της Αλεξάνδρας Σαμοθράκη (*)
Μπορεί να θυμίζει κάτι από “Κώδικα Ντα Βίντσι” ή ακόμα καλύτερα κάτι από το “Κοιμητήριο των Λησμονημένων Βιβλίων” όπως το περιγράφει στην τριλογία του ο Κάρλος Ρουίθ Σαφόν, όμως είναι γεγονός: ένας τεράστιος τόμος με περιλήψεις των βιβλίων που διαβάζονταν πριν από 500 χρόνια, και πολλά εκ των οποίων έχουν χαθεί για πάντα, εντοπίστηκε στην Κοπεγχάγη όπου βρισκόταν ανέγγιχτος για πάνω από 350 χρόνια.
Το χειρόγραφο “Επιτομή των Επιτομών” (Libro de los Epitomes), πάχους 30cm, αποτελείται από περισσότερες από 2000 σελίδες όπου περιγράφονται περιληπτικά ένα- ένα όλα εκ των 15.000 βιβλίων της προσωπικής συλλογής του Hernando Colon, του νόθου γιου του Χριστόφορου Κολόμβου.
‘Ο τύπος είχε όραμα της ζωής του να συλλέξει όλα τα βιβλία του κόσμου. Και όταν λέω “όλα’”εννοώ “όλα’’ εξηγεί στην Καναδή δημοσιογράφο Carol Off ο βιογράφος του Colon και καθηγητής φιλολογίας του Cambridge, Dr Edward Wilson-Lee. “Θέλοντας να αποδειχθεί άξιος πνευματικός διάδοχος του πατέρα του, επειδή ήταν νόθος, ταξίδεψε ανά τον κόσμο επιδιδόμενος σε ‘καταναλωτικά όργια’ και αγοράζοντας χιλιάδες βιβλία κάθε φορά. Η εφεύρεση της τυπογραφίας είχε μεν καταστήσει φτηνή τη διανομή της πληροφορίας- ειδήσεις, δελτία καιρού, ερωτική λογοτεχνία και δημοφιλείς μπαλάντες- κανείς όμως δεν είχε σκεφτεί να τα συλλέξει όλα αυτά.”
Αν και δεν κατάφερε να βρει όντως όλα τα βιβλία του κόσμου, ο Colon προσέλαβε μια ομάδα συγγραφέων επιφορτισμένους να διαβάσουν όσα βιβλία είχε συλλέξει και να γράψουν για το καθένα μια περίληψη εύρους από λίγες γραμμές για τα πολύ σύντομα κείμενα μέχρι 30 σελίδες για τα Άπαντα του Πλάτωνα.
Καθώς ο Colon είχε συλλέξει οτιδήποτε μπορούσε να συλλεχθεί, ο κατάλογος των περιλήψεων αποτελεί μια τελεία απεικόνιση όλων όσων διαβάζονταν πριν από 500 χρόνια . “Το σημαντικό μέρος της βιβλιοθήκης του Hernando δεν είναι μόνο ο Πλάτωνας και ο Cortez” αναφέρει στη Guardian ο Wilson-Lee. “Διαθέτουμε πλέον περιλήψεις των πάντων από τη σύνοψη ενός καζαμία μέχρι ενός φυλλαδίου ειδήσεων και αυτό μας προσφέρει ένα παράθυρο στο όλον της απαρχής της τυπογραφίας και των ηθών ανάγνωσης εκείνης της εποχής.”
Σήμερα σώζεται μόλις το ένα τέταρτο των βιβλίων του Colon και στεγάζεται στον Καθεδρικό της Σεβίλλης από το 1552, ο κατάλογος όμως της συλλογής βρέθηκε στο Ινστιτούτο Arnamagnaean, στην Κοπεγχάγη, ανάμεσα στους τόμους της συλλογής του Arni Magnusson, ενός Ισλανδού ακαδημαϊκού που πεθαίνοντας το 1730 δώρισε τα περίπου 3.000 βιβλία του στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης. Η πλειοψηφία των βιβλίων αυτών είναι στα ισλανδικά ή σε άλλες σκανδιναβικές γλώσσες και μόνο περίπου 20 στα Ισπανικά. Ο Guy Lazure του Πανεπιστημίου του Windsor του Καναδά πρώτος έκανε τη συσχέτιση του καταλόγου με τον Colon και το Ίνστιτούτο Arnamagnaean επικοινώνησε με το Μετροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης που απευθύνθηκε για επιβεβαίωση στον Wilson-Lee και το συνεργάτη του Jose Maria Perez Fernandez του Πανεπιστημίου της Granada, με το οποίο συνέγραψαν τη βιογραφία του Colon με τίτλο “Ο Κατάλογος των Ναυαγισμένων Βιβλίων’”
“Μου έστειλαν τις φωτογραφίες” θυμάται ο Wilson-Lee, “καθόμουν στην παραλία και σκέφτηκα πως κάποιος μου έκανε πλάκα. Αυτό ήταν το σημαντικότερο κομμάτι που έλειπε από τη βιβλιοθήκη. Είναι φοβερή ιστορία. Αντί για ψύλλο στα άχυρο, είχαμε βρει έναν ψύλλο ανάμεσα σε άλλους ψύλλους!”
Ο Wilson-Lee και ο Perez Fernandez έχουν ξεκινήσει μια περιεκτική καταγραφή της βιβλιοθήκης που θα δημοσιευτεί το 2020 και επίσης, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Arnamagnaean, εργάζονται για την ψηφιοποίηση του χειρόγραφου.
“Πάντα είναι συναρπαστικό για έναν ακαδημαϊκό και έναν βιογράφο να συνειδητοποιεί πως ακόμη εκεί έξω υπάρχει κάτι” και καταλήγει “είναι απλά ζήτημα τού να βγαίνεις εκεί έξω και να ψάχνεις σε μη προφανή μέρη’”.
(*) από την εφ.Guardian
