Του Γιώργου Λίλλη.
Αντωνίνη Σμυρίλλη, Βλέπω ακόμα παιδικά, Θράκα
Θεωρώ μεγάλο προτέρημα σε μια συλλογή πρωτοεμφανιζόμενου ποιητή την οικονομία λόγου. Οι περισσότεροι πέφτουν στην παγίδα να θέλουν να τα πουν όλα μέσα σε ένα βιβλίο με αποτέλεσμα να χάνεται η ουσία. Διαβάζοντας το πρώτο βιβλίο της Κύπριας ποιήτριας Αντωνίνης Σμυρίλλη Βλέπω ακόμα παιδικά παρατηρώ ότι τίποτα δεν είναι περιττό ούτε τυχαίο σε αυτή την εμπνευσμένη συλλογή των είκοσι μικρών ποιημάτων. Θα έλεγα πως τα ποιήματά της είναι εξομολογήσεις μιας ενήλικης που αποχαιρετά την εφηβεία της. Εκεί νομίζω βρίσκεται η ουσία της επιτυχίας των ποιημάτων της. Στην πικρή γεύση της διαπίστωσης ότι πρέπει να αποχαιρετήσουμε την αθωότητα και να εξοπλιστούμε με ειρωνεία για να αντέξουμε έναν κόσμο που όσο μεγαλώνουμε τόσο πιο δύσκολα κατανοούμε. Παραθέτω το ποίημα Κλινική περίπτωση γιατί με μια σουρεαλιστική ειρωνεία η ποιήτρια έρχεται αντιμέτωπη με τον εαυτό της:
-Τι είναι αυτό στο κεφάλι σου;
Με ρώτησε ο γιατρός μου
-Είναι μαγικό
Όποτε έχω τις μαύρες μου
Εγώ συρρικνώνομαι
Και αυτό ψηλώνει
Κλείνομαι
-Παράξενο κορίτσι
-Με τρομάζει
Εκεί μέσα δεν ξημερώνει ποτέ
Δεν έχω κοντά κανέναν
Εγώ κι ο εαυτός μου
-Εγωιστικά παράλογο, είπε
Ο γιατρός μπήκε στο καπέλο του
Κι εγώ στο δικό μου
Η Σμυρίλλη έχει ήδη ταχθεί ενάντια στα στερεότυπα. Όσο και αν αυτό φαίνεται εγωιστικά παράλογο είναι η μόνη διέξοδος να ανατραπεί η στιβαρή πραγματικότητα. Μπαίνει στον λαβύρινθο όπου δεν υπάρχει Αριάδνη/ ούτε μίτος/ έτσι μόνο περιφερόμαστε/μελαγχολικές/και άβαφες/ όπως αναφέρει στο ποίημα Εγώ και η γάτα μου. Ο ποιητικός κόσμος της είναι γεμάτος γάτες. Είναι τα μόνα οικεία της πλάσματα που αφήνει να την πλησιάσουν: Εξαφάνισα τους ανθρώπους/ άφησα μόνο τις γάτες, αναφέρει στο ποίημα Halloween. Αυτά τα όμορφα και συνάμα ατίθασα πλάσματα συμβολίζουν μια χαμένη παιδικότητα. Αν και οι λαβύρινθοι μας προκαλούν να τους εξερευνήσουμε δίχως την βοήθεια κανενός μύθου, αν και οι άνθρωποι μας απογοητεύουν το ίδιο όπως απογοητεύουμε κι εμείς αυτούς, παρ΄ όλα αυτά εμείς θα συνεχίζουμε να πιστεύουμε. Η Σμυρίλλη με την πρώτη της συλλογή κατάφερε κατά την ταπεινή μου γνώμη να βγει από τον λαβύρινθο. Η ποίησή της, λιτή, ειρωνική, εσκεμμένα αφελής, άρα επαναστατική, λόγω της εφηβικής της δυναμικής, μας αφορά.
Πηνελόπη Δεληγιάννη, Λιθάρπαστη, Μελάνι
Με λένε Πηνελόπη
δεν έχω καμία σχέση με την Ιθακήσια βασίλισσα
άλλωστε κάτι τέτοιο δεν θα μου το επέτρεπε
και η καταγωγή μου
προέρχομαι από τα χαμολούλουδα
διάγω το βίο μου χαμηλοθωρώντας
για να μη με πλανά το γλυκερό φως της μέρας
-ξέρω καλά κι η νύχτα αυτή πάλι χωρίς εσένα θα ‘ρθει-
τα απογεύματα μαζεύω πευκοβελόνες
και υφαίνω τo σάβανο της απουσίας της αμουσίας
της μη λέξης
πιο σχετλίος βίος από τον ανομολόγητο τον άφατο
τον αδικαίωτο δεν υπάρχει
τραγουδώ για να μην ακούω τη σιωπή μου –
την ερωμένη των Ποιητών
ή μήπως η απατημένη σύζυγος;
Να με λες Πηνελόπη
δεν με τρομάζουνε πια οι προσμονές μου
τις περιμένω στη γωνία
τις κάνω σαΐτες και πετάω μαζί τους
μονάχα μη διανοηθείς να ξεπεζέψεις στα ικάρια ύψη μου
κάηκες
Με αυτό το αυτοβιογραφικό ποίημα ξεκινά την πρώτη της ποιητική συλλογή Λιθάρπαστη η ποιήτρια Πηνελόπη Δεληγιάννη. Τι σημαίνει όμως αυτοβιογραφία όταν μιλάμε για ποίηση; Δεν έχουμε να κάνουμε εδώ με βιογραφικά στοιχεία αλλά με την ουσία της ύπαρξης, το ανομολόγητο και άφατο όπως αναφέρει η ποιήτρια, εκεί όπου ο άνθρωπος ξεφεύγει από τα ρεαλιστικά του δεσμά για να αγγίξει την χαμένη του υπεροχή μέσω μια αίσθησης αιωνιότητας.
Η Δεληγιάννη στο βιβλίο της αναζητά να εξακριβώσει ποιες πτυχές της ύπαρξής της έχουν την δύναμη να επαναφέρουν την ισχύ τους στην πραγματικότητα. Η ποίηση εδώ είναι το εργαλείο ανίχνευσης. Στα ποιήματά της ο λυρισμός επαναπροσδιορίζει την δύναμη της τέχνης αυτής που πάντα ανατρέπει που πάντα αμφισβητεί και πάντα στήνει καθρέφτες για να προσδιοριζόμαστε:
δεν έχω υπάρξει άλλο τίποτα
πριν έρθεις
από μια λίθινη γυναίκα
του καιρού μου
με δυο πουλιά
πάνω στους ώμους
-παράσημοι ουρανοί
φοβόμουν μόνο την βροχή
μη μου διαβρώσει τις ιδιότητες
μη μ΄ αναθεωρήσει
Σαν την γυναίκα του Λωτ, αλλά που με την βοήθεια του ποιητικού γίγνεσθαι σπάει την παγερή εικόνα της ακινησίας της με δυο πουλιά στους ώμους της. Να πως ο σουρεαλισμός επιδρά και αλλάζει την οπτική μας. Η Δεληγιάννη με έναν άμεσο τρόπο, ώριμη ήδη από τα πρώτα της αυτά ποιήματα, με έναν λόγο που έχει τις καταβολές του στον Σαχτούρη, χωρίς όμως να τον μιμείται, μας φέρνει αντιμέτωπους με την λήθη, όχι για να μείνουμε απαθείς παρατηρητές, τουναντίον, να δράσουμε υπέρ της ζωής.
Σάββας Καράμπελας, Στο θάλαμο του μεταφραστή, Μανδραγόρας
Ο Σάββας Καράμπελας άργησε να εκδώσει. Κι αυτό το θεωρώ ωριμότητα μιας και το να είσαι ποιητής δεν σημαίνει μόνο βιβλία, αλλά και να ζεις ποιητικά. Τα ποιήματα είναι απλά σημειώσεις μέσα στο χρόνο γι΄ αυτή την περιπέτεια που λέγεται ζωή. Το βιβλίο του Καράμπελα με τον τίτλο Στο θάλαμο του μεταφραστή, αποτελεί μια διαδρομή μέσα στο χρόνο, μια συλλογή όπου αποκαλύπτεται σιγά σιγά η πορεία του ίδιου του ποιητή προς την ωριμότητα. Έτσι, αν και μιλάμε για πρώτο βιβλίο, έχουμε να κάνουμε με ποιήματα 20 χρόνων που στεγάζονται σε έναν τόμο. Τολμηρό εκ μέρους του ποιητή να δημοσιεύσει εκείνα τα πρώτα δείγματα γραφής μαζί με πρόσφατα ποιήματα. Με αυτό τον τρόπο όμως θέλει αφενός να παρουσιάσει την πορεία του ως εδώ, αφετέρου δείχνει πως όλη η ποιητική του παραγωγή αφήνει ένα προσωπικό στίγμα που άντεξε μέσα στο χρόνο. Όσο και να φαίνεται πιο ώριμος ο ποιητής στα τελευταία του ποιήματα, αποτίνει φόρο τιμής στην αφετηρία του, στην αρχή της πορείας του. Τι είναι ο θάλαμος του μεταφραστή; Διαβάζοντας τα ποιήματα βγαίνει εύκολα στο συμπέρασμα κάποιος ότι είναι ο χώρος, ο νοητικός φυσικά χώρος, όπου ο ποιητής μεταφράζει τον κόσμο. Σε ένα ξένο περιβάλλον, αλλόγλωσσο μεταφορικά, ο Καράμπελας προσπαθεί μέσω της ποίησης να κατανοήσει τον κόσμο και τελικά τον εαυτό του μέσα στον κόσμο:
Καθώς το ταξίδι εκτείνεται
μέσα στο μυαλό
όλες οι βάρκες των ελπίδων
και τα υπερωκεάνια των φόβων
συνθλίβονται…
Υπάρχει ένας φάρος
που αιώνια επιζεί
και διασώζει το φως του
στο ναυάγιο!
ή άλλου:
Κάνε τη λέξη κλειδί
και άνοιξε.
Ρόδα και ποδηλάτησε.
Κάνε τη λέξη όπλο
και απασφάλισε.
Δεν είναι μόνο η υπαρξιακή αγωνία έντονη στα ποιήματα αυτά, αλλά και η μέθοδος μιας εξονυχιστικής έρευνας μέσω των λέξεων για να αποκρυπτογραφήσουμε το συναίσθημα, να το μεταφράσει ο ποιητής, να το μεταφέρει στο φως, και εντέλει να το μεταδώσει. Βαθύτατα ερωτικός αλλά και σε πολλά σημεία δραματικός και στοχαστικός, ο Καράμπελας δημιουργεί ένα μικρόκοσμο όπου ανθίζει το ποιητικό βλέμμα. Ένας χάρτης από ίχνη, κατασκευές της μνήμης, προσπάθεια να περισωθούν διαμέσου της δύναμης των λέξεων, αναζητώντας την υπέρβαση μέσα στους στίχους. Ένας ώριμος ποιητής.
