Καλός συγγραφέας γίνεσαι, δεν γεννιέσαι (του Βαγγέλη Χατζηβασιλείου)

3
2699

                                

 

 

Του Βαγγέλη Χατζηβασιλείου.

 

Στη δεκαετία του 1980, όταν ήμουν ακόμη πολύ νέος, τα μαθήματα δημιουργικής γραφής αποτελούσαν terra incognita για τα ελληνικά δεδομένα κι όσα ξέραμε γι’ αυτά προέρχονταν από ό,τι διαβάζαμε σε ξένες εφημερίδες και περιοδικά. Κατά τα άλλα, όλοι (όσοι ήξεραν κι όσοι δεν ήξεραν) έσπευδαν να αποκηρύξουν μετά βδελυγμίας αυτόν τον κατ’ εξοχήν αγγλοσαξονικό θεσμό: ο συγγραφέας γεννιέται, δεν γίνεται` η έμπνευση δεν μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο διδασκαλίας` κανένας δεν είναι σε θέση να υποδείξει σε κανέναν πώς γράφεται ένα ποίημα, ένα διήγημα, μια νουβέλα ή ένα μυθιστόρημα. Επιφυλακτικός ανέκαθεν απέναντι στο νεφελώδες ζήτημα της έμπνευσης, δεν ένιωθα ιδιαιτέρως πρόθυμος να καταδικάσω τα μαθήματα δημιουργικής γραφής – όχι τουλάχιστον από αυτή την άποψη. Από την άλλη μεριά, κι ενώ είχα πιστέψει από πολύ νωρίς στην έννοια της λογοτεχνικής κατασκευής, θα ήταν ψέμα να πω ότι έβλεπα με καλό μάτι τη διδασκαλία της λογοτεχνικής γραφής – κάπως αλλιώς θα έπρεπε να γίνεται με το γράψιμο κι όχι μέσω διδασκαλίας. Πολύ αργότερα, όταν τα μαθήματα δημιουργικής γραφής πέρασαν και στα καθ’ ημάς, και είχα την ευκαιρία να διδάξω σε μαθήματα λογοτεχνικής κριτικής, συνειδητοποίησα πως η εξωακαδημαϊκή διδασκαλία είναι δυνατόν να έχει αποτελέσματα, κάποτε μάλιστα αξιοπαρατήρητα. Στο μεταξύ, ακολούθησε ο πληθωρισμός: οι πάντες άρχισαν να παραδίδουν και να παίρνουν μαθήματα – καθεστώς που παραμένει απαράλλακτο μέχρι και σήμερα.

Αυτή την κατάσταση της υπερπληθώρας και της παρατεταμένης υπερβολής  έρχεται να σχολιάσει ο Αλέξης Πανσέληνος με το απολαυστικό βιβλιαράκι αφορισμών του Σεμινάρια δημιουργικής γραφής (κυκλοφόρησε πολύ πρόσφατα από την Κίχλη).  Δίχως να καταγγέλλει και να ελεεινολογεί, αλλά και δίχως να καταπίνει αμάσητα όσα βλέπουμε καθημερινώς στο λογοτεχνικό σινάφι, ο Πανσέληνος θέλει να δείξει με το ευγενικό πλην άκρως καυστικό του χιούμορ του πού είναι πιθανόν να οδηγήσει το οποιοδήποτε λογοτεχνικό μάθημα αν το εκλάβουμε ως μέσον συγγραφικής προαγωγής. Οι αφορισμοί του δεν μας λένε τι είναι (κάτι που δεν έχουμε ορίσει επακριβώς εδώ και πολλούς αιώνες) αλλά τι δεν είναι λογοτεχνία. Λογοτεχνία, λοιπόν, δεν είναι να γράφεις για τον εαυτό σου σαν να γράφεις για την οικουμένη ούτε όμως και να γράφεις χωρίς να διαβάζεις, χωρίς να σβήνεις ή αδημονώντας πότε θα βγεις για καφέ και ποτό. Κι επίσης λογοτεχνία δεν είναι να επινοείς τη δυστυχία ή να νομίζεις πως η δική σου δυστυχία είναι και δυστυχία των άλλων, να μιμείσαι τους δασκάλους σου (αντί να τους καταλύεις), να λατρεύεις με θρησκευτική προσήλωση τη φόρμα (έχοντας ξεμπερδέψει αυτονοήτως με το περιεχόμενο), να φαντάζεσαι πως το μπονζάι αποτελεί την ύψιστη μορφή αφήγησης, να ταυτίζεσαι με την οπτική γωνία των ηρώων σου, να μπερδεύεις τις προτεραιότητες των υλικών και του ύφους σου, να αντιγράφεις όχι τους άλλους αλλά τις επιρροές τους, να ομνύεις στα χαμένα αριστουργήματα ή να νιώθεις ευτυχής όταν έχεις καθιερωθεί μεταξύ των ευπωλήτων. Και, για να βάλουμε ένα τέρμα, λογοτεχνία και συγγραφιλίκι δεν είναι να κοκορεύεσαι στον αναγνώστη σου ή να κυκλοφορείς στην πιάτσα σαν παραφουσκωμένος διάνος.

Είναι ηλίου φαεινότερον πως ο Πανσέληνος δεν μιλάει στην πραγματικότητα (όπως το παραδέχεται κι ο ίδιος στον πρόλογό του) για τα μαθήματα δημιουργικής γραφής, αλλά για τη γραφή, τη λογοτεχνία και την ανάγνωση: χωρίς θεωρητικές περικοκλάδες, χωρίς ιδεολογικές εμμονές, χωρίς θείες αφέλειες, χωρίς καθηλωμένους θαυμασμούς. Επειδή, είναι έμπειρος, ευφυής και καλός συγγραφέας, κι επειδή, για να το πω με τον τρόπο του, καλός συγγραφέας γίνεσαι, δεν γεννιέσαι.

 

 

Προηγούμενο άρθροΠαρέα με τον Ελύτη, τους αριθμούς και τ΄αστέρια – για τον Στέφανο Μπαλή που έφυγε
Επόμενο άρθρο Μογγολία ξανά, εγκλήματα και έρωτες (του Φίλιππου Φιλίππου)

3 ΣΧΟΛΙΑ

  1. Για το διαχρονικό άνυσμα των κειμένων απαιτείται, όμως, το ταλέντο. Ταλέντο μαζί με χαρακτήρα. Και τα δύο υπάρχουν, αλλά το ένα αναδεικνύεται μέσω της έντεχνης χρήσης του λόγου και το άλλο διαπλάθεται. Άρα, καλός συγγραφέας γεννιέσαι και γίνεσαι. Ταλέντο συν χαρακτήρας.

  2. Πόσο σωστό, αγαπητή Κυρία Μαρία Ν. Έτσι ακριβώς… Θα πρέπει να έχεις το ταλέντο και τη φαντασία πχ του κτίστη!… Όμως!: όσο περισσότερα σπίτια θα κατασκευάσεις, τόσο καλύτερος θα γίνεις στη δουλειά σου…
    Γιώργος Χατζόπουλος Ορεστιάδα… Καλή χρονιά

Γράψτε απάντηση στο Lev Nikolayevich Tall's Toy Ακύρωση απάντησης

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ