αξίες της σοσιαλδημοκρατίας, το οποίο διαθέτει παράρτημα και στην Αθήνα) και με συμμετοχές επιστημόνων από τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων και της Ελλάδας.
Η ανάγκη για την μελέτη του «δεξιού εξτρεμισμού» προέκυψε από τη διπλή διαπίστωση ότι πρόκειται για πρόβλημα πανευρωπαϊκών διαστάσεων και ότι κερδίζει έδαφος.
Μια πρώτη απάντηση στο ερώτημα «γιατί συμβαίνει αυτό;» δίνεται με το ευρέως διαδεδομένο στερεότυπο : «γιατί υπάρχουν υπερβολικά πολλοί μετανάστες».
Και όμως, όπως αποδεικνύεται από τις μελέτες, δεν είναι η σωστή απάντηση γιατί «ο ακροδεξιός εξτρεμισμός», σύμφωνα με τον ορισμό που δίνεται στην έννοια αυτή από τον 19ο αι., είναι ο αντίπαλος «της θεωρίας του εκσυγχρονισμού» για την καταπολέμηση της οποίας απαραίτητη προϋπόθεση είναι να λειτουργήσει η έννοια του «αποκλεισμού από την κοινότητα» ανάγοντας τον «μύθο του ομοιογενούς έθνους» σε πολιτική ιδεολογία. Γι’αυτό και η εκδοχή του «αποκλεισμού» εκδηλώνεται με 4 ακροδεξιές παραλλαγές : α) την τυπική αυταρχική-φασιστική Δεξιά, β) την ρατσιστική ή εθνοκεντρική αλλά όχι φασιστική Δεξιά, γ) την λαϊκίστική-αυταρχική Δεξιά και δ) τη θρησκευτική φονταμενταλιστική Δεξιά.
Για το είδος της παραλλαγής του ακροδεξιού εξτρεμισμού που θα αναπτυχθεί σε κάθε χώρα της Ευρώπης ιδιαίτερα, θέση και ρόλο έχουν οι ιστορικές αναφορές κάθε χώρας (π.χ. άλλη η ιστορική εξέλιξη των χωρών της τ.Ανατ.Ευρώπης και άλλη των χωρών της Μεσογείου), ο τρόπος που αντιμετωπίζεται το μεταναστευτικό ζήτημα από κάθε χώρα γιατί όπως αναλύεται πολύ εύστοχα στο βιβλίο «ό,τι συμβάλλει στην επιτυχία της Άκρας Δεξιάς δεν είναι ο πραγματικός αριθμός των μη γηγενών κατοίκων αλλά, πολύ περισσότερο, η πολιτικοποίηση του μεταναστευτικού ζητήματος», ο ρόλος και η στάση των πολιτικών κομμάτων που δεν είναι ακροδεξιά και η πολιτική παιδεία των λαών.
Αναμενόμενο, λοιπόν, το ερώτημα του έλληνα αναγνώστη «τι είδους ακροδεξιός εξτρεμισμός είναι η Χρυσή Αυγή»;
Η μελέτη της Βασ.Γεωργιάδου που δημοσιεύεται στο βιβλίο για το εγχώριο μόρφωμα μας, την χαρακτηρίζει ιδιότυπο κόμμα, με γνωρίσματα πολιτοφυλακής που δρα ως ιδιωτικός παραστρατιωτικός μηχανισμός.
Αν η εκλογική καθιέρωση της Χ.Α. επιτεύχθηκε κυρίως λόγω της μετά το 2009 οικονομικής κρίσης, ωστόσο σ’αυτήν συνέβαλαν και άλλοι παράγοντες όπως το «ιδεολογικό φορτίο και οι εκλεκτικές συγγένειες» που στην πραγματικότητα υπήρχαν στην ελληνική κοινωνία από τη δεκαετία του ’60 (ομάδα Κ.Πλεύρη) και τις οποίες αξιοποίησε καταλλήλως, η ανάδειξη μέσω της υιοθέτησης των απόψεων της από το κόμμα του ΛΑΟΣ, το «διαρκές έλλειμμα κρατικής πολιτικής για τη μετανάστευση», και η επιλογή τμήματος των ψηφοφόρων να της αναθέσουν ρόλο διαχειριστή των τοπικών κοινωνικών τους προβλημάτων (κυρίως στο Δ.Αθηναίων).
Συνεπώς, στην μελέτη της η Β.Γεωργιάδου συναρτά την εξέλιξη του πολιτικού μέλλοντος αυτού του μορφώματος στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού ακροδεξιού εξτρεμισμού τόσο από τη στάση των θεσμών της συνταγματικής τάξης, όσο και από τους ίδιους τους πολίτες.
Αν αυτό το βιβλίο, κατά την εκτίμηση μας, έχει ιδιαίτερη βιβλιογραφική αξία στην μελέτη του «ακροδεξιού εξτρεμισμού» είναι ακριβώς γιατί με τις τρεις μελέτες που δημοσιεύονται στην ενότητα «Προοπτικές» : α) την «Κοινή Ευρώπη της ποικιλομορφίας» (Martin Schulz), β) την «Αρχή της αφήγησης» (H.Weilnböck) και γ) τις «Επιτυχημένες προσεγγίσεις της εξόδου από τον εξτρεμισμό προς την αγορά εργασίας» (K.Naudit), προσφέρεται ένα σημαντικό εγχειρίδιο για την εκπαίδευση των πολιτών και την μελλοντική στάση τους απέναντι στα φαινόμενα του εξτρεμισμού.
Στο ίδιο πλαίσιο βρίσκονται και οι υπόλοιπες μελέτες όπου μέσα από τη γνώση των δεδομένων και των στρατηγικών που εφαρμόζονται σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες για την καταπολέμηση του «δεξιού εξτρεμισμού», οδηγούμαστε σε συμπεράσματα για την ορθότητα και την αποτελεσματικότητα αυτών των στρατηγικών.
Όλες οι χώρες έχουν στρατηγική αλλά όλες οι χώρες δεν πετυχαίνουν καλά αποτελέσματα. Γιατί; Στη Γερμανία π.χ. αποδίδονται ευθύνες στις κρατικές δομές και στο προσωπικό των αντίστοιχων υπηρεσιών, στην Ιταλία η κοινή γνώμη θεωρεί ρητορική άσκηση το διαχωρισμό της μετριοπαθούς Δεξιάς από την Άκρα Δεξιά, στην Πορτογαλία οι πολιτικοί ελιγμοί του κόμματος της μετριοπαθούς Δεξιάς δεν επιτρέπουν στην Άκρα Δεξιά να το ανταγωνιστεί γι’αυτό και δεν έχει στο ενεργητικό της εκλογική επιτυχία, στην Πολωνία η συχνή συμπόρευση Άκρας Δεξιάς και κοινοβουλευτικής Δεξιάς βρίσκει δυναμικό σύμμαχο στις κινητοποιήσεις του ακροδεξιού «πεζοδρομίου» στο οποίο συνοδοιπορούν οι χούλιγκαν και οι οπαδοί των ποδοσφαιρικών ομάδων, κέ.
Η μελέτη αυτού του βιβλίου θα μπορούσε να έχει τον ίδιο στόχο με «Το Πνεύμα των Νόμων» του Μοντεσκιέ : «Θα θεωρούσα τον εαυτό μου ως ευτυχέστερο των θνητών, αν μπορούσα να συμβάλω στα να θεραπευτούν οι άνθρωποι από τις προλήψεις τους. Ονομάζω εδώ προλήψεις όχι αυτό που προκαλεί την άγνοια ορισμένων πραγμάτων, αλλά αυτό που προκαλεί την άγνοια του ίδιου του εαυτού μας.»
INFO: Ο δεξιός εξτρεμισμός στην Ευρώπη
Συλλογικό : Brigitte Bailer, Tamás Boros, Gideon Botsch, Yngve Carlsson, Roberto Chiarini, Radu Cinpoeş, Βασιλική Γεωργιάδου, Katrine Fangen, Mridula Ghosh, Christoph Kopke, Marcin Kornak, Riccardo Marchi, Michael Minkenberg, András Biró Nagy, Kristina Nauditt, Rafał Pankowski, Britta Schellenberg, Martin Schulz, Zoltán Vasali, Fabian Virchow, Harald Weilnböck, Gerd Wermerskirch
επιμέλεια: Ralf Melzer, Sebastian Serafin, μετάφραση: Ελίζα Παπαδάκη, Πόλις, 2014
(*) Η Ξένη Μπαλωτή (*) είναι Δρ. Ιστορίας του Πανεπιστημίου Σορβόννης IV
