του Γιώργου Λίλλη.
Ποιήματα του Χρήστου Τσιάμη διάβασα για πρώτη φορά στις αρχές του 2000 στο περιοδικό Ποίηση. Μου είχε κάνει εντύπωση τότε η κοσμοπολίτικη ματιά του. Ένας ποιητής παρατηρητής που σαν ευρυγώνειος φακός ανοίγεται για να χωρέσει όλος ο κόσμος στο ποιητικό του πλαίσιο. Έκτοτε διάβασα όλα του τα βιβλία, από το εμβληματικό Μαγικό Μανχάταν ως τον Μακρινό περίπατο στην Πάτρα και τον Μικρό ήρωα, όλα από τις εκδόσεις Μελάνι
Ο Τσιάμης ζώντας χρόνια στην Νέα Υόρκη ανήκει στους ποιητές της διασποράς. Το επισημαίνω αυτό γιατί έχει σημασία με ποιο τρόπο αφομοιώνει το περιβάλλον που ζει αλλά και με ποιο τρόπο ντύνει μέσα στους στίχους του τις μνήμες από την Ελλάδα όπου έζησε ο ποιητής τα παιδικά του χρόνια. Ο Τσιάμης είναι ένας κοσμοπολίτης ποιητής. Έχει αφομοιώσει στους στίχους του την σχολή της Νέας Υόρκης, αλλά και τον ρυθμό και την αμεσότητα των δημοτικών μας τραγουδιών, δημιουργώντας μια όμορφη ένωση.
Με το τελευταίο του βιβλίο Ερωτικά Ηρωικά, ο Τσιάμης με τον πιο άμεσο τρόπο μας παραδίδει 30 ερωτικά ποιήματα-στιγμιότυπα, μαζί με 9 ποιητικούς ηρωισμούς για να μας δείξει πως ο μόνος τρόπος για να προσεγγίσουμε τον έρωτα είναι η υπέρβαση. Ή μάλλον για να το διατυπώσουμε καλύτερα, για να ζήσουμε αληθινά πρέπει να υπερβούμε τον ίδιο μας τον εαυτό, τους φόβους και τους μικροπρεπείς ενδοιασμούς μας. Εξάλλου οι ήρωες του Τσιάμη είναι εύθραυστοι, όχι υπεράνθρωποι, ή τουλάχιστον φανερώνουν μια ανθρώπινη πλευρά ακόμα κι όταν υπερβαίνουν τα όρια.
Όπως ο Γιούρι Γκαγκάριν, ο πρώτος άνθρωπος στο διάστημα, όπου λένε ότι κουλουριασμένο όπως ήταν στον μικρό δορυφόρο, περιστρεφόμενος γύρω από την γη, τον άκουσαν να σφυρίζει κάποιο σκοπό, στο πολύ όμορφο ποίημα Σφυρίζοντας στο διάστημα. Ή το άλλο ποίημα, ο Άγνωστος καλλιτέχνης, όπου μιλά για τον γιαπωνέζο στρατιώτη που τον είχαν βρει το 1974 σε μια ζούγκλα σε πλήρη ετοιμότητα μάχης γιατί απομονωμένος, δεν είχε μάθει ότι ο Δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος είχε τελειώσει:
Εσένα όμως κανένας δεν σε έχει διατάξει.
Κανένας δεν θα εμφανιστεί να σε απαλλάξει
από της τέχνης σου την προσταγή, εκείνη
την εσωτερική φωνή που καθαρά σού λέει
βάστα γερά, κράτησε όσο μπορείς
για να αναχαιτιστεί ετούτη η πανστρατιά
που εφορμά κύμα το κύμα για να ισοπεδώσει
όλα τα βλαστάρια στους κάμπους της ζωής.
Στο ποίημα Ηρωικές υπερβολές ο Τσιάμης μιλά για την ηρωική αφοσίωση των μεγάλων μουσικών της Τζαζ Τσάρλι Πάρκερ και Τζον Κολτρέιν, για την πολιτική ακτιβίστρια Σιμόν Βέιλ που σε έσχατη πράξη συμπόνιας για όσους υπέφεραν από πείνα στην Ευρώπη κάτω από την κατοχή των Ναζί, στέρησε στον εαυτό της τη διατροφή μέχρι θανάτου και για τον Μπόμπυ Σαντς μέλος του ΙΡΑ όπου πέθανε στην φυλακή λόγω της απεργίας πείνας που είχε αρχίσει για να αναγνωριστεί ως πολιτικός κρατούμενος:
Έχετε ακούσει για τους Τριακόσιους
και για τον Λεωνίδα.
Πως το τρυφερό το σώμα τινάζει πάνω του
το χώμα,
μεταλλάζει την ιδέα, και ανατινάζει κάθε όριο
στον αέρα.
Δεν ξεκίνησα τυχαία αυτή την παρουσίαση από το τέλος του βιβλίου. Γιατί τα τελευταία 9 ποιήματα είναι τα κλειδιά που μας δίνει ο ποιητής για να διαβάσουμε με ποιο τρόπο ο έρωτας, παίζει ρόλο στα ποιήματά του. Ο έρωτας είναι ένας αντιήρωας. Όπως και ο ήρωες των τελευταίων 9 ποιημάτων. Ο έρωτας είναι βαθιά ανθρώπινος. Και ουσιαστικά είναι πολέμιος της καθεστηκυίας. Σε μια εποχή όπου η σκληρότητα θεωρείται η μόνη εφικτή άμυνα, ο ποιητής πιστεύει πως η αγάπη μπορεί να απαλύνει πληγές, να συγχωρέσει και τέλος να ενώσει:
Στην αρχή αρχή ήταν η αγάπη.
Μακάρι
η αγάπη να ΄ναι και το τέλος.
Ακόμα
και αν θα πνίγεται στο δάκρυ
αναφέρει στο ποίημα Από την Σαπφώ ως εδώ, ένα ποίημα που το θεωρώ σπουδαίο γιατί διατηρεί την αθωότητα ακέραιη μέσα σε έναν κόσμο βρόμικο, σκοτεινό, βίαιο:
Μερικοί λένε ότι είναι τα λεφτά-
εξωτικές επαύλεις και τζετ ιδιωτικά.
Άλλοι λένε πως είναι η αίγλη
της οθόνης του σινεμά.
Εγώ όμως επιμένω, εκείνο που μετράει
είναι πόσο καλά αγαπάς.
Τι πιο άμεσο από αυτό. Τι πιο απλό. Κι όμως βαθύτατα αληθινό και καίριο. Αυτό που πετυχαίνει ο Τσιάμης σε αυτό το εμπνευσμένο βιβλίο είναι πως δεν τον ενδιαφέρει να εντυπωσιάσει, ούτε να ταχθεί υπέρ ή κατά του μοντέρνου ή νεορομαντικού στίχου, απλά καταθέτει την ψυχή του. Κι αυτό το θεωρώ όχι μόνο σπουδαίο αλλά κυρίως έντιμο. Με τα Ερωτικά Ηρωικά, ο Τσιάμης εμβαθύνει στις πηγές της ανθρώπινης ευαισθησίας δημιουργώντας στίχους διάφανους:
Σβήνω των γενεθλίων τα κεριά.
Σβήνεις το φως εσύ και μετά,
κάτω από την κουβέρτα,
βουλιάζουμε στο λευκό όπως
βουλιάζει η νύχτα κι απέξω ο τόπος.
Υπολογίζεις με τα αισθήματα και με την σκέψη,
όμως το σώμα πάντα θα ΄χει την τελευταία λέξη.
Χρήστος Τσιάμης, Ερωτικά ηρωικά, Μελάνι
