Του Αλέξανδρου Μπασκόζου.
Συγγραφέας: John Banville
Ancient Light
Εκδόσεις: Viking
Μετά τη βράβευση του με Μπούκερ για το βιβλίο Η θάλασσα (2005), ο Ιρλανδός συγγραφέας έχει εμφανίστεί επτά φορές στα βιβλιοπωλεία υπό το ψευδώνυμο Μπέντζαμιν Μπλακ. Όμως, παράλληλα με την ενασχόληση του με την αστυνομική λογοτεχνία συνεχίζει να γράφει και στο ύφος, το οποίο τον καθιέρωσε. Το Αρχαίο φως , που μόλις κυκλοφόρησε, (υπό μετάφραση στα ελληνικά) είναι το δεύτερο βιβλίο που υπογράφει ο Μπάνβιλ μετά την ενεργοποίηση του συγγραφικού του alter ego. Το παρόν βιβλίο, αν και αυτοτελές, ολοκληρώνει την άτυπη τριλογία του Αλεξάντερ και της Κας Κληβ, οι οποίοι πρωταγωνιστούν στην Έκλειψη και στο Σάβανο – μαζί με τον Άξελ Βάντερ – αντιστοίχως.
Η πλοκή του βιβλίου αποτελείται από δύο νήματα. Το πρώτο αφορά τις αναμνήσεις του Αλεξάντερ Κληβ από την ερωτική του σχέση με τη μητέρα του καλύτερου του φίλου όταν αυτός ήταν 15 και αυτή 35 χρόνων. Ο εξηντάρης Κληβ θυμάται γεγονότα, καλυμμένα με την πατίνα του χρόνου, με νοσταλγία αλλά και αποφεύγοντας την ωραιοποίηση τους. Το δεύτερο νήμα της πλοκής είναι παροντικό. Ο Κληβ έχει παροπλιστεί απο την ηθοποιία εδώ και μία δεκαετία, μετά από μία καταστροφική παράσταση, και η ζωή του, προσωπική και συζυγική, έχει στιγματιστεί από την αυτοκτονία της κόρης του, Κας. Ο Κληβ δέχεται μία ξαφνική πρόταση να υποδυθει τον κινηματογραφικό ρόλο του Άξελ Βάντερ και αρχίζει να υποψιάζεται ότι η κόρη του είχε συναντήσει τον Βάντερ πριν την αυτοκτονία της. Η πρόωρη απώλεια της Κας δημιουργει πρόσφορο έδαφος για την αναπτυξη μιας πατρικής σχέσης μεταξύ του Κληβ και της νεαρής συμπρωταγωνίστριας του στην ταινία.
Η μνήμη έχει πρωτεύοντα ρόλο στο βιβλίο. Διαμεσολαβεί ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν και επηρεάζει τους χαρακτήρες με τις επιταγές της αν και οι αντιφάσεις των αναμνήσεων των πρωταγωνιστών αναδεικνύουν τα όρια της. Επιπλεόν, ο Μπάνβιλ ανοίγει ορισμένες ρωγμές στον τέταρτο τοίχο μεταξύ της ιστορίας και του αναγνώστη. Η ταινία στην οποία καλείται να πρωταγωνιστήσει ο Κληβ βασίζεται στη βιογραφία του Άξελ Βάντερ που έχει γράψει ο “JB” δηλαδή ο Τζον Μπάνβιλ. Αν και ο συγγραφέας συνδέει παιγνιωδώς τα δύο βιβλία του, ο Κληβ δεν έχει «διαβάσει» το Σάβανο δηλαδή δεν γνωρίζει τα γεγονότα που οδήγησαν την αποξενωμένη κόρη του στην αυτοκτονία. Ο έφηβος Κληβ «κλέβει» την μητέρα του καλύτερου του φίλου όπως ο Βάντερ είχε κλέψει την ταυτότητα του καλύτερου του φίλου σε νεαρή ηλικία στο Σάβανο. Ας επισημανθεί ότι, στο ίδιο βιβλίο, ο θάνατος της γυναίκας του Λουί Αλτουσέρ από τα χέρια του συζύγου της είχε εμπνεύσει τον συγγραφέα για το τέλος της Κας Κληβ.
Όπως Η θάλασσα βασιζόταν σε αναμνήσεις της παιδικής ηλικίας, το Αρχαίο φως χαρακτηρίζεται από την αντίθεση του εφηβικού ειδυλλίου του Κληβ και των σύγχρονων γεγονότων της ζωής του. Ο Κληβ ωριμάζει απότομα σεξουαλικά αλλά δεν ανήκει στον κόσμο των ενηλίκων με τον οποίον έρχεται βίαια σε επαφή. Ο Μπάνβιλ είχε πει καποτε, αναφερόμενος στα πρωτόλεια του, ότι ως έφηβος δεν γνώριζε τίποτα για τον θάνατο. Αντιστοίχως, ο Κληβ παραμένει συναισθηματικά ανώριμος και ο εγωισμός του στερεί από τον Κληβ μία βαθύτερη κατανόηση της ερωμένης του. Η σχέση του με τον καλύτερο του φίλο αποδεικνύεται επιδερμική από την πλευρά και των δύο ενώ είναι ενδεικτικό πως ο Κληβ συνήθως αποκαλεί την ερωμένη του «κυρία Γκρέυ». Παρά το χάσμα μεταξύ τους και τους στενούς ορίζοντες του Κληβ, ο Μπάνβιλ σκιαγραφεί μια σχέση, η οποία τελικά έχει αντίκτυπο και στους δύο. Ο ενήλικος πλέον Κληβ έχει μια εύθραυστη σχέση με τη γυναίκα του και η καθημερινότητα τους επηρεάζεται ακόμα από την αισθητή απουσία της κόρης τους.
Η γλώσσα του Μπάνβιλ κλέβει την παράσταση για άλλη μια φόρα με δουλεμένες προτάσεις, παραστατικές εικόνες και χρήση ενός ευρέος λεξιλογίου, το οποίο πρωτίστως εξυπηρετεί το κείμενο. Ο Μπάνβιλ δίνει μεγαλύτερη έμφαση στο ύφος και στην περιγραφή των γεγονότων παρά στην πλοκή. Ορισμένα ερωτήματα παραμένουν άλυτα ενώ κάποια στοιχεία, τα οποία φαινομενικά προμηνύουν εξελίξεις, χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία ατμόσφαιρας ή για να αναδείξουν τον χαρακτήρα του Κληβ καθώς το ταξίδι είναι μάλλον εσωτερικό παρά εξωτερικό. Στο τέλος ο Μπάνβιλ συνδέει τα δύο νήματα της πλοκής με τρόπο που δικαιολογεί τη συνεχή εναλλαγή κατά τη διάρκεια της αφήγησης. Τέλος, ας σημειωθεί ότι ενώ η εφηβική σχέση του Κληβ είναι προϊόν μυθοπλασίας, η μακρά σχέση του αφηγητή με τον άστεγο, που ξεχωρίζει με την ωραία περιγραφή της, είναι εμπνευσμένη από τις εμπειρίες του συγγραφέα.
