Του Σπύρου Κακουριώτη.
Η ατμόσφαιρα στο Auditorium του Γαλλικού Ινστιτούτου της Αθήνας ήταν εορταστική την Τρίτη το μεσημέρι, όταν ο διευθυντής του, Olivier Descotes, παρουσίασε ένα εντυπωσιακό εξαμηνιαίο πρόγραμμα πολιτιστικών ανταλλαγών, επ’ ευκαιρία της ελληνικής προεδρίας, με τίτλο που ανακαλεί τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης: Ελλάς – Γαλλία, συμμαχία 2014.
Παρά το πανηγυρικόν του κλίματος, την πληθώρα των εκδηλώσεων, που φανερώνουν στιβαρό προγραμματισμό και πραγματική έγνοια για την προώθηση όχι μονάχα της γαλλικής κουλτούρας στη χώρα μας αλλά και για το αντίστροφο, πένθιμες σκέψεις άρχισαν να με κατακλύζουν.
Όχι για την άνιση ανταλλαγή, αυτό είναι κάτι που έχουμε αποδεχθεί καιρό τώρα, μολονότι τα τελευταία χρόνια έχει γίνει πια φανερό πως δεν είναι η ποιότητα του καλλιτεχνικού έργου που λείπει από τους δικούς μας (αντιθέτως, συχνά «έξω πάμε καλά») αλλά η οργάνωση.
Κυρίως γιατί αυτό που προεικονίζει το ελληνογαλλικό αυτό πρόγραμμα είναι το ελληνικό πολιτιστικό τοπίο στη νέα συνθήκη που διαμόρφωσε η κρίση: «Σύμμαχο» της Γαλλίας αποτελούν κυρίως τα μεγάλα ιδιωτικά ή ημικρατικά πολιτιστικά ιδρύματα, όπως η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, το Ίδρυμα Θεοχαράκη, το Μέγαρο Μουσικής, καθώς και μια σειρά μικρών θεατρικών χώρων, με το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος να αναλαμβάνει το κόστος της παρουσίας του ελληνικού μέρους του προγράμματος στη Γαλλία. Η συμμετοχή των αμιγώς κρατικών θεσμών είναι περισσότερο συμβολική, ενώ ακόμη και η Comédie–Française θα πραγματοποιήσει την παράσταση της Αντιγόνης του Jean Anouilh όχι στο ομόλογό της Εθνικό Θέατρο αλλά στο Μέγαρο Μουσικής…
Αυτό που προεικονίζει λοιπόν το πρόγραμμα «Grèce France Alliance 2014» είναι ο πολιτισμός μετά το κράτος. Το τοπίο μετά την απόσυρση του κράτους από την πολιτιστική πολιτική. Μπορεί τα περισσότερα ιδιωτικά πολιτιστικά ιδρύματα να έχουν δείξει μέχρι σήμερα ανοιχτούς ορίζοντες, τόλμη και ευελιξία, διάθεση να επενδύσουν σε πρωτοποριακές προτάσεις, όμως μοιραία πολλοί καλλιτέχνες, είτε γιατί δεν είναι ακόμη τόσο σπουδαίοι ή τόσο καλοί μάνατζερ του εαυτού τους, μοιραία, θα βρίσκονται αποκλεισμένοι.
Όχι, δεν πρόκειται για νοσταλγία του συστήματος των ποικίλων επιχορηγήσεων, με βάση το οποίο ο κάθε υπουργός Πολιτισμού οικοδομούσε τις πελατειακές του σχέσεις. Αυτό έχει τελειώσει (με τον πιο απαξιωτικό για τους ενδιαφερόμενους δημιουργούς τρόπο) κι όσο πιο γρήγορα το καταλάβουμε τόσο το καλύτερο. Το θέμα είναι ποιο μοντέλο θα το αντικαταστήσει –αν το ελληνικό κράτος σκοπεύει να το αντικαταστήσει.
Γιατί δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι η Γαλλία, όπως άλλωστε και η Γερμανία, έχει ένα από τα πλέον εξελιγμένα ευρωπαϊκά συστήματα δημόσιας στήριξης του πολιτισμού της. Χάρις σε αυτό, είναι σε θέση και τη γαλλική κουλτούρα να προωθεί στη χώρα μας, αλλά και τη σύγχρονη ελληνική δημιουργία να «δειγματίζει» στη Γαλλία. Γι’ αυτό και αποτελεί πολύτιμο σύμμαχο και στο πεδίο του πολιτισμού. Αρκεί να θέλουμε να αντλήσουμε τα απαραίτητα διδάγματα. Αλλιώς…
Σπύρος Κακουριώτης
