Του Σπύρου Κακουριώτη.
Το έργο της ιστορικού Τασούλας Βερβενιώτη Η γυναίκα της Αντίστασης εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1994, σε μια περίοδο κατά την οποία η ιστοριογραφία για τη δεκαετία 1940-1949 απέκτησε μια καινούργια, ανανεωτική ορμή, χάρις, κυρίως, στη στροφή από την πολιτική και διπλωματική στην κοινωνική ιστορία.
Η μελέτη της αποτέλεσε ένα από τα ορόσημα αυτής της στροφής στην επιστημονική έρευνα της περιόδου και δεν έπαψε έκτοτε να θεωρείται έργο αναφοράς, μια από τις πρώτες περιεκτικές και σφαιρικές μελέτες για τις αλλαγές που επέφερε (ή δεν μπόρεσε να επιφέρει) η μαζική συμμετοχή των γυναικών στην πολιτική ζωή, μέσα από την ένταξή τους στις ΕΑΜικές οργανώσεις αντίστασης.
Συμπληρώνοντας την αρχειακή έρευνα με νέα μεθοδολογικά εργαλεία, κάνοντας χρήση προφορικών συνεντεύξεων (εργαλείο που προέρχεται από την, στα πρώτη της βήματα τότε, προφορική ιστορία) προκειμένου να ανασυστήσει, στο μέτρο του δυνατού, την έμφυλη υποκειμενικότητα στο ιστορικό πλαίσιο της Κατοχής και της Αντίστασης, η δουλειά της υπήρξε πρωτοποριακή, εμπνέοντας πολλούς από τους κατοπινούς μελετητές της περιόδου που ανέδειξαν τη δεκαετία του 1940 στην πλέον στέρεα τεκμηριωμένη περίοδο της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, υιοθετώντας σε μεγάλο βαθμό την οπτική των «από τα κάτω», των κοινωνικών υποκειμένων και όχι των πολιτικών ηγεσιών.
Στην ίδια κατεύθυνση, άλλωστε, κινήθηκαν και τα έργα που ακολούθησαν στη συνέχεια, ιδιαίτερα οι μονογραφίες Διπλό βιβλίο (Βιβλιόραμα, 2003), που περιέχει τη μαρτυρία της «αφανούς» κρατούμενης του Εμφυλίου Σταματίας Μπαρμπάτση και τον σχολιασμό της από την ιστορικό, το βιογραφικό σχεδίασμα Κούλα Ξηραδάκη: «Εγώ δεν τα παράτησα…» (Κουκκίδα, 2012), φόρος τιμής στην «αυτοδίδακτη» ιστορικό και «δασκάλα» της, καθώς και η επίπονη έρευνα στο φωτογραφικό αρχείο του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού για τις ελληνικές φυλακές της δεκαετίας 1940-49 με τίτλο Αναπαραστάσεις της ιστορίας (Μέλισσα, 2009).
Στο ανά χείρας έργο της η ιστορικός, αφού κάνει μια εκτεταμένη αναφορά στην κατάσταση των γυναικών στην Ελλάδα του μεσοπολέμου και την περίοδο της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου, εξετάζει τις συνθήκες ζωής κατά τη διάρκεια της Κατοχής, τις επιπτώσεις της πείνας και της μαύρης αγοράς, αλλά και των γερμανικών αντιποίνων στη ζωή των γυναικών. Στη συνέχεια, μελετά τις εντάσεις που προκαλεί η ριζοσπαστικοποίηση μέσα από την Αντίσταση απέναντι σε γερά ριζωμένες αντιλήψεις, όπως η θρησκεία, η τιμή και η ιδιοκτησία. Η δράση των γυναικών, τόσο η αυθόρμητη και ανοργάνωτη όσο και εκείνη μέσα από οργανώσεις σαν την Εθνική Αλληλεγγύη και τη Λεύτερη Νέα, οι κινητοποιήσεις στους δρόμους της Αθήνας και των άλλων μεγάλων πόλεων, αλλά και η ένταξη των πρώτων ανταρτισσών στις γραμμές του ΕΛΑΣ, απασχολούν το δεύτερο ήμισυ της μελέτης της.
Εξαντλημένη εδώ και πολλά χρόνια η πρώτη έκδοση (Οδυσσέας, 1994), Η γυναίκα της Αντίστασης είναι και πάλι διαθέσιμη στους ερευνητές και τους φιλίστορες χάρη στην επανέκδοσή του από τις εκδόσεις Κουκκίδα. Η παρούσα δεύτερη έκδοση έχει εμπλουτιστεί με ένα πολύτιμο ευρετήριο ονομάτων, καθώς και με έναν περισσότερο αναπτυγμένο πίνακα περιεχομένων, που το κάνουν περισσότερο λειτουργικό για τον αναγνώστη και τον ερευνητή.
Τασούλα Βερβενιώτη
Η γυναίκα της Αντίστασης. Η είσοδος των γυναικών στην πολιτική
Β’ έκδοση επαυξημένη
Εκδόσεις Κουκκίδα, 2013
σελ. 394
