της Μαρίζας Ντεκάστρο
Το Ισραήλ είναι μια μικρή χώρα με μικρή γλώσσα, όμως τα πνευματικά έργα της – η λογοτεχνία και ο κινηματογράφος- βρίσκουν το δρόμο τους προς τους διεθνείς τους αποδέκτες με επιτυχία. Τελευταία γνωρίσαμε τη Ντορίτ Ραμπινιάν (1972) ισραηλινή συγγραφέα ιρανικής καταγωγής, με ένα παιδικό βιβλίο, δυο μυθιστορήματα στο ενεργητικό της και ένα τρίτο υπό έκδοση, βραβευμένη στο Ισραήλ με το Bernstein Prize 2015.
Το μυθιστόρημά της Ζωή στα όρια (μτφρ. Χριστιάννα Σακελλαροπούλου) συζητήθηκε διεθνώς για την ποιότητα της γραφής, αλλά και επειδή μπήκε στο στόχαστρο από την πολιτική ηγεσία της χώρας της και τελικά έγινε best seller. Γραμμένο σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση, Η Ζωή στα όρια αφηγείται την ερωτική σχέση μεταξύ της ισραηλινής Λιάτ και του παλαιστινίου Χίλμι που διαδραματίζεται σε τρεις πόλεις, στη Νέα Υόρκη, το Τέλ Αβίβ και τη Ραμάλλα και σε τρεις εποχές: στο φθινόπωρο όταν ανθίζει ο έρωτας, στον δριμύ χειμώνα της Νέας Υόρκης, σ’ αντίθεση με τον γλυκό μεσογειακό της πατρίδας τους, που παγιώνεται, στο καλοκαίρι όταν το ζευγάρι επιστρέφει πίσω και η σχέση τους τελειώνει.
Το ενδιαφέρον στο μυθιστόρημα είναι ο απόλυτα ρεαλιστικός χειρισμός των ψυχολογικών καταστάσεων που ζουν οι ήρωες πιεσμένοι από την πολιτική και η ισορροπία μεταξύ του προσωπικού και του πολιτικού, όπως επισήμανε η κριτική επιτροπή του Bernstein Prize. Από τις πρώτες κιόλας σελίδες ο αναγνώστης διακρίνει τις πυκνές αναφορές στην πολιτική σύγκρουση που ταλανίζει χώρα και πολίτες οι οποίες δημιουργούν το ‘κλίμα’, το background, που ορίζει την ανθρώπινη πλευρά αυτής της σχέσης.
Κοινή γλώσσα του ζευγαριού ήταν τα αγγλικά, έτσι η Λιάτ λέει « …Σκεφτόμουνα δυο φορές πριν μιλήσω και διατύπωνα προσεχτικά τα λόγια μου για να αποφύγω παρερμηνείες που μπορεί να προέκυπταν από τα αγγλικά μου…» (σ. 43), ο φόβος για τους Άραβες «Αραβίμ! Αραβίμ!» όταν παιδί έκρυβε μια καρφίτσα, ένα όπλο για να χτυπήσει τους Άραβες οικοδόμους που παρατηρούσαν αυτή και τις φίλες της όταν πήγαιναν στο σχολείο, όταν πολιτικολογούν οι δυο τους και η Λιάτ υπερασπίζεται το στρατό της χώρας της που προστατεύει τους πολίτες ενός κυρίαρχου κράτους σ’ αντίθεση με τη Χαμάς (σ. 90),όταν ο Χίλμι αναφέρεται στο τείχος ως «τερατούργημα» και όχι ως «φράχτη που μπορεί ανα πάσα στιγμή να γκρεμιστεί», όπως δηλώνει η Λιάτ (σ. 317).
Το βιβλίο σχολιάστηκε διεθνώς, έγραψαν οι NY Times, ο Guardian και άλλες εφημερίδες εξαιτίας της αντιμετώπισης που είχε στο Ισραήλ. Εν συντομία αναφέρουμε, ότι το υπουργείο παιδείας το πρότεινε ως ανάγνωσμα στα λύκεια, σύντομα όμως ο υπουργός παιδείας, του δεξιού Λικούντ της κυβέρνησης Νετανιάχου, ζήτησε να αποσυρθεί με το επιχείρημα ότι παρουσιάζει, σε 2-3 γραμμές είναι η αλήθεια, τους ισραηλινούς στρατιώτες περίπου ως αδίστακτους εγκληματίες πολέμου. Επιπλέον ειπώθηκε από επίσημα χείλη ότι, ενώ «οι στενές σχέσεις μεταξύ εβραίων και μη εβραίων με σκοπό τον γάμο και την οικογένεια είναι μια από τις πιθανές επιλογές, μια τέτοια ιστορία αγάπης είναι ταμπού γιατί μια μεγάλη μερίδα της κοινωνίας θεωρεί ότι απειλεί την καθαρότητα των κοινοτήτων».
Η συγγραφέας υπέστη bullying, παρόλο που το μόνο που έκανε είναι να θέσει με έμφαση το ερώτημα. Ακόμα και η τριάδα των μεγάλων ισραηλινών συγγραφέων -Άμος Οζ., Α. Β. Γεοσούα και Νταβίντ Γκρόσμαν- που υπερασπίστηκε το βιβλίο, επίσης κατηγορήθηκε ότι το έργο πλήττει την ισραηλινή υπόθεση.
Ένα λοιπόν από τα κύρια ζητήματα είναι το ζήτημα της ταυτότητας, η εβραϊκότητα των Εβραίων που κράτησε ζωντανές τις κοινότητές τους στη διασπορά δια μέσου των αιώνων και ο φόβος να χαθεί από τη διαφυλετική και διαθρησκευτική ανάμιξη. Στο μυθιστόρημα η συγγραφέας αποσαφηνίζει τη θέση της για μέσω της ηρωίδας γράφοντας για την ουτοπική συνέχιση της σχέσης τους «… Την τελευταία φορά που το είχαμε συζητήσει του είχα εξομολογηθεί ότι δεν είχε να κάνει μόνο με τους γονείς μου και με τον φόβο μου για το πως θα το έπαιρναν. Η αλήθεια είναι ότι δεν είχα το κουράγιο. Δεν είχα το σθένος να ζήσω αυτό το είδος ζωής- μια αντισυμβατική ζωή που αψηφά τους πάντες και τα πάντα…(σ. 142», και μεταφέροντας εξίσου τις σκέψεις του Χίλμι για το προσωρινό αυτής της σχέσης: «Είμαι ένας Άραβας… και μάλιστα προσωρινός» λέει κάποια στιγμή ο Χίλμι, κάτι με το οποίο συμφωνούν και τα υπόλοιπα πρόσωπα του μυθιστορήματος.
Το μυθιστόρημα είναι ένα μοντέρνο και σύγχρονο Love story δυο νέων που ανήκουν στον ίδιο αλλά και σε διαφορετικούς κόσμους; Είναι στην ουσία του πολιτικό; Καθένας κάνει τη δική του ανάγνωση!
Τέλος, ενώ υπάρχουν εξαιρετικοί μεταφραστές από τα εβραϊκά στην ελληνική γλώσσα, το βιβλίο μεταφράστηκε από τα αγγλικά με αποτέλεσμα να υπάρχουν πολλά λάθη- συχνό φαινόμενο στις μεταφράσεις από αυτή τη γλώσσα- στην απόδοση ονομάτων και τοπωνυμίων! Ένα ελάχιστο παράδειγμα: το κοινό γυναικείο όνομα Μιχάλ παρατονίζεται ως Μίχαλ.
info: Ντορίτ Ραμπινιάν, Ζωή στα όρια, Μτφρ. Χριστιάννα Σακελλαροπούλου, Εκδ. Λιβάνη
