Η δημιουργική γραφή έχει συζητηθεί στις λογοτεχνικές παρέες και έχει σκορπίσει πολλές αμφιβολίες αν πραγματικά έχει νόημα να διδάσκεται κάποιος πως μπορεί να γίνει συγγραφέας. Τόσο στις ΗΠΑ όσο και στο Ηνωμένο Βασίλειο η δημιουργική γραφή έχει μπει στο πανεπιστήμιο και έχει βγάλει αξιολογότατους συγγραφείς. Βεβαίως στην Ελλάδα δημιουργική γραφή διδάσκουν πολλοί «στου κασίδη το κεφάλι», με αποτέλεσμα οι πάντες να είναι επιφυλακτικοί απέναντι σε αυτή τη νέα σχετικά τάση για την ελληνική κοινωνία. Ένα συνέδριο με θέμα τη Δημιουργική Γραφή, ίσως ξεκαθαρίσει κάποια πράγματα. Πρόκειται για το 1ο Διεθνές Συνεδρίου με θέμα «Δημιουργική Γραφή» που θα γίνει από τις 4 έως τις 6 Οκτωβρίου 2013 στην Αθήνα, στους χώρους του Κολλεγίου Αθηνών και διοργανώνεται από Το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Δημιουργική Γραφή» του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας σε συνεργασία με το Ελληνοαμερικανικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα «Κολλέγιο Αθηνών – Κολλέγιο Ψυχικού»
Το Συνέδριο είναι αφιερωμένο στη μνήμη του Μίμη Σουλιώτη, ποιητή και πρώτου Διευθυντή του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Δημιουργική Γραφή».
Οι θεματικοί άξονες που θα εξεταστούν είναι οι εξής :
1. Εκπαίδευση και Διδακτική της Δημιουργικής Γραφής
2. Ζητήματα μεθόδου και συγγραφής (σκηνικό, χαρακτήρες, πλοκή, οπτική γωνία,
αφηγητής)
3. Θεωρητικές και Κριτικές προσεγγίσεις της Δημιουργικής Γραφής
4. Είδη λογοτεχνικής γραφής (ποίηση, πεζογραφία, διασκευή λογοτεχνικού έργου,
θεατρικό κείμενο, χρονογράφημα, σενάριο, δημοσιογραφικός λόγος κ.ά.)
5. Παιδική Λογοτεχνία και Δημιουργική Γραφή
6. Γλώσσα και Δημιουργική Γραφή
7. Δημιουργική Γραφή και άλλες επιστήμες (Ψυχολογία, Ιστορία, Μαθηματικά,
επιστήμες της Μετάφρασης κ.ά.)
8. Δημιουργική Γραφή και Νέες Τεχνολογίες
9. Δημιουργική γραφή και τέχνες του βιβλίου (τυπογραφία, βιβλιοδεσία)
Για περισσότερες πληροφορίες, βλ. http://dim-grafi.uowm.gr/index.php/en/
Γιάννης Ν. Μπασκόζος
Λογοτέχνης δε γίνεσαι… Είναι μια κλίση, ένα χάρισμα, μία δεξιότητα φυσική κι όχι τόσο επίκτητη (όπως συμβαίνει άλλωστε με κάθε μορφή τέχνης). Καλλιεργείται φυσικά με πολύ ανάγνωση και γράψιμο. Τα σεμινάρια γραφής βοηθούν όσους έχουν αυτή την “κλ(η)ίση” να την ανακαλύψουν και να δουν τις δυνατότητές τους. Αυτό δε σημαίνει φυσικά πως άμα διδαχθείς μηχανισμούς έκφρασης, δομής κλπ θα γράφεις και πολύ περισσότερο πως θα γράφεις και καλά. Είναι όπως ακριβώς και με τη μουσική. Όσοι έχουμε διδαχθεί δεν έχουμε γίνει απαραίτητα βιρτουόζοι, παρά την αγάπη μας γι΄αυτήν. Το θέμα είναι να μη δημιουργούνται στους συμμετέχοντες φρούδες ελπίδες κι εσφαλμένες εντυπώσεις πως άπαξ και παρακολουθήσουν ένα σεμινάριο είναι πλέον συγγραφείς…
“Λογοτέχνης δε γίνεσαι… Είναι μια κλίση, ένα χάρισμα, μια δεξιότητα φυσική”… Συμφωνώ. Συμφωνώ και στο άλλο: “Καλλιεργείται φυσικά με πολύ ανάγνωση και γράψιμο”. Θέλω πάντως να θέσω ένα ζήτημα για το οποίο δεν μιλήσαμε ποτέ: Τι γίνεται με τους γεννημένους λογοτέχνες που έπεσαν όλοι και όλα πάνω τους να τους πνίξουν; Πώς θα καλλιεργήσουν αυτοί το ταλέντο τους “με ανάγνωση και γράψιμο”; Νομίζω λοιπόν ότι “οι μαθητές” των “Λογοτεχνικών Σχολών” έχουν πολλά να ωφεληθούν, όταν βεβαίως έχουν το ταλέντο, δεν είχαν όμως την καλή τύχη να είναι εισοδηματίες, ώστε να διαβάζουν και να γράφουν ολημερίς για να καλλιεργούν το ταλέντο τους. Αυτοί οι άνθρωποι χρειάζονται – κατά τη γνώμη μου – κάποια “ταχύρυθμη εκπαίδευση”, όπως μαθαίνει Αγγλικά ένας πενηντάρης για να μετακομίσει στην Αυστραλία. Άλλωστε πολλοί συγγραφείς, ακόμα και καλοί ανάμεσά τους, έχουν μείνει ανεκπαίδευτοι σε μια σειρά “ζητήματα υποδομής” για την απόκτηση των οποίων χρειάζεται “έξωθεν βοήθεια”.
Δε θα διαφωνήσω κύριε Φλωρόπουλε, γι΄αυτό άλλωστε έγραψα πως “Τα σεμινάρια γραφής βοηθούν όσους έχουν αυτή την “κλ(η)ίση” να την ανακαλύψουν και να δουν τις δυνατότητές τους.” Ο χρόνος είναι ζήτημα αλλά δε ζούνε στην Ελλάδα όλοι οι συγγραφείς από τη λογοτεχνία, βιοπορίζονται ασχολούμενοι με άλλους τομείς και παράλληλα γράφουν οι περισσότεροι(τα τρία μου μυθιστορήματα τα έγραψα ενώ αποφοιτούσα κι έπειτα ενώ εργαζόμουν…). Το πως και με τη συχνότητα γράφει ο κάθε λογοτέχνης είναι καθαρά υποκειμενικό, δεν υπάρχει κάποια νόρμα που “πρέπει” να ακολουθήσει. Κάποιοι εκδίδουν ανά έτος, άλλοι ανά επταετίες, κάποιοι γράφουν μονάχα όταν έχουν έμπνευση, άλλοι σα δημόσιοι υπάλληλοι μεταξύ 9-2 μμ κοκ. Η μοναδική μου ένσταση, αν θέλετε, είναι πως προσπαθώντας να διδάξουμε (το έχω κάνει κι εγώ και μιλάω εκ πείρας) έναν τρόπο “ξεκλειδώματος” του ταλέντου δίνουμε ελπίδες και σε ανθρώπους που δεν το έχουν… Μπορεί να μάθεις σε κάποιον να γράφει σίγουρα, αλλά η λογοτεχνία είναι κάτι περισσότερο πιστεύω…
Ήθελα μόνο να συμβάλλω με μία παρατήρηση. Πρόσεξα τη σημείωση. Να προσθέσω ότι: Η συγγραφή στην Ελλάδα δεν έχει κίνητρο. Ο συγγραφέας “τρώει” συνεχώς από το πετσί του για να σταθεί όρθιος και να υπερασπίσει με αξιοπρέπεια την ιδιότητά του. Αυτό όμως τον καθιστά με τον καιρό άλλοτε ανεπίδεκτο μαθήσεως και άλλοτε φαντασμένο στρουθίο. Διότι η διατήρηση της εγκυρότητάς του και η εξέλιξή του πλήττονται από την αρχή καίρια. ΑΥΤΑ τα ζητήματα – κατά τη γνώμη μου – δεν μπορεί να τα λύσει μόνος του. Ούτε μπορούν να λυθούν με άλλο τρόπο, πλην εκείνου που – με πρωτοβουλία της Πολιτείας – θα έκανε τους Έλληνες να διαβάζουν. Ενδιάμεσα όμως βρίσκω ως θετική την ενθάρρυνσή τους στο γράψιμο, ακόμα και αν εμφανίζονται τέτοια αποκαρδιωτικά φαινόμενα. Το λέω, επειδή έχω την εξής θεωρία: Το μέλλον της έντυπης δημοσιογραφίας είναι η συγγραφική Τέχνη. Πιστεύω επίσης ότι: “Η συγγραφική είναι η ανώτερη μορφή της δημοσιογραφίας”. Άρα οι Σχολές που διδάσκουν λογοτεχνία, εάν τις δούμε ως αναγκαιότητα της εποχής και δώσουμε περιεχόμενο σ’ αυτή την αναγκαιότητα, θ’ αποχτήσουν τη χρησιμότητα που δικαιούνται. Άλλωστε συγγραφείς δεν είναι μόνο αυτοί που εκδίδουν βιβλία, ούτε μόνο αυτοί που γράφουν μυθιστορήματα. Είναι κι αυτοί που γράφουν για περιοδικά ή εφημερίδες ένα άρθρο ή ένα σχόλιο. Ιδίως αυτοί… Ελπίζω δε ότι οι εφημερίδες και τα περιοδικά του μέλλοντος δεν θα προσλαμβάνουν δημοσιογράφους για συντάκτες, αλλά συγγραφείς.Είναι ο μόνος τρόπος να γίνει διακριτός ο κοινωνικός και ιστορικός ρόλος του εντύπου σε αντιδιαστολή με εκείνον της τηλεόρασης και του διαδικτύου. Άλλο πράμα η πληροφορία, ενδεχομένως και η είδηση, άλλο πράμα όμως η σύνθεση και η χημική ένωση των πληροφοριών ή των ειδήσεων, άρα η ενημέρωση.
“Άλλωστε συγγραφείς δεν είναι μόνο αυτοί που εκδίδουν βιβλία, ούτε μόνο αυτοί που γράφουν μυθιστορήματα. Είναι κι αυτοί που γράφουν για περιοδικά ή εφημερίδες ένα άρθρο ή ένα σχόλιο. Ιδίως αυτοί… Ελπίζω δε ότι οι εφημερίδες και τα περιοδικά του μέλλοντος δεν θα προσλαμβάνουν δημοσιογράφους για συντάκτες, αλλά συγγραφείς” Πόσο συμφωνώ μαζί σας… Πολλοί δημοσιογράφοι εν Ελλάδι δε χρησιμοποιούν καν σωστά ελληνικά… Στο εξωτερικό ένας συγγραφέας ζει από την πέννα του κι εκτός των τειχών της “αυστηρής” λογοτεχνίας… Αρθρογραφεί, διδάσκει κλπ. Εδώ κάτι τέτοιο το έχουν επιτύχει λίγοι. Η διδασκαλία είναι απαραίτητη για όποιον πιστεύει πως θα ωφεληθεί, δε θα διαφωνήσω. Η λογοτεχνία και η δημιουργική γραφή θα πρέπει να διδάσκεται σε πανεπιστημιακό επίπεδο για κάθε ενδιαφερόμενο. Κάθε λογοτέχνης ξέρει τις αδυναμίες του και προσπαθεί να τις διορθώσει, άλλοτε μονάχος άλλοτε με βοήθεια (δεν είναι κακό).
Θα σταχυολογήσω την φράση: “Εδώ (στην Ελλάδα) κάτι τέτοιο το έχουν επιτύχει λίγοι”. Στέκομαι σ’ αυτή τη φράση, επειδή θα ήταν χρήσιμο να διευκρινιστεί ότι: Δεν Απέτυχαν οι συγγραφείς σε αυτό. Απέτυχε η νεοελληνική κοινωνία. Ο συγγραφέας, όπως και το βιβλίο ή η εφημερίδα που κοινοποιεί τη δουλειά του, έχει ταξινομηθεί από την πλειοψηφία του κόσμου (άρα και από το κοινό που αγοράζει βιβλίο ή εφημερίδα) ως κάποιο άυλο ον που, αν πληρωθεί για το γράψιμό του, διαπράττει κάτι σαν προπατορικό αμάρτημα. Πρακτικά, αυτό το λένε αλλιώς και ευσχήμως: “Είναι ακριβό το βιβλίο”. Τόσο αθώα! Δεν το πιάνεις με την πρώτη… Και εννοούν ότι “δεν χρειάζεται να πληρωθεί ο συγγραφέας”. Λοιπόν, εγώ λέω, ότι ένας συγγραφέας θα έπρεπε να κερδίζει 12.000 ευρώ το χρόνο από ένα βιβλίο που εκδίδεται από οιονδήποτε Εκδοτικό Οίκο. Όπως ο εκδότης αγοράζει το χαρτί, όπως πληρώνει τον τυπογράφο για την δουλειά του, ποσά που είναι αδιανόητο να πει ότι δεν τα πληρώνει, ε, με τον ίδιο τρόπο πρέπει να είναι αδιανόητο να μείνει απλήρωτος ο συγγραφέας. Με τον ίδιο τρόπο πρέπει να πληρωθεί το βιβλίο που εκδίδεται. Όπως πληρώνεται ο δημοσιογράφος, πουλήσει – δεν πουλήσει η εφημερίδα στην οποία εργάζεται. Αλλιώς να μη βγει κανένα βιβλίο. Είναι καλύτερα να μείνει στο συρτάρι. Είναι καλύτερα να μην ξαναγράψει κανείς πια. Μακάρι να γινόταν αυτό! Μακάρι να συμφωνούσαν σ’ αυτό οι συγγραφείς και να το απαιτήσουν. Οι εκδότες δεν θα έβγαζαν βιβλία με την οκά. Θα έκαναν αυστηρές επιλογές. Αυτό θ’ ανέβαζε αμέσως την ποιότητα της γραφής και την λογοτεχνική αξία των βιβλίων. Οι αναγνώστες δεν θα πελάγωναν μέσα στην βιβλιοπλημμύρα, ούτε θα έμεναν απαθείς απέναντι στο ωραίο που τώρα περνάει απαρατήρητο. Και το ευρύτερο κοινό θα σεβόταν τον συγγραφέα που ζει από την συγγραφική του Τέχνη… Όλα αυτά μαζί θα δημιουργούσαν έναν άλλο πολιτισμό και όχι ετούτη εδώ τη χαμάρα… Τι να λέμε όμως τώρα…
Μια και το φτάσαμε ως εδώ… Ας γράψω και μια τελευταία σκέψη που έκανα για το θέμα: Τι θα γινόταν, εάν οι συγγραφείς έκαναν μια ΑΠΕΡΓΙΑ απέναντι στους εκδότες, ταυτόχρονα όμως και απέναντι στο Υπουργείο Πολιτισμού; Εάν δηλαδή οι γνωστοί συγγραφείς, μαζί με τους άσημους, όσο γίνεται περισσότεροι, υπέγραφαν μία διακήρυξη κι έλεγαν ότι “ΔΕΝ θα δώσουμε άλλο έργο μας για έκδοση, αν…” και να βάλουν τους όρους τους; Αναρωτιέμαι τι έχουν να χάσουν οι συγγραφείς που θα έκαναν αυτή την ΑΠΕΡΓΙΑ. Κατά τη γνώμη μου, τίποτα. Όμως το θέμα θα ερχόταν στην επικαιρότητα. Ποτέ δεν ξέρεις τι μπορεί να βγει από ένα θέμα που έρχεται τόσο δυναμικά στην επικαιρότητα.
Επιστημονική φαντασία τα όσα γράφετε κύριοι για την Ελλάδα…
Όσο για το πως γίνεται κάποιος συγγραφέας νομίζω πως το μόνο που χρειάζεται είναι φαντασία και καλή γραφή. Να έχεις να πεις μια ιστορία και να την πεις καλά.
Πως γίνεσαι πετυχημένος συγγραφέας; Αυτό είναι συνισταμένη πολλών παραγόντων δεν έχει να κάνει μονάχα με τη συγγραφή νομίζω.