Το πορτραίτο ενός ιδεαλιστή

Του Σάκη Παπαδημητρίου.

Ένα άλμπουμ αφιέρωμα στον Nick Dmitriev,ο οποίος πέθανε τον Απρίλιο του 2004. Το πορτραί–το ενός ιδεαλιστή: Moscow Composers Orchestra Featuring Sainkho – Portait of an Idealist, Leo Records 2008, CD LR 527. Ο άνθρωπος αυτός αποτελούσε το σύμβολο της free jazz στη Ρωσία, και μάλιστα της νέας σκηνής της Μόσχας. Δεκάδες μουσικοί έχουν κοιμηθεί στον καναπέ της κουζίνας του. Από αυτόν ξεκίνησε η ιδέα της Moscow Composers Orchestra και μαζί με τον Sergey Kuryokhin o Nick Dmitriev ξεκίνησε μια δισκογραφική εταιρεία. Υπάρχει και το Dom, που ρωσικά σημαίνει οι-κία. Στο Dom εμφανίστηκαν πολλοί από τη σύγχρονη μουσική, όπως ο Terry Riley, η Pauline Olivei-ros, o Peter Brotzman, o Han Bennink. Διοργάνωνε φεστιβάλ και συναυλίες ή περιοδείες, έκανε παρα-γωγές δίσκων, έδινε διαλέξεις, ραδιοφωνικές εκπομπές και πολλά άλλα. Στις 17 Μαΐου 2007 συγκε-ντρώθηκαν οι φίλοι του για να τον θυμηθούν και να τον τιμήσουν αφιερώνοντας στη μνήμη του μια βραδιά ποίησης και μουσικής. Βασικοί συντελεστές η Sainkho Namchylak, φωνή, κείμενα, συνθέσεις και ο Vladimir Miller, πιάνο και συνθέσεις. Το σχήμα περιλαμβάνει άλλους οκτώ μουσικούς που είναι όλοι συνθέτες και σολίστ και αυτοσχεδιαστές. Ο Vladimir Tarasov ντραμς, Sergey Letov σαξόφωνα, μπάσο κλαρινέτο και φλάουτα, Aleks Kolkovsky βιολί κ.α.

Φυσικά, η πολιτική πλευρά της βραδιάς δεν κρύβεται. Η πολιτική άποψη βέβαια σήμερα εκδη-λώνεται με κριτική και ειρωνεία. Επίσης, δεν αρκεί να ακούμε μια μουσική ανατρεπτική, με ελεύθερη και ομαδική διαμόρφωση. Χρειάζεται και ο ποιητικός και συχνά περιπαικτικός, λόγος για να ειπωθούν καθαρά τα πράγματα, έξω από τα δόντια. Εκτός από τα ποιήματα και τα κείμενα της Sainkho Nam-chylak στις ηχογραφήσεις αυτές περιλαμβάνονται τρία ποιήματα του Dαniil Kharms και δύο του Erich Fried. Πρόκειται για προσωπικότητες με αντισυμβατικό και αντιεξουσιαστικό έργο. Ο Dαniil Kharms (1905 – 1942), πρωτοπόρος ποιητής ο οποίος στα μέσα της δεκαετίας του ’20 έκανε την εμφάνισή του στους καλλιτεχνικούς κύκλους της πρωτοπορίας. Το 1931 καταδικάστηκε για τη συμμετοχή του σε παράνομη αντισοβιετική ένωση λογοτεχνών και εξορίστηκε για περίπου ένα χρόνο στην πόλη Κουρσκ. Τράβηξε κι άλλα πολλά. Το 1938 η σοβιετική λογοκρισία απαγορεύει ακόμη και την έκδοση των έργων του παιδικής λογοτεχνίας. Για τα υπόλοιπα ούτε λόγος. Το 1941 συνελήφθη με την κατη-γορία ότι προπαγανδίζει την ηττοπάθεια και τελικά πέθανε το Φεβρουάριο 1942, μάλλον από ασιτία, στην ψυχιατρική πτέρυγα των φυλακών στο Λένινγκραντ.

Τα κείμενά του παρουσιάζουν αναλογίες με το γαλλικό σουρεαλισμό και το κλίμα του Κάφκα. Ο πιανίστας Simon Nabatov αφιερώνει ένα έργο του στον Dαniil Kharms με τον τίτλο A Few Incidences, Leo Records 2005, CD LR 446. Βασίζεται κυρίως στα «Περιστατικά», τη μοναδική συλλογή ιστοριών του Kharms που τις είχε επιλέξει ο ίδιος. Βέβαια εκδόθηκαν για πρώτη φορά το 1988! Ελληνικά, το 2009, από τις εκδόσεις Κόμμα, μετάφραση από τα ρωσικά της Ροδούλας Παππά. Η ίδια μετέφρασε στις εκδόσεις Νεφέλη ένα μεγάλο μέρος του σωζόμενου έργου του Kharms, το 2010, με τον τίτλο «Γαλάζιο τετράδιο».

Ο Kharms υπήρξε σύμβολο της αντίστασης του καλλιτέχνη στις κοινωνικές συμβάσεις και στον πάση μορφής ολοκληρωτισμό, τονίζει ο πιανίστας. Προκλητικός, ασυμβίβαστος, πρωτοπόρος με γερή κλασική παιδεία. Επίσης, με ένα θεατρικό του έργο του 1930, χρονολογικά ίσως πρέπει να θεωρείται ο πατέρας του παραλόγου, πρίν τον Ιονέσκο και τον Μπέκετ. Στο οκτέτο του Simon Nabatov πρωταγω-νιστικό ρόλο έχει ο Phil Minton ο οποίος απαγγέλλει, μιλάει, τραγουδά και αυτοσχεδιάζει. Το τι κάνει δεν περιγράφεται. Ο Daniel Spicer γράφει στο περιοδικό Jazzwise ότι ο Phil Minton κυριολεκτικά ορ-μάει έξω από τα ηχεία και έρχεται προς το μέρος μας. Τίποτα δεν τον σταματά. Η μουσική πυκνή και πολυεπίπεδη, αναπολεί τις κλασικές της ρίζες. Μελαγχολικά ιντερλούδια και παίξιμο κατευθείαν στο

ψαχνό. Θέματα και ενορχηστρώσεις που μας θυμίζουν το ύφος του Charles Mingus,της Carla Bley,του Steve Lacy.Και σ’ αυτό το CD του Simon Nabatov η σύνθεση και ο αυτοσχεδιασμός κολλούν και ξε-κολλούν χωρίς να ξεπηδούν κενά. Διαρκής κινητικότητα ιδεών, χρωμάτων, συνδυασμών. Ανήσυχες μουσικές φράσεις αποκαλύπτουν τον σκοτεινό κόσμο της λογοτεχνίας. Στιγμογραφίες επί οκτώ δημι-ουργούν όγκο πολλαπλάσιων διαστάσεων. Κωμικά σκέτς, αλλαγές ύφους, φωτίζουν τις δύο όψεις των ποιημάτων: βία και απώλεια, σκληρότητα και παραμύθια, ειρωνεία και σάτιρα.

Ακολουθούν δύο ποιήματα, ή ό,τι άλλο, του Dαniil Kharms μεταφρασμένα από την αγγλική με-τάφραση του Roman Turovsky που δημοσιεύεται στο φυλλάδιο της Moscow Composers Orchestra.

ΕΝΑΣ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΠΕΙ ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ

Ένας εγκαταλείπει το σπίτι του

Παίρνει τους Δρόμους

M’ ένα ραβδί κι ένα σάκο

Και ποτέ δεν κοιτάζει πίσω.

Περπατούσε πάντα προς τα μπρος,

Περπατούσε πάντα στην ευθεία,

Δεν κοιμόταν, Δεν έπινε,

Δεν έπινε, δεν κοιμόταν

Ούτε έτρωγε.

Έφτασε σ’ ένα δάσος

Σκοτεινό σα νύχτα.

Μπήκε μέσα

Κι εξαφανίστηκε από

Προσώπου γης.

Αν κατά τύχη

Τον συναντήσετε

Παρακαλώ

Να μας ειδοποιήσετε

Το συντομότερο δυνατόν.

Ο ΜΑΣΚΙΝ ΣΚΟΤΩΣΕ ΤΟΝ ΚΟΣΚΙΝ

Ο σύντροφος Κόσκιν γυροφέρνει πειράζοντας

τον σύντροφο Μάσκιν.

Ο σύντροφος Μάσκιν κοιτάζει με προσοχή

τον σύντροφο Κόσκιν.

Ο σύντροφος Κόσκιν κουνάει ξεδιάντροπα

χέρια και πόδια.

Ο σύντροφος Μάσκιν στραβομουτσουνιάζει.

Ο σύντροφος Κόσκιν ορθώνει το σώμα του

και χτυπάει δυνατά το δεξί του πόδι στο δάπεδο.

Ο σύντροφος Μάσκιν βγάζει μια κραυγή

και ορμά πάνω στον σύντροφο Κόσκιν.

Ο σύντροφος Κόσκιν πάει να το σκάσει,

αλλά παραπατάει και πέφτει στα χέρια

του σύντροφου Μάσκιν.

Ο σύντροφος Μάσκιν ρίχνει μια γροθιά

στον σύντροφο Κόσκιν κατακέφαλα.

Ο σύντροφος Κόσκιν βγάζει μια κραυγή

και πέφτει στα τέσσερα.

Ο σύντροφος Μάσκιν ρίχνει κλωτσιά με

μπότα κάτω από την κοιλιά του

σύντροφου Κόσκιν και του τραβάει άλλη

μια γροθιά στα μούτρα.

Ο σύντροφος Κόσκιν πέφτει φαρδιά πλατιά

στο δάπεδο και πεθαίνει.

Ο Μάσκιν σκότωσε τον Κόσκιν