Της Ελένης Σβορώνου.
Το άκουσα από μια φίλη που έγινε πρόσφατα μητέρα και αγοράζει τακτικά βιβλία για το παιδί της. Έχει μυηθεί για τα καλά στην παιδική λογοτεχνία. Η ίδια φανατική αναγνώστρια ενήλικης λογοτεχνίας: «Τα δώρα μου στους φίλους μου είναι πια βιβλία παιδικής λογοτεχνίας»! Δεν έχει καθόλου άδικο. Βιβλία όπως αυτά τα τρία που παρουσιάζουμε είναι θαυμαστά για τον τρόπο που συμπυκνώνουν και αποδίδουν πολύπλοκα και ζωτικά θέματα, προσωπικά, ψυχολογικά και κοινωνικά. Το «δίδαγμα» βγαίνει τόσο αβίαστα, με τόση τέχνη, χιούμορ και αίσθηση του μέτρου που τελικά βοηθά όχι μόνο τον μικρό αναγνώστη, αλλά και τον μεγάλο να πλοηγηθεί στον πολύπλοκο κόσμο μας.
Ένας γάτος μια φορά…
Το επίκαιρο, τα τελευταία χρόνια αλλά ιδίως τους τελευταίους μήνες ζήτημα της αποδοχής του Άλλου, του ξένου, του διαφορετικού θίγει ο Κώστας Μάγος και η Γεωργία Γκανάτσιου στο Ένας γάτος μια φορά. Δύσκολο το εγχείρημα. Τόσα βιβλία που έχουν γραφτεί τα τελευταία χρόνια γι αυτό το θέμα, δε φαντάζεται κανείς τι άλλο μένει να ειπωθεί. Κι όμως οι δημιουργοί αυτού του μουσικού παραμυθιού αποδεικνύουν ότι όλα μεν έχουν ειπωθεί, αλλά όχι με τον τρόπο που να αγγίζει τα παιδιά. Εδώ, μέσα από θαυμάσιους στίχους, έξυπνους, χιουμοριστικούς, και με τους ήχους μια υπέροχης μουσικής αφήγησης που υπογράφει η Τατιάνα Ζωγράφου και παίζει, τραγουδά και απαγγέλει μια πλειάδα ταλαντούχων μουσικών και αφηγητών, το παραμύθι φτάνει κατευθείαν στην καρδιά των μικρών αναγνωστών-ακροατών. Ο κατακόκκινος γάτος τούς κερδίζει αμέσως. Ο καημένος ο ερυθρόδερμος γάτος ούτε καν έχει την ευκαιρία να μιλήσει στο πρώτο μισό της αφήγησης! Όλη η γατοπαρέα «κανονικού χρώματος» σκανδαλίζεται και ψάχνει εξηγήσεις για το κόκκινο χρώμα του ξένου. Ώσπου να καταλάβουν πόσο αξιαγάπητη είναι η διαφορετικότητα, γάτες, γάτοι και άλλα ζώα πλάθουν τους δικούς τους μύθους για τον κόκκινο γάτο.
Το σπίτι θα γεμίσει καλή μουσική, καλό στίχο, που σέβεται το παιδί και τον ενήλικα, και σίγουρα, κόκκινες τρίχες από έναν γάτο ενός Μάγου Παπατσαρούχα που δε κάθεται εντός του βιβλίου.
Είναι βιβλίο
Αλλά το παιδί που δεν ανέχεται καμία αφήγηση δίχως οθόνη, touch screen και δυνατότητα «να κάνει τους ήρωες να παλεύουν», δύσκολα θα συναντήσει τον γάτο που λέγαμε προηγουμένως. Ας είναι και μουσικό παραμύθι. Δεν έχει οθόνη! Γιατί είναι… βιβλίο. «Μα», ρωτάει εδώ ο γάιδαρος τη μαϊμού που διαβάζει ένα βιβλίο, «τι στην ευχή κάνει αυτό το πράγμα που κρατάς, αφού δεν μπλογκάρει, δεν τουϊτάρει, δεν σκρολάρει» κλπ; Ο γάιδαρος δεν καταλαβαίνει καθόλου τι κάνει αυτό το αντικείμενο, το βιβλίο.
Μας έρχεται από το μέλλον ο γάιδαρος; Μάλλον από το παρόν. Κάθε παιδί και η οθόνη στο τσεπάκι του. Αλλά τι νόημα έχει να διδάξεις πως το βιβλίο είναι ο καλύτερος φίλος του ανθρώπου και άλλα τέτοια; Συνηθισμένο λάθος των ενηλίκων αυτός ο διδακτισμός. Η μαϊμού δεν πέφτει στην παγίδα. Απλώς διαβάζει το βιβλίο της και δαιμονίζει τον γάιδαρο με τις μονολεκτικές της απαντήσεις. Στο τέλος αυτός αρπάζει πια το βιβλίο να δει τι «κάνει». Για να απολαύσουμε ένα δισέλιδο χωρίς λόγια, με τον γάιδαρο βυθισμένο στο βιβλίο.
O Lane Smith, συγγραφέας και εικονογράφος, οργανώνει εικόνα και κείμενο με τρόπο που τιμά το εικονογραφημένο βιβλίο. Οι ήρωές του δομούνται σε όγκους και σχήματα καθαρά: τρίγωνα, ορθογώνια παραλληλόγραμμα, τετράγωνα, οβάλ. Μπορείς να κάνεις μάθημα γεωμετρίας και στερεομετρίας με τις εικόνες του. Η μαϊμού κι ο γάιδαρος όμως έχουν ψυχή!
Κι αν το βιβλίο αυτό ήταν ένα e-book; Θα ήταν μια αντίφαση με το μήνυμα του συγγραφέα υπέρ του έντυπου βιβλίου; Μια άλλη συζήτηση αυτό. Κρίσιμη στιγμή στην ιστορία είναι όταν ο γάιδαρος αγανακτεί με το πόσα πολλά γράμματα έχει το βιβλίο και επιχειρεί να το μεταγράψει σε emoticons. Αλλά το βιβλίο είναι μια περιπέτεια που θέλει γράμματα, μακρά διάρκεια, σιωπή… Ο γάιδαρος το καταλαβαίνει τελικά αλλά …ποιος ξέρει αν στο μέλλον εξηγούμε τα έντυπα βιβλία στα παιδιά όπως εξηγούμε τώρα τα εκθέματα σε ένα μουσείο; Αυτό μοιάζει να αναρωτιέται ο συγγραφέας και μας κάνει κι εμάς να στοχαζόμαστε για τον γάιδαρο μέσα μας και μέσα στο σπίτι μας.
Η τελεία
Η μικρή Λιζ έχει άλλα ζητήματα να λύσει. Ζητήματα αυτοπεποίθησης και έκφρασης. Δεν μπορεί να ζωγραφίσει, λέει. Τελεία! Αγανακτεί όταν η δασκάλα της ζητά από τους μαθητές να ζωγραφίσουν. Θυμωμένη καρφώνει το χαρτί της με το μολύβι και φτιάχνει μια τελεία. «Πολύ ωραία», λέει η δασκάλα, «Λιζ υπόγραψε τώρα την τελεία σου». Την άλλη μέρα η δασκάλα κορνιζώνει την, υπογεγραμμένη παρακαλώ, τελεία της Λιζ. Κι από κει κι ύστερα η Λιζ, που βλέπει την άχαρη τελεία της με χρυσή κορνίζα, πεισμώνει αλλά και βγάζει φτερά. Μπορεί να φτιάξει και μια καλύτερη τελεία. Και την αναπτύσσει, ζωγραφίζει παραλλαγές της, πολλές, ένας ολόκληρος κόσμος ξεδιπλώνεται στις τελείες της. Τα έργα της ξεχωρίζουν στην έκθεση του σχολείου. Το γκρινιάρικο, πεισματωμένο προσωπάκι της μικρής Λιζ, σιγά σιγά χαλαρώνει, ομορφαίνει, γλυκαίνει. Κι όταν ένα παιδάκι μικρότερο έρχεται και της λέει «εγώ δεν μπορώ να ζωγραφίσω», η Λιζ ξέρει τι να του απαντήσει.
Ένα στοχαστικό σχόλιο για μικρούς και μεγάλους: βάλε την τελεία σου, αν αυτό μόνο μπορείς να καταθέσεις. Το απόσταγμα του θυμού σου, αυτό, από όπου κι αν προέρχεται, κατάθεσέ το. Βεβαίως πρέπει κάποιος να το προσέξει, να το κορνιζώσει για να μπορείς να το εξελίξεις σε κάτι δημιουργικό. Αλλιώς….Αν ο θυμός μείνει κλεισμένος, έγκλειστος στον εαυτό σου, θα τα ρίξεις στον άλλον. Θα μισήσεις τον διαφορετικό. Και να πως επιστρέφουμε στον κόκκινο γάτο της αρχής…Κι αυτό το μίσος για τον κόκκινο γάτο θα γίνει ακόμη χειρότερο αν ποτέ σου δεν διάβασες ένα βιβλίο όπου «δεν μπορείς ποτέ να κάνεις τους ήρωες να παλέψουν» κινώντας ένα ποντίκι. Κι όλα είναι ένας κύκλος πολιτισμού, παιδείας, ψυχολογικής ωρίμανσης
Ευχαριστούμε τους συγγραφείς:
Κώστας Μάγος http://www.kaleidoscope.gr/kostas_magos
Γεωργία Γκανάτσου https://www.facebook.com/ganatsiou.georgia
Lane Smith http://www.lanesmithbooks.com/LaneSmithBooks/
Peter H. Reynolds http://www.peterhreynolds.com/
Ένας γάτος μια φορά
Κώστας Μάγος-Γεωργία Γκανάτσιου
Εικονογράφηση: Βασίλης Παπατσαρούχας
Μουσική-στίχοι τραγουδιών: Τατιάνα Ζωγράφου
Εκδόσεις: Εν πλω.
Περιέχει CD
24 σελίδες
Είναι βιβλίο
Lane Smith
Eκδόσεις Καλειδοσκόπιο
28 σελίδες
Η τελεία
Peter Reynolds
Μετάφραση: Άννα Παπασταύρου
Εκδόσεις Αίσωπος
28 σελίδες
Κατηγορία: Παιδικό εικονογραφημένο, για παιδιά 3+
