Της Νίκης Κώτσιου.
ζωή λιμνάζει στο ΝHόρθ Ντόρμερ, τη μικρή επαρχιακή πόλη της Νέας Αγγλίας όπου μεγαλώνει η Τσάριτι Ρόγιαλ, πρωταγωνίστρια στο «Καλοκαίρι» της Ίντιθ Γουόρτον (εκδ.Παπαδόπουλος, μτφρ. Έλλη Εμκε). Ο χρόνος μοιάζει να έχει σταματήσει και η ίδια νιώθει καθηλωμένη σε μια μονότονη ρουτίνα χωρίς τέλος τόσο στο άχαρο σπίτι του θετού πατέρα της όσο και στη σκονισμένη βιβλιοθήκη, όπου η νεαρή εκτελεί χωρίς καμία προθυμία χρέη βιβλιοθηκάριου. Όλα όμως αλλάζουν, όταν συναντά τον αστό αρχιτέκτονα Λούσιους Χάρνεϊ, που μαζί με την αύρα της μεγάλης πόλης φέρνει και την ακαθόριστη υπόσχεση μιας συναρπαστικής ζωής. Η Τσάριτι δεν αργεί να τον ερωτευθεί και ζει μαζί του μια σύντομη ιστορία αγάπης με άδοξο και θλιβερό τέλος. Η συντηρητική πολίχνη με τους άκαμπτους κανόνες και κώδικες τιμής έχει εκ προοιμίου καταδικάσει την Τσάριτυ για το ολίσθημά της και η φυγή στη μεγάλη πόλη παραμένει άπιαστο, ανεκπλήρωτο όνειρο.
Είναι γεγονός πως η Τσάριτυ αναζητά την περιπέτεια και κινητοποιείται από τον έρωτα και τη διάθεσή της να ξεφύγει από τα στενά όρια της καταπιεστικής αγροτικής πολίχνης. Στο Νορθ Ντόρμερ, η ζωή δεν παρουσιάζει κανένα ενδιαφέρον και όλα είναι άχρωμα και μουντά. Οι ρόλοι είναι συγκεκριμένοι, οι ορίζοντες στενοί, οι προοπτικές και οι διαφυγές σχεδόν ανύπαρκτες. Οι νέες γυναίκες επιτηρούνται διαρκώς από τους υποτιθέμενους θεματοφύλακες της ηθικής και οι επιλήψιμες συμπεριφορές επισύρουν κυρώσεις. Επιπλέον, οι στενόμυαλες απαγορεύσεις και οι μικρόψυχοι απαγορευτικοί κανόνες περιορίζουν τόσο πολύ το αίσθημα ελευθερίας, ώστε η Τσάριτυ νιώθει μονίμως εγκλωβισμένη, παγιδευμένη. Άλλωστε η καταγωγή της κρατά από τα «Βουνά», μια ορεινή και απροσπέλαστη περιοχή εκτεταμένης ανομίας και αναρχίας, έξω από την επικράτεια του νόμου και της ομαλότητας. Το κάλεσμα που απευθύνουν στην Τσάριτυ αυτές οι επίφοβες καταβολές είναι ίσως μία από τις αιτίες για τα δεινά της.
Τα «βουνά» την προσκαλούν να ακολουθήσει τον άστατο βίο των φυσικών γονιών της αψηφώντας το νόμο και την τάξη του κανονικού κόσμου. Και πράγματι, όταν η Τσάριτυ επισκέπτεται τα λημέρια της στα βουνά, μοιάζει να γίνεται άλλος άνθρωπος και σα να απελευθερώνεται από τα βάρη της συντηρητικής αγωγής της. Στο βουνό παύουν να έχουν κύρος και ισχύ οι απαγορευτικοί κανόνες και οι αποκλεισμοί της μικροαστικής ζωής και όλα γίνονται ανάλαφρα κι αιθέρια. Στο βουνό νιώθει ξέγνοιαστη και ανέμελη, απαλλαγμένη από υποχρεώσεις και αγγαρείες, ελεύθερη να ακολουθήσει την καρδιά της και την ατίθαση κατά καιρούς διάθεσή της. Πάνω στο βουνό, η Τσάριτυ μπορεί αν είναι επιτέλους ο εαυτός της. Τόπος ανομίας και ελευθερίας, αλλά και τόπος ανάδυσης της επιθυμίας, το βουνό θα στεγάσει και τις μοιραίες ερωτικές συναντήσεις της με τον Λούσιους Χάρνεϊ. Μονίμως μεταξύ σφύρας και άκμονος, η Τσάριτυ πρέπει να αποφασίσει αν θα ενδώσει στην απείθαρχη κληρονομικότητα του βουνού που βοά εκκωφαντικά μέσα της ή αν θα συμμορφωθεί με τις αυστηρές υπαγορεύσεις της διαπαιδαγώγησής της.
Αυτή είναι άλλωστε και η βασική διελκυστίνδα, που βλέπουμε να ξεδιπλώνεται και να εξελίσσεται σε ολόκληρο το βιβλίο. Φύση και κοινωνία, κληρονομικότητα και περιβάλλον, στην αντίθεση αλλά και την αναπόφευκτη διαπλοκή τους διαμορφώνουν το χαρακτήρα της πρωταγωνίστριας και πυροδοτούν τις αντιθέσεις, συγκρούσεις και εκρήξεις, που συγκροτούν την πλοκή της ιστορίας. Η Τσάριτυ γίνεται το πεδίο άσκησης αντίρροπων δυνάμεων, που υπερτερούν εναλλάξ δρομολογώντας μια σκληρή μάχη με αβέβαιο πάντα αποτέλεσμα. Η Τσάριτυ έχει να παλέψει με αντικρουόμενα αισθήματα, εκπορευόμενα από εξίσου ισχυρές δυνάμεις, και μέσα της διεξάγεται μία τιτάνια πάλη μέχρι να καταλήξει στην τελική απόφαση, που θα δώσει και τη λύση του δράματος. Αν και το όνειρό της ήταν να ζήσει αυτεξούσια και ανεξάρτητη, στο τέλος υποκύπτει λόγω των περιστάσεων σε μία επώδυνα συμβιβαστική λύση, που ποτέ δε φανταζόταν.
Η Τσάριτυ γίνεται το πεδίο άσκησης αντίρροπων δυνάμεων, που υπερτερούν εναλλάξ δρομολογώντας μια σκληρή μάχη με αβέβαιο πάντα αποτέλεσμα.
Παρ’όλη την προσπάθειά της να ξεφύγει από τις κοινωνικές υπαγορεύσεις και να χαράξει το δικό της δρόμο, η Τσάριτυ καθορίζεται τόσο αποφασιστικά από το περιβάλλον της ώστε τελικά επιστρέφει σε όλα αυτά, που απεγνωσμένα είχε βαλθεί να απαρνηθεί. Το φύλο, η τάξη και οι κοινωνικές νόρμες φτιάχνουν γύρω της ένα πυκνό δίχτυ που την παγιδεύει αμετάκλητα, σε συνδυασμό και σε συνέργεια με τις ιδιαιτερότητες του χαρακτήρα της. Στο «Καλοκαίρι» φαίνεται να μην υπάρχει κανένα περιθώριο για ελεύθερη βούληση κι επιλογή, καθώς όλα υπακούουν στους κανόνες ενός μηχανισμού που λειτουργεί πέρα και πάνω από από τις επιδιώξεις και τις επιθυμίες των ατόμων, όσο δυνατές κι αν είναι αυτές. Στο τέλος του μυθιστορήματος, η Τσάριτυ έχει ωριμάσει αρκετά πλέον ώστε να αποφασίζει χωρίς ψευδαισθήσεις . Η επιστροφή της σε όλα όσα είχε απορρίψει και η προσχώρησή της σε ένα αξιακό σύστημα που προηγουμένως απεχθανόταν σηματοδοτούν την απότομη μετάβαση στην ωριμότητα και την εφεξής συμμόρφωση με τους κανόνες, που μέχρι τότε επιχειρούσε να παραβεί.
Σ’ αυτό το δυνατό μυθιστόρημα με τα έντονα νατουραλιστικά χρώματα, η Ίντιθ Γουόρτον (1862-1937)φαίνεται να ασκεί κριτική στις κοινωνικές προκαταλήψεις περιγράφοντας τις απανωτές διαψεύσεις μιας νέας γυναίκας, που τολμά να ανακαλύψει τον έρωτα και να διεκδικήσει μια ζωή με τους δικούς της όρους, χωρίς ετεροκαθορισμούς και αποκλεισμούς. Ανατέμνοντας την κοινωνική ιεραρχία και τις σχέσεις εξουσίας στη μικρή αγροτική κοινότητα του Νορθ Ντόρμερ, η συγγραφέας περιγράφει με ποιους τρόπους εμπεδώνεται η κυρίαρχη ιδεολογία και πώς λειτουργούν οι μηχανισμοί ελέγχου και καταπίεσης πάνω στα πιο αδύναμα μέλη. Με την ορμή της νιότης της, η Τσάριτυ έρχεται να αμφισβητήσει τη συντηρητική παράδοση, στην αρχή χωρίς καλά-καλά να συνειδητοποιεί το διακύβευμα, αλλά στην πορεία με όλο και μεγαλύτερη συνειδητότητα. Στην προσπάθειά της να αυτονομηθεί, η Τσάριτυ προσκρούει σε ανυπέρβλητα εμπόδια, που την αναγκάζουν να επιλέξει με πόνο ψυχής όσα εξαρχής απευχόταν. Το «Καλοκαίρι», ίσως το καλύτερο έργο της Γουόρτον που είναι γνωστή κυρίως για τα «Χρόνια της Αθωότητας», εκδόθηκε το 1917 και προκάλεσε αίσθηση, καθώς ήταν ένα από τα πρώτα μυθιστορήματα που έφερνε στο προσκήνιο τη σεξουαλική αφύπνιση μιας νεαρής γυναίκας. Αν και ξεκινά ως αδύναμος, ευάλωτος χαρακτήρας με πολλά τρωτά, η Τσάριτυ ανθίσταται με σθένος και αξιοπρέπεια στην καταπίεση που βιώνει, απόλυτα συμφιλιωμένη με τα συναισθήματα και την καρδιά της.
ΙNFO: Ίντιθ Γουόρτον: Καλοκαίρι, μτφρ. Έλλη Έμκε, σελ.224, εκδ. Παπαδόπουλος, 2016
