της Μαρίζας Ντεκάστρο.
Παρόλα όσα γράφονται, σε σχετικές μελέτες και άρθρα, και συστηματικά επισημαίνονται, εξακολουθούν να υπάρχουν τα γνωστά στραβοπατήματα.
- Κοινοτυπίες: … Ήταν ένα βασίλειο, κάπου κάποτε, σ’ ανατολή και δύση, σε βορρά και νότο…, … ο Χ ψηλός και λεπτός , ο Ψ κοντός και χοντρός, ο τρίτος ούτε ψηλός ούτε κοντός…, ένα κακώς εννοούμενο χιούμορ που δήθεν προκαλεί γέλιο, όπως μύτη σαν πατάτα, … η κυρία συγγραφέας είχε κόκκινο μαλλί κάγκελο που παρόλο τον αέρα δεν του έφευγε τρίχα…, δεκάδες ξανθά και, τελευταία, κοκκινομάλλικα κοριτσάκια με ολομέταξα μαλλιά, αφηρημένοι και ακατάστατοι επιστήμονες, γιαγιάδες που φτιάχνουν υπέροχα γλυκά, και άλλα παρόμοια.
- Χρησιμοποίηση συγγραφικών συνταγών: ένας κακός, ένας καλός και τέλος θρίαμβος του καλού, αλλά και επανάληψη κάποιας επιτυχημένης συνταγής .
- Χρησιμοποίηση παλιών ιδεών και έλλειψη πρωτοτυπίας: νεράιδες, ξωτικά, ζώα με τυποποιημένα χαρακτηριστικά (πονηρή αλεπού, σοφή κουκουβάγια, κ.ά.), το όνειρο ως όχημα εξέλιξης της πλοκής.
- Στερεότυπα: ως προς τις έμφυλες και ηλικιακές συμπεριφορές (γυναίκες/άντρες, αγόρια/κορίτσια, μικροί/μεγάλοι), ως προς τους χώρους όπου διαδραματίζεται η ιστορία (το χωριό του παππού και της γιαγιάς), θρησκευτικές αναφορές (πέραν των βιβλίων θρησκευτικού περιεχομένου).
- Διδακτισμός σε πολλά επίπεδα: α) με νέο παιδαγωγικό περίβλημα, όπου τα παιδιά αντιμετωπίζονται από τους ενήλικους ήρωες (τον συγγραφέα, δηλαδή) ως δήθεν ισότιμοι συνομιλητές αλλά εξακολουθούν πλαγίως να διδάσκονται και να νουθετούνται, β) στα μυθιστορήματα πραγματολογικές πληροφορίες φορτώνουν το κείμενο χωρίς να του δίνουν στην πραγματικότητα κανένα επιπλέον κύρος.
- Μιμητισμός και μανιέρα: Πολλά βιβλία υποφέρουν από τριβιζισμό. Ακόμα κι αν ο πρώτος διδάξας επαναλαμβάνει τον εαυτό του, είναι ένας και μοναδικός. Έκανε τομή και άνοιξε δρόμους, ας ανοίξουν διαφορετικούς άλλοι συγγραφείς.
- Φτωχή και απαίδευτη γλώσσα μιας κακώς νοούμενης αμεσότητας. Η νεολαία, μικρή και μεγάλη, έχει το δικό της γλωσσικό ιδίωμα. Οι λογοτέχνες οφείλουν να κάνουν κάτι παραπάνω από το να το αναπαράγουν.
- Ένας σουρεαλισμός για παιδιά, δήθεν και πάλι, ο οποίος πατάει στην ιδέα ότι αφού τα μικρά παιδιά δεν έχουν σχηματίσει το υπερεγώ που θα τους βάλει όρια, μπορούν να ευχαριστηθούν με ιπτάμενες μαϊμούδες ντυμένες στα ροζ με βούλες.
Πρόκειται για τρόπο γραφής και όχι για αλίευση μαργαριταριών! Το αποτέλεσμα είναι να μεγαλώνει η ψαλίδα ανάμεσα στα βιβλία, τα αξιόλογα, τα μέτρια και τα απαράδεκτα. Μακροπρόθεσμα οι νεαροί αναγνώστες μαθαίνουν να αρκούνται στο τυποποιημένο, διστάζουν να προσεγγίσουν απαιτητικότερα κείμενα, διστάζουν και οι ενήλικοι να τους τα προτείνουν.
Ανάμεσα στο πλήθος ξεχωρίζουν βιβλία έμπειρων συγγραφέων, αλλά και νεότερων, που γράφουν διαμάντια ακόμα και για πολύ συνηθισμένα θέματα! Γράφουν διαμάντια χωρίς πυροτεχνήματα, βιβλία στρωτά, χαμηλών τόνων. Γιατί παιδεύονται. Πράγματι, η συγγραφή περιέχει ένα κομμάτι know how, το άλλο όμως είναι η πρωτοτυπία, οι ιδέες και η επεξεργασία τους και δυστυχώς δεν έρχονται κατά παραγγελία. Τέτοια βιβλία ενδέχεται να φτάσουν με δυσκολία στα ευπώλητα, γιατί θεωρούνται δύσκολα, όχι του συρμού. Όμως δεν υπάρχει αμφιβολία πώς σταθερά θα ξεχωρίσουν για την ποιότητά τους! Εκτός κι αν ο μηχανισμός της προώθησης δουλέψει στο φουλ όταν το βιβλίο κάποιου συγγραφέα ‘ταιριάζει’ στην εκάστοτε θεματική μόδα.
Λίγα για την εικονογράφηση
Είναι γεγονός ότι η εικονογράφηση είναι καλλιτεχνική εργασία εξαιρετικά απαιτητική και ο εικονογράφος είναι απολύτως συν-δημιουργός του βιβλίου. Κατά γενική ομολογία, η δουλειά του εικονογράφου δεν αμείβεται όσο της αξίζει με αποτέλεσμα πολλοί εικονογράφοι να επαναλαμβάνουν με άγχος κι ευκολία το ίδιο αναγνωρίσιμο στυλ, να ζωγραφίζουν δηλαδή τις ίδιες μορφές και τα ίδια περιβάλλοντα σε εντελώς διαφορετικά βιβλία, πράγμα που αποβαίνει αρνητικό τόσο για τα βιβλία όσο και για τους αναγνώστες. Επιπρόσθετα δεν λείπουν οι κοινότυπες στερεοτυπικές απεικονίσεις (κάθε δασκάλα/ δάσκαλος φοράει γυαλιά, οι πατεράδες διαβάζουν εφημερίδα, οι μητέρες ποδιά κουζίνας, κλπ), για να μη σχολιάσουμε πώς απεικονίζονται τα παιδιά στα βιβλία τους, όπως επίσης και οι αντιγραφές ξένων και ελλήνων συναδέλφων τους, έλεος, ακόμη και του Ντίσνεϊ! Παρθενογένεση στην τέχνη δεν υπάρχει. Υπάρχει προσωπική αισθητική!
Όλα τα παραπάνω υπάρχουν μέσα στα βιβλία των παιδιών. Ψάξτε τα και θα τα βρείτε.