Του Βαγγέλη Χατζηβασιλείου.
Περπατώντας την προηγούμενη εβδομάδα στους ατέλειωτους διαδρόμους της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου της Φρανκφούρτης (φέτος ήταν η 69η διοργάνωση), και προσπαθώντας να βγάλω μιαν άκρη με τις απειράριθμες αίθουσες, εξαπλωμένες σε εκατοντάδες τετραγωνικά μέτρα, ήταν αδύνατο να αποφύγω τη σκέψη που κάνουμε όποτε έχουμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε την εικόνα της Ελλάδας σε διεθνές περιβάλλον: το πόση δουλειά, επιμονή και υπομονή απαιτείται για καταλήξουμε κάποια στιγμή σε ένα παραγωγικό αποτέλεσμα. Το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού (ΕΙΠ), που είχε την ευθύνη για το ελληνικό περίπτερο, κινήθηκε σίγουρα προς την ενδεδειγμένη κατεύθυνση: εκδηλώσεις στα γερμανικά και τα αγγλικά, που δεν περιορίστηκαν στους χώρους της έκθεσης, αλλά ανοίχτηκαν και στην πόλη της Φρανκφούρτης (το βιβλιοπωλείο «Weltenleser», όπου οργανώθηκε βραδιά για τη μεταφρασμένη στα γερμανικά πεζογραφία του Θανάση Βαλτινού), παρουσίαση ποιητικών ανθολογιών και κριτικών μελετών με θέμα την κρίση, συζητήσεις για τις προοπτικές της ελληνικής λογοτεχνίας στον γερμανόφωνο κόσμο.
Πρόκειται ασφαλώς για τα πρώτα ενθαρρυντικά βήματα μετά την κατάργηση του ΕΚΕΒΙ προ τετραετίας. Βήματα σε κάθε περίπτωση ευπρόσδεκτα, που θα πρέπει πάντως να πολλαπλασιαστούν στο μέλλον. Ο Μανώλης Πιμπλής, υπεύθυνος διεθνών εκθέσεων του ΕΙΠ και διευθυντής της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου της Θεσσαλονίκης, το έχει ευτυχώς συνειδητοποιήσει πλήρως, συνδέοντας την ελληνική συμμετοχή στις διεθνείς εκθέσεις βιβλίου με τις μεταφράσεις. «Οι διεθνείς εκθέσεις και οι μεταφράσεις αποτελούν έναν ενιαίο μηχανισμό για την προώθηση της ελληνικής παραγωγής» είπε ο Πιμπλής στους δημοσιογράφους που κάλυψαν τις δραστηριότητες του ελληνικού περιπτέρου στη Φρανκφούρτη: «Το πρώτο πράγμα που ρωτούν οι ξένοι εκδότες τους έλληνες συναδέλφους τους όταν θέλουν να αγοράσουν ένα βιβλίο είναι αν υπάρχει πρόγραμμα χρηματοδότησης. Γι’ αυτό και προγράμματα όπως το παλαιότερο ‘’Φράσις’’ μοιάζουν απολύτως απαραίτητα. Υπάρχει ανάγκη για προγράμματα που να επιδοτούν όχι μόνο τη μετάφραση, αλλά και μέρος της ίδιας της έκδοσης, όπως και της προώθησής της. Καλό θα ήταν επίσης να αναβιώσουν και κάποιες άλλες δραστηριότητες του ΕΚΕΒΙ, όπως οι στατιστικές έρευνες για την κίνηση και το μέγεθος της βιβλιοαγοράς».
Όλα αυτά, όμως, θα αποκτήσουν πραγματική σημασία μόνο αν καταλάβουμε, όπως το υπογραμμίζει ο Πιμπλής, ότι η εξωτερική πολιτική για τη λογοτεχνία οφείλει να χτίσει, πέραν των εκδηλώσεων και των μεταφράσεων, μια μονιμότερη υποδομή, ικανή να εξασφαλίσει τη διασύνδεση με διεθνή δίκτυα (εκδότες, συγγραφείς, ατζέντηδες, δημοσιογράφους). Και από αυτή την άποψη ο δρόμος είναι ανοιχτός μπροστά μας. Η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου της Θεσσαλονίκης τον ερχόμενο Μάιο θα είναι αφιερωμένη στη γαλλοφωνία (οι Γάλλοι εκπροσωπούν την πέμπτη εκδοτική δύναμη παγκοσμίως) ενώ η Αθήνα θα είναι παγκόσμια πρωτεύουσα του βιβλίου για το 2018. Ιδού δυο σημαντικές προκλήσεις για τις δέουσες οσμώσεις και επαφές, για τη δημιουργία επικοινωνιακών δικτύων τα οποία θα είναι σε θέση να εγγυηθούν την πολυσυζητημένη πλην ανεύρετη ακόμη εξωστρέφεια. Φυσικά, τίποτε δεν είναι αυτονόητο και τίποτε δεν μπορεί να συμβεί από τη μια ημέρα στην άλλη – οι προσπάθειες χρειάζεται να είναι συνεχείς και ανυποχώρητες, ακόμα (ει δυνατόν) και επί καθημερινής βάσεως. Το θεσμικό πλαίσιο, εντούτοις, εντός του οποίου θα κινηθούμε κατά τη διάρκεια του 2018 μοιάζει ιδιαιτέρως ευνοϊκό. Ας το σκεφτούμε, με μορφή κατεπείγοντος, από τώρα.
