του Σπύρου Κακουριώτη.
Σε μια περίοδο της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας που, κατά τη διάρκεια της κρίσης, θεωρήθηκε από πολλούς δημοσιολογούντες ως η μήτρα των σημερινών δεινών της χώρας, στη Μεταπολίτευση, είναι αφιερωμένο το μεγαλύτερο μέρος της ύλης του νέου τεύχους του Αρχειοτάξιου, της ετήσιας έκδοσης των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας, που μόλις κυκλοφόρησε.
Σημείο τομής στην πολιτική ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα η 24η Ιουλίου 1974, διέρρηξε τους δεσμούς με το θεσμικό οικοδόμημα που είχε διαμορφωθεί μετά τη «νίκη του Γράμμου», κλείνοντας σταδιακά πολλές από τις πληγές που είχε αφήσει ανοιχτές ο εμφύλιος πόλεμος και η διαχείριση της έκβασής του από τους νικητές στην εικοσιπενταετία που ακολούθησε.
Αν σήμερα ο «πολιτικός χρόνος» που έχει διανύσει η ελληνική κοινωνία από τότε μοιάζει εξαιρετικά μακρύς –τόσος ώστε στη Μεταπολίτευση να φορτώνονται όλες οι αμαρτίες του παρόντος– από ιστορική άποψη η περίοδος διατηρεί μια σχετική εγγύτητα. Παραμένει όμως εν πολλοίς αχαρτογράφητη, προσφέροντας ένα ευρύ πεδίο μελέτης για τους επίδοξους ερευνητές της.
Εκκινώντας από την άμεση μεταπολιτευτική πολιτική κατάσταση (1974-1981), το αφιέρωμα του 15ου τεύχους του Αρχειοταξίου επικεντρώνεται στη μετάβαση από τη δικτατορία στη δημοκρατία, αναδεικνύοντας όχι μονάχα τις ρήξεις αλλά και τις συνέχειες, ένα στοιχείο που συχνά παραβλέπουμε, μολονότι αναδεικνύεται σε διάφορα πεδία από την έρευνα.
Ως «κομμάτια και αποσπάσματα» χαρακτηρίζουν οι συντάκτες του το αφιέρωμα που φιλοξενείται στις σελίδες του περιοδικού, καθώς η πολυπρισματική αντιμετώπιση της πολιτικής και κοινωνικής δυναμικής της περιόδου προσφέρει περισσότερα ερωτήματα παρά συμπεράσματα.
Για τα διλήμματα μπροστά στα οποία βρέθηκαν οι πολιτικές δυνάμεις, στο μεταίχμιο συνέχειας και ρήξης, γράφει ο Ηλίας Νικολακόπουλος, ενώ στη συνέχεια εξετάζονται δυνάμεις όπως ο στρατός (Τάσος Σακελλαρόπουλος) ή η αστυνομία (Τάσος Κωστόπουλος), η ακροδεξιά τρομοκρατία (Δημήτρης Ψαρράς). Η ανασημασιοδότηση της συλλογικής μνήμης στις συγκρούσεις γύρω από τον εορτασμό των εθνικών επετείων (Ελένη Κούκη) ή στην πρώτη πορεία του Πολυτεχνείου (Θανάσης Γάλλος) συγκροτούν μιαν άλλη πτυχή που ερευνάται.
Τα κοινωνικά κινήματα, με την ανάδυση ποικίλων υποκειμενικοτήτων, αποτέλεσαν ένα άλλο κομβικό χαρακτηριστικό της μεταπολιτευτικής περιόδου, όπως το εργατικό (Γ. Φ. Κουκουλές), το μαθητικό (Δημήτρης Δημητρόπουλος), το φεμινιστικό (Κωστούλα Σκλαβενίτη), το ομοφυλοφιλικό (Δημήτρης Παπανικολάου).
Δίπλα σε αυτά, κοινωνικοί και πολιτισμικοί μετασχηματισμοί διέτρεχαν, άλλοτε ορατοί και άλλοτε αδιόρατοι, ολόκληρη την περίοδο: από την αστικοποίηση () ή την καθιέρωση της δημοτικής (Νίκος Σαραντάκος) μέχρι την άνθηση μορφών έκφρασης και επικοινωνίας όπως τα αριστερά περιοδικά (Πόπη Πολέμη), το πολιτικό τραγούδι (Κώστας Κατσάπης), η αφίσα (Στάθης Παυλόπουλος), η γραφιστική και το ντιζάιν (Δημήτρης Αρβανίτης), ο κινηματογράφος (Λιζιάννα Δελβερούδη).
Το αφιέρωμα πλαισιώνεται από τις συνήθεις στήλες του περιοδικού, όπου φιλοξενούνται άρθρα σχετικά με την πρώτη αφαίρεση ελληνικής ιθαγένειας στο εξωτερικό (Λάμπρος Μπαλτσιώτης), την ιστορία της λέξης «χούντα» (Λεωνίδας Καλλιβρετάκης) και την ονοματοθεσία των δρόμων στην Αθήνα στην επτάχρονη δικτατορία (Γιάννης Παπακονδύλης). Επίσης περιλαμβάνονται οι πολύτιμες καταθέσεις μνήμης του Μάνου Ιωαννίδη και της Φώφης Λαζάρου, καθώς και παρουσιάσεις για το αρχείο της Διεύθυνσης Σμυριδωρυχείων Νάξου (Στέφανος Βαμιεδάκης, Χρήστος Χρυσανθόπουλος) και τα πνευματικά δικαιώματα στα λογοτεχνικά αρχεία (Σοφία Μπόρα).
• Το νέο τεύχος του Αρχειοτάξιου, που κυκλοφορεί με τη φροντίδα των εκδόσεων Θεμέλιο, παρουσιάζουν την Πέμπτη 26 Σεπτεμβρίου στις 8.00 μ.μ. στον κήπο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων (Ερμού 134-136) οι Νικόλας Βουλέλης, δημοσιογράφος, διευθυντής Εφημερίδας των Συντακτών, Εύα Κοταμανίδου, ηθοποιός, Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, ομότιμος καθηγητής Κοινωνιολογίας, Στέλιος Χαραλαμπόπουλος, σκηνοθέτης, Νίκος Φίλης, δημοσιογράφος, διευθυντής εφ. Η Αυγή.
