Πώς απελευθερώνεις ένα βιβλίο;

της Λίλας Κονομάρα.  (Μια συνέντευξη και ένα παράδειγμα από τη Θεσσαλία).

ΒοοkCrossing είναι το να «απελευθερώνεις» βιβλία σε διάφορα σημεία της πόλης και στη συνέχεια, μέσω ενός κωδικού με τον οποίο μαρκάρεται το βιβλίο, να παρακολουθείς ηλεκτρονικά την πορεία τους καθώς περνούν από τον έναν αναγνώστη στον άλλο.

Η ιδέα του BookCrossing γεννήθηκε τον Μάρτιο του 2001. Έκτοτε απέκτησε χιλιάδες μέλη σε πάνω από 130 χώρες, ακόμα και στην Ανταρκτική! Εν όψει του 8^ου Ελληνικού Συνέδριου BookCrossing, συναντήσαμε δύο μέλη του, την Θεοφανώ Ντάφλου και τον Παναγιώτη Τουρλή.

Πώς ξεκινήσατε να απελευθερώνετε βιβλία και γίνατε μέλη του BookCrossing;

Θεοφανώ: διάβασα σε κάποιο περιοδικό (μάλλον το Ε της Ελευθεροτυπίας) το 2007, νομίζω, ένα άρθρο για το bookcrossing και βρήκα την όλη ιδέα πολύ ενδιαφέρουσα και διασκεδαστική. Στις 4 Νοεμβρίου του 2008 μπήκα στο site για πλάκα και γράφτηκα. Αμέσως ένα παλιότερο μέλος από τη Θεσσαλονίκη μου έστειλε mail στο οποίο με καλοδέχτηκε και μου έλυσε κάποιες απορίες. Στο τέλος του ίδιου μήνα, πολύ τρακαρισμένη, πήγα στη μηνιαία συνάντηση των Αθηναίων bookcrossers. Εκεί βρήκα μια μεγάλη και πολύ ευχάριστη παρέα, με πολλά βιβλία για διάβασμα και απελευθέρωση. Ανέκαθεν διάβαζα βιβλία, ήταν και είναι μια από τις μεγάλες μου αγάπες. Έκατσα πολλή ώρα μαζί τους, αισθάνθηκα άνετα και αποφάσισα να ξαναπάω. Όντως πήγα και από τότε αποτελεί συνήθεια, μια κι έχω δημιουργήσει πολύ καλούς φίλους και ανυπομονώ κάθε μήνα να τους ξαναδώ. Το μεγάλο μπαμ έγινε το 2010, όταν είχα μόλις απολυθεί από τη δουλειά μου, οπότε είχα πολύ περισσότερο ελεύθερο χρόνο και για διάβασμα και για απελευθερώσεις. Τότε έγινα ακόμα πιο δραστήριο μέλος και απελευθέρωσα μαζικά βιβλία, κοντά στο σπίτι μου αλλά και σε κάθε ταξίδι αναψυχής που έκανα μέσα σ’ εκείνη τη χρονιά.

Παναγιώτης: το 2006 γράφτηκα, την άνοιξη του 2007 όμως ξεκίνησα, ξεπέρασα την αναστολή μου για κοινωνικότητα και πήγα να γνωρίσω τους Αθηναίους bookcrossers. Ε, τα υπόλοιπα είναι πλέον ιστορία… Πάντα μου άρεσε να διαβάζω βιβλία και αν κάτι μου άρεσε πολύ, ήθελα να το μοιραστώ ή αν δεν μου άρεσε, ήθελα να το δώσω σε κάποιον άλλο. Το bookcrossing με βοήθησε και στα δυο.

Στην Ελλάδα υπάρχουν πολλοί απελευθερωτές βιβλίων; Ποιο είναι το προφίλ τους (φύλο, ηλικία κλπ.);

Θεοφανώ: από το 2002 που γράφτηκε το πρώτο μέλος – μία κοπέλα από τη Λάρισα – στην Ελλάδα σήμερα αριθμούμε γύρω στα 800-900 μέλη όλων των ηλικιών και προτιμήσεων σε βιβλία. Πολλά μέλη που έχουν γίνει γονείς, γράφουν και τα παιδιά τους ως μέλη. Αυτά τα λιλιπούτεια «μπουκροσάκια» είναι η νέα γενιά αναγνωστών-βιβλιοαπελευθερωτών. Να προσθέσω εδώ ότι έχουν γίνει αρκετές γνωριμίες, δεσμοί, γάμοι και γεννήσεις στο BookCrossing.

Παναγιώτης: το 60% είναι ενεργά μέλη με απελευθερώσεις, εμφανίσεις στις συναντήσεις και στα συνέδρια. Υπάρχουν άνθρωποι που έρχονται στις συναντήσεις και απελευθερώνουν λίγα βιβλία, υπάρχουν άλλοι που δεν έρχονται στις συναντήσεις αλλά απελευθερώνουν βιβλία, ο καθένας βρίσκει τι του αρέσει περισσότερο να κάνει. Η συντριπτική πλειοψηφία είναι γυναίκες. Έχουμε επίσης παιδιά που αγαπούν το διάβασμα (συνήθως τέκνα bοokcrossers) αλλά και μεγάλους ανθρώπους που με όρεξη και μεράκι μας ακολουθούν παντού!

Πού υπάρχουν στην Αθήνα σημεία όπου μπορεί κανείς να απελευθερώσει ένα βιβλίο;

Θεοφανώ: η επίσημη ζώνη απελευθέρωσης στην Αθήνα είναι η μπυραρία ‘Βύνη’ στο Κουκάκι (οδός Δράκου 10, στάση μετρό Συγγρού-Φιξ). Πέρα από αυτή, είναι το καφεζαχαροπλαστείο cibi-cibi στη Νέα Σμύρνη, το θέατρο Κόρονετ στο Παγκράτι, το καφέ Radiobubble στην Ιπποκράτους και άλλα.

Υπάρχουν κάποιοι τίτλοι ή κατηγορίες βιβλίων που απελευθερώνονται συχνότερα;

Παναγιώτης: το βάρος δίνεται φυσικά στη Λογοτεχνία, αλλά υπάρχουν πολλών κατηγοριών βιβλία. Απελευθερώνονται τα πάντα, από Φιλοσοφία μέχρι Κόμικς και από Παιδικά μέχρι Οδηγοί Αυτοβοήθειας.

Είχατε κάποια ενδιαφέρουσα εμπειρία όσον αφορά την παρακολούθηση της πορείας ενός βιβλίου;

Θεοφανώ: προσωπικά, τίποτα το σημαντικό. Ξέρω όμως την ιστορία ενός βιβλίου που απελευθερώθηκε στην Αγγλία το 2002 και ξαναβρέθηκε το 2008 στην Ινδία, στη βιβλιοθήκη μιας κυρίας, από την εγγονή της. Επίσης, κάποια κοπέλα από τη Θεσσαλονίκη άφησε ένα βιβλίο στη Βέροια το οποίο ταξίδεψε μέχρι τη Στοκχόλμη.

Κάθε χρόνο διοργανώνετε ένα συνέδριο. Πού και πότε θα λάβει χώρα το φετινό; Ποια είναι τα θέματα που θα συζητηθούν;

Θεοφανώ: το 8^Ο Ελληνικό Συνέδριο BookCrossing θα γίνει φέτος στη Σύρο (28 Ιουνίου – 1 Ιουλίου), με θέμα τη θάλασσα. Θα μιλήσουν οι συγγραφείς Νόελ Μπάξερ, Αγγέλα Καστρινάκη, Βικτόρια Χίσλοπ, Έφη Βενιανάκη και Ιφιγένεια Θεοδώρου. Έχουν δηλώσει συμμετοχή 114 άτομα από όλη την Ελλάδα αλλά και από Ολλανδία και Γερμανία. Δηλώστε συμμετοχή και φέρτε και φίλους ή την οικογένειά σας. Είστε όλοι ευπρόσδεκτοι!

Παναγιώτης: σας περιμένουμε όλους να μιλήσουμε για βιβλία και όχι μόνο, να γνωρίσουμε το νησί, να κάνουμε βόλτες και απελευθερώσεις!

Κι ένα παράδειγμα:

            BOOKCROSSING  ΣΤΟ ΠΑΝΕΠΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

Είναι γνωστό ότι οι στατιστικές  που αφορούν τη σχέση των ελλήνων με το διάβασμα, θέλουν τη χώρα μας σε χαμηλή θέση στην παγκόσμια κλίμακα φιλαναγνωσίας. Τη σχέση αυτή  αλλά στους/στις φοιτητές/τριες  κυρίως του Παιδαγωγικού Τμήματος Προσχολικής Εκπαίδευσης(Π.Τ.Π.Ε.)του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας διερευνά από το 2006 και η Αναπληρώτρια καθηγήτρια του Π.Τ.Π.Ε. και  υπεύθυνη της Κατεύθυνση της Λογοτεχνίας του Εργαστηρίου Λόγου και Πολιτισμού του Π.Θ.  Τα αποτελέσματα των ερευνών της που στηρίζονται σε ερωτηματολόγιο που καλούνται να συμπληρώσουν ανώνυμα φοιτητές και φοιτήτριες  δυο εξαμήνων, ήτοι του β΄(πρωτοετείς) και στ΄(τριτοετείς), δεν είναι και τόσο ενθαρρυντικά. Οι μεν πρωτοετείς αναζητούν  στοιχεία επαφής με το λογοτεχνικό βιβλίο στις  τάξεις του Γυμνασίου, επικαλούμενοι  την προετοιμασία για τις πανελλήνιες εξετάσεις, οι τριτοετείς απλά δηλώνουν…αποχή. Το ποσοστό των φοιτητών/τριών (αφορά και δείγμα φοιτητών των άλλων παιδαγωγικών τμημάτων που συμμετέχουν σε μαθήματα της κ. Τσιλιμένη, που δηλώνουν κάποια σχέση με το διάβασμα είναι πενιχρό. Μεταξύ των δηλώσεών τους σημειώνεται η απουσία σχέσης τους με βιβλιοθήκες  για δανεισμό, καθώς και οι επισκέψεις τους σε βιβλιοπωλεία κ.λπ. Οι επισκέψεις τους στη βιβλιοθήκη του πανεπιστημίου όταν συμβαίνουν  εστιάζουν σε δοκίμια κ.α. βιβλία που είναι απαραίτητα για τις εργασίες στο πλαίσιο των μαθημάτων. Όσοι/Όσες από τους φοιτητές/τριες δηλώνουν  ότι έχουν κάποια σχέση με το λογοτεχνικό διάβασμα, αναφέρουν ότι αυτό συμβαίνει κυρίως την περίοδο του καλοκαιριού. Τα στοιχεία που αφορούν ονόματα συγγραφέων και τίτλους βιβλίων που διαβάζουν, φανερώνουν τις προτιμήσεις σε «ελαφρά» αναγνώσματα.

Προκειμένου να συμβάλλει προς μια αλλαγή αυτού του «τοπίου» της φιλαναγνωσίας, και να δημιουργήσει ένα περιβάλλον με ευκαιρίες για επαφή των φοιτητών με το βιβλίο στο άμεσο χώρο τους, η κ. Τσιλιμένη επιχείρησε να εφαρμόσει κάποιες παρεμβάσεις αρχικά για τους φοιτητές που παρακολουθούσαν τα μαθήματά της, όπως να αφήνει βιβλία στο τραπέζι, τα οποία οι φοιτητές/τριες θα μπορούσαν να δανείζονται κατά τη διάρκεια του εξαμήνου. Η κ. Τσιλιμένη σημειώνει ότι η προσπάθεια αυτή αξιολογήθηκε από τους ίδιους τους φοιτητές θετικά. Η  κίνηση στη λίστα δανεισμού που διαχειρίζονταν μια ομάδα φοιτητών επίσης έδειξε θετικά αποτελέσματα για το 1/3 των φοιτητών που παρακολουθούσαν το μάθημα. Τα θετικά αποτελέσματα αυτής της προσπάθειας, ώθησαν την διδάσκουσα να προχωρήσει κατά το τρέχον ακαδ. έτος σε άλλο εγχείρημα, πιο… «απρόσωπο» αλλά και πιο «προκλητικό», λόγω του μυστηριακού χαρακτήρα το. Άρχισε να λειτουργεί ένα «εσωτερικό» bookcrossing που όμως θα απευθύνονταν σε όλους τους φοιτητές που κινούνται στους χώρους της Σχολής Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Σπουδών, στο παραλιακό συγκρότημα του Παπαστράτου.  Δοκιμαστικά ξεκίνησε να «ελευθερώνει» βιβλία από την προσωπική της αρχικά βιβλιοθήκη σε διάφορα σημεία των τριών κτιρίων που κινούνται οι φοιτητές, ήτοι  αμφιθέατρα, αίθουσες διδασκαλίας και διαδρόμους, σκάλες που οδηγούν στα γραφεία των μελών ΔΕΠ.  Όπως χαρακτηριστικά δηλώνει η ίδια «διαπίστωσα ότι σε 10 λεπτά 5 βιβλία είχαν ..εξαφανιστεί». Τα βιβλία που «αφήνονταν» είχαν ένα σύντομο σημείωμα στο εσώφυλλο που ενημέρωνε για τον απλό τρόπο λειτουργίας αυτής της μορφής bookcrossing. Η κ. Τσιλιμένη αναφέρθηκε σε μια εμπειρία συνάντησης βιβλίου του bookcrossing που έστεκε αφημένο στην πλάτη καρέκλας  και φοιτήτριας που παρακολουθούσε μάθημά της. «Το πήρε στα χέρια της και αφού είδε το σημείωμα το έδειξε στη διπλανή της και κάτι της ψιθύρισε. Ύστερα αφού το ξεφύλλισε, το έκλεισε και το έβαλε στην τσάντα της με ένα  μυστηριακό χαμόγελο. Μοιάζει με ένα.. παιχνίδι η όλη διαδικασία και αυτό ίσως κεντρίζει ή ξυπνά το ενδιαφέρον κάποιων…». Στη συνέχεια η κ. Τσιλιμένη συνέταξε επιστολή προς εκδότες και ζήτησε τη συμβολή τους για να συνεχίσει το παιχνίδι αυτό. Μεταξύ των εκδοτών που ανταποκρίθηκαν άμεσα και με ποιοτικά βιβλία  τόσο λογοτεχνικά (κλασσικά και σύγχρονα, ελληνικά και μεταφρασμένα) όσο και δοκίμια που αφορούν φιλοσοφικά ζητήματα, τον χώρο της τέχνης, την ιστορία κ.α., είναι οι εκδόσεις: Καστανιώτης, Μεταίχμιο, Ψυχογιός και Ωκεανίδα. Τα βιβλία άρχισαν να  «ελευθερώνονται» και σε άλλους χώρους, όπως περβάζια παραθύρων, ασανσέρ, τουαλέτες, κάδους για τους καπνιστές, κυλικείο, κ.λπ.  50 βιβλία αυτή τη στιγμή βρίσκονται στα χέρια φοιτητών.  Η κ. Τσιλιμένη δείχνει αισιόδοξη για την τύχη τους, και όπως η ίδια λέει «ακόμη και ένα μικρό ποσοστό των βιβλίων αυτών να διαβαστεί, υπάρχει κέρδος…». Κάθε τόσο περπατά στα σημεία που αφήνει βιβλία και παρατηρεί την κίνησή τους. Δεν γνωρίζει την κατάληξη  των βιβλίων αυτών αλλά η ίδια κρατώντας το βλέμμα και το χαμόγελο εκείνης της φοιτήτριας στη μνήμη της, δηλώνει ότι αν δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις, θα το επαναλάβει και την επόμενη χρονιά. Στο μεταξύ τσεκάρει την κίνηση των βιβλίων όταν της δίνεται η ευκαιρία…παίρνοντας τις απαραίτητες προφυλάξεις ώστε η όλη διαδικασία να διατηρήσει το μυστηριακό κλίμα της.