της Μαρίζας Ντεκάστρο
Το 1953 ιδρύθηκε στη Ζυρίχη η ΙΒΒΥ (International Board on Books for Young People), ένας διεθνής μη κερδοσκοπικός οργανισμός με σκοπό να φέρει τα βιβλία κοντά στα παιδιά. Το ελληνικό τμήμα της ΙΒΒΥ αντιπροσωπεύεται από τον Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου που ιδρύθηκε το1963.
Μέλη των εθνικών τμημάτων από τις 65 χώρες που συμμετέχουν είναι συγγραφείς, εικονογράφοι, κριτικοί, μεταφραστές, μελετητές, εκπαιδευτικοί, βιβλιοθηκονόμοι, εκδότες, παιδαγωγοί οι οποίοι μελετούν και αξιολογούν τα παιδικά βιβλία σε κάθε τους διάσταση και οργανώνουν ποικίλες δράσεις στις χώρες τους με άξονα τα βιβλία και τα παιδιά.
Στόχος της ΙΒΒΥ είναι η χάραξη μιας διεθνούς στρατηγικής για το παιδικό βιβλίο μέσα από την υλοποίηση επιμέρους προγραμμάτων. Η ΙΒΒΥ παρακολουθεί και παρεμβαίνει στο πολιτικό γίγνεσθαι με τις πρωτοβουλίες που αναλαμβάνει γιατί είναι πεπεισμένη ότι τα παιδιά και τα βιβλία τους έχουν ξεφύγει πλέον από την καλή προαίρεση και τις ηθικολογικές απόψεις περί της χρησιμότητας των βιβλίων.
Το θέμα του φετινού τριήμερου συνεδρίου της Αθήνας ήταν η συνάντηση Ανατολής και Δύσης μέσα από τα παιδικά βιβλία, θέμα καθόλου αφηρημένο όπως εξειδικεύτηκε από τις ομιλίες 180 συνέδρων σε σύνολο περίπου 500. Οι ανακοινώσεις, οργανωμένες σε 34 παράλληλες συνεδρίες, οι 2 παρουσιάσεις posters με ανεξάρτητα προγράμματα και παιδαγωγικές εφαρμογές για το βιβλίο περιλάμβαναν θεματικές όπως η μετάφραση, η ιστορία του βιβλίου, μελέτες ιστορικού περιεχομένου, η εικονογράφηση, ποικίλες παιδαγωγικές προσεγγίσεις διαφορετικών αναγνωστικών κοινών, κ.ά.
Είναι εξαιρετικά δύσκολο να συνοψίσουμε όσα ειπώθηκαν τις τρεις πυκνές ημέρες των εργασιών του συνεδρίου. Θα αρκεστούμε να παρουσιάσουμε τις κατευθυντήριες γραμμές όπως εκφράστηκαν από τους προσκεκλημένους ομιλητές, έξι διεθνείς προσωπικότητες που έθεσαν το πλαίσιο των προβληματισμών πάνω στους οποίους θα πρέπει να κινηθούμε στο μέλλον.
Κατευθύνσεις
Η Καναδή συγγραφέας, ακτιβίστρια και φεμινίστρια Deborah Ellis, μίλησε με πάθος για το δικαίωμα στην εκπαίδευση και την καταπολέμηση του αναλφαβητισμού των κοριτσιών σε περιοχές του κόσμου εξαιτίας τοπικών κυβερνητικών αποφάσεων καθώς και για το τι πρέπει να παίρνουν υπόψη τους όσοι αποφασίζουν για το περιεχόμενο των παιδικών βιβλίων, είτε είναι κρατικοί φορείς είτε ιδιωτικοί. Ο τίτλος της ομιλίας της, «Before They Give The Order», έθεσε με οξύτητα μια σειρά από θέματα και ερωτήματα που οφείλουν να απασχολούν όλους όσοι χαράζουν την πολιτική που διαπαιδαγωγεί τις νέες γενιές, όπως «γιατί οι παπάδες στα βιβλία έχουν πάντα δίκιο», «γιατί ο έρωτας πρέπει να είναι ετεροφυλικός», «γιατί το αρσενικό είναι πιο δυνατό από το θηλυκό»… Αυτός ο καταγγελτικός λόγος δεν ήταν κενός περιεχομένου! Στιγμάτισε με έμφαση τα κακώς κείμενα και πρότεινε τις αρχές που πρέπει να ορίζουν τα περιεχόμενα των παιδικών βιβλίων.
Θεωρία
Ο Δρ. Perry Nodelman, στην εναρκτήρια ομιλία του συνεδρίου με τίτλο «Fish is people: What Posthumanism Can Teach Us About Children’s Picture Books, and What Children’s Picture Books Can Teach Us About Posthumanism», βασίστηκε στη φιλοσοφική θεωρία του μετά-ουμανισμού και έθεσε το ζήτημα τι σημαίνει ‘ανθρώπινο’ και ανθρώπινη ταυτότητα σε σχέση με τα ζώα και τον φυσικό κόσμο. Η ανάλυση της εικονογραφικής αποτύπωσης των ψαριών στα παιδικά βιβλία, που ο Perry Nodelman τα φορούσε κιόλας πάνω στο πουκάμισό του, ξεπέρασαν τη συνηθισμένη πρωτογενή αλληγορική φυσιογνωμία τους και αντιπροσώπευσαν την ανθρώπινη υπόσταση ως φορείς κοινωνικών στάσεων, κριτικής, συναισθημάτων, εκφράσεων, δραστηριοτήτων, μόδας, συγκρούσεων, ανάληψης πρωτοβουλιών.
Ευθύνη και υπευθυνότητα
Η Δρ. Kathy Short, στην ομιλία της με τίτλο «The Dangers and Possibilities of Reading Globally», έκανε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα παρουσίαση των κοινωνικών ευθυνών που αναλαμβάνουν όσοι εμπλέκονται στο κύκλωμα ‘βιβλία και ανάγνωση’:
παραγωγοί (συγγραφείς/εικονογράφοι/εκδότες), μεσολαβητές (γονείς/εκπαιδευτικοί/
βιβλιοθηκονόμοι), καθώς και προσωπικά οι αναγνώστες/αποδέκτες των βιβλίων.
Με δυο λόγια, μίλησε για την ηθική που οφείλει να διέπει τα παιδικά βιβλία, ηθική που δεν προσβάλει αλλά αντίθετα έχει στόχο την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης, της αποδοχής και της ισότητας μέσω της ακριβούς αναπαράστασης της ζωής, της σωστής γλώσσας και της καταπολέμησης των στερεοτύπων
Δράσεις και πρωτοβουλίες
Ο εκδότης Michael Neugebauer, με θέμα «Creating awareness of IBBY and their mission. Through the Hans Christian Andersen Award for Illustration exhibitions», αν και επισήμανε ότι το κείμενο στα βιβλία βαραίνει περισσότερο από την εικόνα, παρουσίασε την έκθεση των βραβευμένων από την ΙΒΒΥ εικονογράφων που οργανώθηκε στην Κίνα και αναφέρθηκε στη στρατηγική της προώθησης των σκοπών του οργανισμού μέσω της εικονογράφησης και της αισθητικής.
Ιστορία
Η Ιρανή Δρ. Leila (Roya) Maktabi Fard, στην ομιλία της με τίτλο «Two Women, Two Continents, One Aspiration» πρόβαλε ένα μέρος από την ιστορία της ΙΒΒΥ μιλώντας για δυο προσωπικότητες, τη Γερμανίδα Jella Lepman (1891-197) που έστησε τη Διεθνή Βιβλιοθήκη Νεότητας στο Μόναχο μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και την Touran Mirhadi (1927-2016), ιδρύτρια της ΙΒΒΥ του Ιράν, οι οποίες αφιερώθηκαν με επιμονή και υπομονή στο σκοπό της προώθησης των παιδικών βιβλίων και της ανάγνωσης.
Αντανάκλαση των παραμυθιών στην κοινωνία
Ο πολυσχιδής συγγραφέας Gregory Maguire έκανε μια ζωηρή και ευφάνταστη παρέμβαση παρουσιάζοντας την ιδέα του ότι το μαγικό στοιχείο των παραμυθιών είναι απολύτως ρεαλιστικό και ότι η πραγματική ζωή που ζούμε όλοι περιέχεται στα παραμύθια. Η ομιλία του, με τίτλο «The Light within the Story: Fairy Tales in a Dark Time», βασίστηκε σε προσωπικά και άλλα κοινωνικά παραδείγματα, τα οποία συνέδεσε με παραμυθικά μοτίβα. Μερικές ιδέες: «μητριά»- ανάδοχη μητέρα, «Χανς και Γκρέτελ»- χαμένα παιδιά, «δηλητηριασμένο μήλο»- διαφθορά, «το κοριτσάκι με τα σπίρτα»- έλλειψη μέριμνας, πείνα, θάνατος, καθώς και άλλα τα οποία αναφέρονταν σε θετικές στάσεις όπως η γενναιοδωρία, η καλοσύνη, η επιβράβευση.
Εκθέσεις
Ανάμεσα στις εκθέσεις της ΙΒΒΥ οι οποίες επέτρεψαν στο κοινό να ξεφυλλίσει καταπληκτικά βιβλία, ήταν η έκθεση «Silent Books. Final Destination Lampedusa». Πρόκειται για ένα πρόγραμμα που αποδεικνύει τι σημαίνει πολιτική πρωτοβουλία και κοινωνική παρέμβαση. Η ΙΒΒΥ Ιταλίας σε συνεργασία με τον κεντρικό φορέα, ενίσχυσε τη βιβλιοθήκη του μικρού νησιού Lampedusa – είναι ο ενδιάμεσος σταθμός προσφύγων και μεταναστών από την Αφρική προς την Ευρώπη-, με μια συλλογή εικονογραφημένων βιβλίων χωρίς λόγια, με στόχο τα παιδιά που φτάνουν και διαμένουν προσωρινά εκεί να ξεπεράσουν το εμπόδιο της γλώσσας και να μη στερηθούν το δικαίωμά τους στην ανάγνωση.
Η οργάνωση
Το ελληνικό τμήμα της ΙΒΒΥ απέδειξε τη δύναμη του εθελοντισμού! Ένας μικρός αριθμός ανθρώπων, όλοι εθελοντές, ανέλαβαν να οργανώσουν σε χρόνο ρεκόρ ένα διεθνές συνέδριο μεγάλου βεληνεκούς.
Η πολιτεία ήταν ουσιαστικά απούσα! Δεν ασχολήθηκε, δεν το πρόβαλλε και ούτε έβαλε το χέρι στην τσέπη καλύπτοντας μέρος των εξόδων. Η διοργάνωση «Αθήνα Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου», που έχει συμπεριλάβει στις δράσεις της το συνέδριο άφαντη, άφαντο και το υπουργείο Παιδείας! Η Βουλή αντιπροσωπεύτηκε από τη βουλευτή Καρδίτσας κ. Κατσαβριά, το ΥΠΠΟ από τη Γενική Γραμματέα κ. Βλαζάκη και… τέλος. Εκτεθειμένη και η Προεδρία της Δημοκρατίας που δεν έστειλε αντιπρόσωπο αν και το συνέδριο τελούσε υπό την αιγίδα του κ. Παυλόπουλου.
Μεγάλη συζήτηση έγινε κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας του συνεδρίου για το τσουχτερό ποσό της εγγραφής (500 ευρώ). Η πρόεδρος Βασιλική Νίκα τοποθετήθηκε στην εναρκτήρια ομιλία της και αναφέρθηκε στην ευαισθησία ιδιωτών που έδωσαν υποτροφίες σε Έλληνες φοιτητές, συγγραφείς, κ.ά. ώστε να μπορέσουν να το παρακολουθήσου έστω και εν μέρει. Ωστόσο, για να είμαστε δίκαιοι και ακριβείς, σημειώνουμε ότι το ποσό που κατέβαλαν οι σύνεδροι ήταν συμβατό με άλλων ανάλογων διεθνών διοργανώσεων, όπως επίσης και το ενοίκιο για τους εκθέτες- τέσσερις μόνο ανταπεξήλθαν (Νεφέλη, Πατάκης, Μέλισσα και το ΜΟΜΑ της Νέας Υόρκης).
Το 37ο συνέδριο της ΙΒΒΥ θα γίνει τον Σεπτέμβριο του 2020 στη Μόσχα
info:http://www.ibbycongressathens2018.com/
https://www.facebook.com/pg/ibby.international/posts/
