της Μαρίζας Ντεκάστρο
Αν το If του Ράντγιαρντ Κίπλινγκ καλεί, όπως λένε οι αναλυτές του, σε μια ηθική στάση, το Αν της Αγαθής Δημητρούκα μας εμφανίζεται μέσα από τον ποιητικό της λόγο στοχαστικό, γεμάτο συναίσθημα, ερωτηματικό και υπαινικτικό. Είναι ένα ελπιδοφόρο Αν κινητήρια δύναμη για δημιουργία και πράξη. Με τον ρυθμό του ξεδιπλώνει τη φαντασία και ανοίγει την καρδιά, περιπλανάται, κυλάει και χτίζει κόσμους, χαρίζει σε καθένα όσα του δίνουν κι όσα κρύβει μέσα του.
Αυτό λοιπόν το πολύ αισθαντικό ποίημα ευτύχησε να εικονογραφηθεί από τον Καταλανό καλλιτέχνη Tàssies , γνωστό στη χώρα μας από το βιβλίο του Μου έκλεψαν το όνομά μου (εκδ. ΕΨΥΠΕ, 2011).
Κι επειδή κάθε βιβλίο έχει τη δική του ιστορία, μίλησα και με τους δυο και άκουσα πώς έζησαν τη δημιουργία του.
Το 1982, στην Ασέα της Αρκαδίας, στο πατρικό του Νίκου Γκάτσου, …σ’ εκείνη την καμαρούλα με τα δυο μονά σιδερένια κρεβάτια, το ξύλινο ντουλάπι, το κρεμαστό καντήλι και το τραπέζι με τις δυο καρέκλες, ο Γκάτσος σημείωνε στο τετράδιό του στίχους, ιδέες και σκέψεις… η Αγαθή Δ. …ασκούνταν στο δικό της στους γλωσσικούς ρυθμούς… Ήταν η εποχή που έγραφε τους στίχους για τις Διφωνίες του Μάνου Χατζιδάκι και το Αν ήταν ένα από εκείνα τα τραγούδια. Όταν ο συνθέτης το διάβασε, παρατήρησε: Μα πώς σου ήρθε κι έβαλες πράσινα σπίτια;, και η απάντηση: Μα για να γίνονται ένα με τη φύση, παραδομένα στον ήλιο της ζωής. Στο τραγούδι τα σπίτια έγιναν κόκκινα.
35 χρόνια μετά, στο βιβλίο βάφτηκαν πάλι πράσινα.
Οι δυο τους είχαν γνωριστεί στην Αθήνα το 2011, αλληλογραφούσαν και σχεδίαζαν την έκδοση ενός από τα βιβλία του Tàssies. Σε κάποιο γράμμα η Αγαθή Δ. του έστειλε το Αν πρόχειρα μεταφρασμένο στα ισπανικά για να πάρει μια ιδέα για τη δική της δουλειά. Ο Tàssies ερωτεύτηκε το ποίημα, το μετέφρασε στα καταλανικά και το έδωσε στο γιο του να το διαβάσει πριν τις εξετάσεις του στο ωδείο, καθώς ο δάσκαλος της μουσικής είχε ζητήσει από τους μαθητές να διαβάσουν ένα ποίημα για να είναι πιο χαλαροί. Το ποίημα ενθουσίασε μαθητές και δασκάλους και μάλιστα ζητήθηκε να διαβαστεί και στα ελληνικά για να ακουστεί ο ρυθμός του στην ξένη γι’ αυτούς γλώσσα!
Το Αν ήταν για τον καλλιτέχνη μεγάλο δώρο καθώς η φίλη του τού χάρισε εικόνες για να διαβάσει το ποίημα εικαστικά: ένα μαύρο καμαρωτό άτι, που μαζί του ο ζωγράφος άνοιξε δρόμους μεταμορφώνοντάς το σε ζωοποιό ποτάμι, αληθινές χρωματιστές κλωστές που κέντησαν και έντυσαν τον κόσμο που απεικόνισε, τις πίκρες όλων που τις έκανε πράσινα σπίτια με πόρτες ανοιχτές στον ήλιο.
Και μια μέρα, στο τρένο, εικόνες και χρώματα έδεσαν και πήραν μορφή τα γήινα χρώματα, τα γαλάζια των νερών, τα πράσινα της φύσης που πλημμυρίζουν και δίνουν τόνο στις γκρίζες πόλεις κάνοντάς τις πιο ανθρώπινες.
Ο καλλιτέχνης έχει ένα ύφος και μια τεχνική που θυμίζουν την αρχαία μελανόμορφη αγγειογραφία. Στο λευκό χαρτί οι μαύρες γεμάτες φιγούρες δημιουργούν αντίθεση και στη συνέχεια με πινέλο και πενάκι προστίθενται χρώματα δίνοντάς τους όγκο, χαρακτήρα και ερμηνεία. Είναι εικόνες δυναμικές γεμάτες υπονοούμενα και ιδέες, στιβαρές σαν του λατινοαμερικάνου Ντιέγκο Ριβέρα.
Είναι συναρπαστική η ζωγραφική και η αισθητική του Tàssies! Γιατί τι άλλο μπορεί να υπάρχει κρυμμένο στην απόφασή του να στήσει τους στίχους κάθετα στις τελευταίες σελίδες σαν δρόμους λέξεων, οι παιδικές φιγούρες και η μελαχρινή νοτιοευρωπαία Μαίρη Πόππινς; ή μια μάγισσα με κλειστή ομπρέλα αντί για σκούπα;- που πετά για να πραγματοποιήσει τις επιθυμίες των δημιουργών και των αναγνωστών, ή ακόμα η τριάδα που παρελαύνει θριαμβευτικά στο τέλος, θυμίζοντας σε όσους γνωρίζουν το Where the wild things are? Του μεγάλου Μaurice Sendak.
Όμορφο βιβλίο για τα Αν που τριβελίζουν τα μυαλά!
info: Αγαθή Δημητρούκα, Αν, Εικ. Tàssies, Καλειδοσκόπιο, 2018.
