του Νίκου Βλαντή
Λόγω της κρίσης, οι περισσότεροι εκδότες έχουν μειώσει την παραγωγή τους. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένοι που εκδίδουν όλο και περισσότερα βιβλία. Πρόκειται για εκδοτικές επιχειρήσεις που εκδίδουν βιβλία με την “συμμετοχή” (sic) των συγγραφέων. Το φαινόμενο θυμίζει τους ΣΙΑ, τους Συγγραφείς Ιδίοις Αναλώμασιν που εξέδιδε ο εκδοτικός οίκος Μανούτιος στο Εκκρεμές του Φουκώ του Ουμπέρτο Έκο. Μόνο που εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με ένα σατιρικό μυθιστόρημα που ανατέμνει την ιδεολογική και πολιτισμική κρίση, την έλλειψη αξιών, την έκπτωση της πνευματικής ζωής. Εδώ έχουμε να κάνουμε με την πραγματικότητα.
Πώς φτάσαμε ώς εδώ;
Το κακό ξεκίνησε εκ των έσω. Ανέκαθεν υπήρχαν εκδοτικοί οίκοι (συνήθως μικρού μεγέθους) που ζητούσαν από συγγραφείς (κατά κανόνα πρωτοεμφανιζόμενους) να πληρώσουν για την έκδοση των βιβλίων τους. Επρόκειτο για έναν έμμεσο τρόπο χρηματοδότησης της παραγωγής τους. Υπερχρεώνοντας τον πρωτάρη, εξέδιδαν παράλληλα έργα εγνωσμένης αξίας.
Το κακό άρχισε (και) από την ποίηση. Με το πρόσχημα ότι οι ποιητικές συλλογές δεν πουλάνε, είναι κοινός τόπος πως ορισμένοι εκδότες έχουν ανάγει εδώ και χρόνια σε κανόνα το να πληρώνουν οι ποιητές τα βιβλία τους, είναι ένας τρόπος να επιβιώνουν. Παράλληλα, χρηματοδοτούν σποραδικά την έκδοση κάποιου καταξιωμένου δημιουργού, λειτουργεί ως κράχτης για τους υπόλοιπους.
Το κακό οφείλεται και στην υπερπαραγωγή: υπήρξε μία έκρηξη της βιβλιοπαραγωγής την δεκαετία του 1990 ώς και τα τέλη της προηγούμενης, που αποσυντόνισε κοινό, κριτικούς και εκδότες που νέρωσαν το κρασί τους σε ό,τι αφορά την ποιότητα των βιβλίων που εξέδιδαν, για να πιάσουν ποσοτικούς στόχους των ανταγωνιστών τους. Η αγορά ξεχείλισε, το κοινό κουράστηκε, οι εκδόσεις απονοηματοδοτήθηκαν ήδη από την υπερπληθώρα, πολύ προτού η κρίση μάς γυρίσει στα πραγματικά μας μεγέθη και ανοίξει το πεδίο δράσης επιχερήσεων που προσφέρουν υπηρεσίες αυτοέκδοσης.
Κάνουν κακό όμως οι επιχειρήσεις αυτές; Δεν είναι σημαντικό να εκδίδονται σήμερα βιβλία, σε μία τόσο κρίσιμη εποχή;
Μια φορά κι έναν καιρό, ήταν ένας νέος ποιητής, ο οποίος έμοιαζε ταγμένος να υπηρετήσει την ποιητική τέχνη, στόχος δύσκολος και αξιοθαύμαστος. Διάβαζε, μετέφραζε, αρθρογραφούσε, επιδίωκε να παίξει ρόλο ενεργό, να ενταχθεί στην ποιητική κοινότητα. Ταυτόχρονα, δούλευε και χτένιζε τα γραπτά του. Τα μοίρασε σε γνωστούς, κριτικούς και ποιητές, τα ομόρφυνε, τα τελειοποίησε. Έφτασε η ώρα να εκδοθεί, πίστευε πως άξιζε να του βγάλουν το βιβλίο, ένοιωθε ντροπή να το πληρώσει. Ταλαιπωρήθηκε για χρόνια. Αόριστες υποσχέσεις, αναίτιες καθυστερήσεις, αγενείς συμπεριφορές… Αισθάνθηκε άσχημα. Δεν ζητούσε ελεημοσύνη για να του φέρονται έτσι. Τελικά, το έβγαλε με τα έξοδά του. Το μοίρασε. Πικράθηκε. Λίγο καιρό μετά, εξαφανίστηκε από το χώρο.
Αγαπητέ κύριε Βλαντή, όλοι τα πληρώνουμε, είτε ντούκου, είτε εκ των υστέρων, με τις καταγέλαστες “εκκαθαρίσεις”.
Ο ρόλος του εκδότη είναι η επιλογή και η επιμέλεια των κειμένων που αποφασίζει να εκδώσει, και η όχι η εμπορική τους διακίνηση. Αυτό άλλωστε, είναι και το στίγμα του κάθε εκδότη, μεγάλου ή μικρού. Οι υπηρεσίες αυτοέκδοσης δεν έλλειπαν ποτέ – ο καθένας μπορούσε να επισκεφθεί ένα τυπογραφείο και να εκδώσει ιδιωτικά το πόνημά του. Σήμερα, η ψηφιακή τεχνολογία και η διάδοση/διακίνηση ενός βιβλίου ηλεκτρονικά, έχει δημιουργήσει τον χώρο για αυτές τις νέες επιχειρήσεις, οι οποίες κατά την γνώμη μου, ποτέ δεν θα μπορέσουν να καλύψουν επαρκώς το ρόλο του εκδότη.
Όπως σημειώνετε στο άρθρο σας, δεν είναι κακό να εκδίδονται βιβλία, κάθε άλλο. Η σύγχυση όμως που δημιουργείται στους αναγνώστες, αλλά και τους συγγραφείς τους ίδιους, είναι μεγάλη, όταν η διαχωριστική γραμμή μεταξύ χρηματοδοτούμενου ή μη βιβλίου, γίνεται ολοένα και πιο λεπτή.
Κ. Αργύρη δυστυχώς δεν αντιλαμβάνονται όλοι οι εκδοτικοί οίκοι τον ρόλο τους όπως (σωστά) τον περιγράφετε, γι αυτό και αυτοεκδόσεις δεν γίνονται μόνο από τυπογράφεία ή από τις νέες εταιρείες ψηφιακών εκδόσεων και εκτυπώσεων που έχουν δημιουργηθεί. Κάποιοι εκδότες, όπως το λέει ο κ. Βλαντής, ζητάνε εξωφρενικά ποσά (π.χ. 800 ευρώ μόνο για σελιδοποίηση βιβλίου 180 σελ?!), ζητάνε να αναλάβεις ο ίδιος την επιμέλεια ή να πληρώσεις εσύ τον επιμελητή και μιλάμε φυσικά για ψηφιακές εκτυπώσεις. Κι αν θελήσεις και παρουσίαση του βιβλίου, εννοείται ότι θα πρέπει να αναλάβεις τα όποια έξοδα χρειαστούν!
Το άρθρο “Η δυσκολία να είσαι νέος λογοτέχνης” που φιλοξένησε ο αναγνώστης πριν από καιρό εκφράζει τους ίδιους προβληματισμούς πάνω κάτω, συνεπώς το φαινόμενο στη χώρα μας είναι γνωστό κι ας το αγγίζουν λίγοι.
Είμαστε η πρώτη χώρα παγκοσμίως που ο αριθμός των συγγραφέων, ξεπέρασε τον αριθμό των αναγνωστών…