Ποιος δεν θέλει το Μέγαρο Μουσικής; (της Έλενας Χουζούρη)

¨Ελενα Χουζούρη.

Από το 1991, έτος επίσημης λειτουργίας του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, έως το 2014, τέλη Σεπτεμβρίου το αργότερο αρχές Οκτωβρίου, παρουσιαζόταν σε ανοιχτή εκδήλωση, από τον Πρόεδρο και τον Καλλιτεχνικό Διευθυντή, το ετήσιο Πρόγραμμα του ΜΜΑ. Πράγμα που σήμαινε, πρώτον ότι το εν λόγω πρόγραμμα  είχε σε κάθε του λεπτομέρεια οργανωθεί και καταρτιστεί, έχοντας ως βασική προυπόθεση της υλοποίησης του, την οικονομική δυνατότητα χρηματοδότησής του. Παρά το γεγονός ότι τα οικονομικά προβλήματα στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών είχαν ξεκινήσει ήδη αρκετά χρόνια πριν, και παρά το ότι η κρατική του επιχορήγηση, έβαινε συνεχώς μειούμενη- το αντίθετο συνέβαινε με άλλους κρατικούς πολιτιστικούς φορείς-η παράδοση να παρουσιάζεται το ετήσιο πρόγραμμά του στις αρχές της νέας σεζόν, συνεχιζόταν απρόσκοπτη, υπερβαίνοντας τις μεγάλες πια οικονομικές δυσκολίες. Παράλληλα, με την κάτω από αυτές τις οικονομικές συνθήκες λειτουργίας του ΜΜΑ, οι οποίες ωστόσο δεν είχαν ακόμη επιπτώσεις στο καλλιτεχνικό και πολιτιστικό του πλεονέκτημα, αργοκυλούσε, μετακυλιόμενο από Κυβέρνηση σε Κυβέρνηση, το νομοσχέδιο του οποίου η ψήφιση σε νόμο του Κράτους θα σηματοδοτούσε την οικονομική διάσωση του ΜΜΑ και την μετάλλαξή του σε δημόσιο πολιτιστικό φορέα. Το βραδείας πορείας νομοσχέδιο, μετά πολλών κόπων και βασάνων, κυριολεκτικά στο παραπέντε –λίγο πριν κατεβάσει ρολά δηλαδή ο σημαντικότερος πολιτιστικός φορέας που είχε ποτέ αυτή η χώρα- ψηφίστηκε τον Φεβρουάριο του 2016. Ειδική  τροπολογία όριζε ότι εντός μηνός από την ψήφιση της, με την υπογραφή των Υπουργών Πολιτισμού και Οικονομικών, θα έπρεπε να εκταμιευτούν 14 εκατομμύρια ευρώ για να πληρωθούν οι ληξιπρόθεσμες οφειλές του ΜΜΑ έναντι των πάσης φύσεως εξωτερικών συνεργατών του, από καλλιτέχνες, έως συντηρητές ασανσέρ και κήπου,  προμηθευτές υλικών, εταιρείες καθαρισμού, κ.λπ. Οφειλές που είχαν δημιουργηθεί ήδη από το 2012-13 όταν η εξαιρετικά μειωμένη κρατική επιχορήγηση μόλις επαρκούσε για την κάλυψη στοιχειωδών  λειτουργικών εξόδων, χωρίς ωστόσο  να γίνονται εκπτώσεις στο καλλιτεχνικό πρόγραμμα του Μεγάρου. Αντί του προβλεπόμενου, από το νέο νόμο, ενός μηνός, τα 14 εκατομμύρια ευρώ δόθηκαν στο  ΜΜΑ μόλις τον περασμένο μήνα, Οκτώβριο. Και εδώ αρχίζει η  διαστρέβλωση της αλήθειας, με σκοπό την παραπλάνηση και την δημιουργία εσφαλμένων και κακόπιστων εντυπώσεων εναντίον του ΜΜΑ, εκ μέρους του άρτι αποχωρήσαντος από τον θώκο του  Υπουργείου Πολιτισμού, Αριστείδη Μπαλτά, ενός από τους πλέον αναποτελεσματικούς, αναβλητικούς, ιδεοληπτικούς και βραδείας καύσεως, Υπουργούς που πέρασαν έως σήμερα από αυτό το έρμο Υπουργείο. Πριν προχωρήσω στα λεγόμενα του πρώην Υπουργού Πολιτισμού, θα μείνω στο –πρώτη φορά στα χρονικά του ΜΜΑ- γεγονός της αναβολής της παρουσίασης του τρίμηνου – και όχι πλέον ετήσιου- προγράμματος του Μεγάρου, η οποία είχε ήδη καθυστερήσει και δεν έγινε ποτέ. Η επίσημη δικαιολογία; Τελευταία στιγμή δεν μπορούσε να παραβρεθεί ο κύριος Μπαλτάς. Η ανεπίσημη και αληθινή; Ότι από το να βρεθεί ο κύριος Υπουργός ενώπιον των δημοσιογράφων και των πολλών ερωτήσεών τους για το μέλλον του ΜΜΑ και φυσικά των οικονομικών του, προτίμησε το γνωστό…στρίβειν δια του αρραβώνος! Βεβαίως αναρωτιέμαι  γιατί δεν προχώρησαν  στην παρουσίαση του προγράμματος και της έκθεσης των πολλαπλών προβλημάτων που αντιμετωπίζει το Μέγαρο, ο νέος Πρόεδρος του, Νίκος Θεοχαράκης, καθώς και ο επίσης νέος καλλιτεχνικός διευθυντής του, Μίλτος Λογιάδης, όπως συνηθιζόταν παλαιότερα, έστω και χωρίς την παρουσία του Υπουργού Πολιτισμού;

Τι δήλωσε λοιπόν για το ΜΜΑ ο κύριος Μπαλτάς σε πρόσφατη, εφ’ όλης της ύλης,  συνέντευξή του που παραχώρησε στον ΒΗΜΑ FM; Ότι πιστώθηκαν τα 14 εκατομμύρια προς το ΜΜΑ αποκρύπτοντας, αφενός   ποιες οφειλές του Μεγάρου θα κάλυπταν και αφετέρου ότι το ποσό αυτό έπρεπε να είχε καταβληθεί, το πολύ έως τον περασμένο Μάρτιο. Συνειδητά λοιπόν , ο σεβάσμιος και αριστερός πρωτίστως,  κύριος καθηγητής, από την θέση του Υπουργού Πολιτισμού, επιχείρησε να δημιουργήσει την ψευδέστατη εντύπωση –και εν πολλοίς το κατάφερε- ότι «γιατί φωνάζουν αυτοί στο Μέγαρο τους δώσαμε τόσα εκατομμύρια». Προχώρησε μάλιστα ακόμη περισσότερο, αποκαλύπτοντας  έτσι την ιδεοληπτικά ιδεολογική του προκατάληψη απέναντι στο Μέγαρο Μουσικής,  επικαλούμενος «το αμαρτωλό παρελθόν του», αποσιωπώντας εντελώς την αναμφισβήτητη πλούσια πολιτιστική του προσφορά και παρακαταθήκη, η οποία έθρεψε και ανύψωσε πολιτιστικά σχεδόν δύο γενιές,  και προσέδωσε σ’ αυτήν την κατακαημένη χώρα, διεθνή ακτινοβολία. Αποσιώπησε επίσης  μιαν εξαιρετικά σημαντική  αλήθεια: Ότι τουλάχιστον την τελευταία δεκαετία,  το Μέγαρο άνοιξε και αγκάλιασε όλες τις κοινωνικές τάξεις και όχι μόνον εκείνη των «πλουσίων αστών». Γεγονός που θα μπορούσε να διαπιστώσει και ο κύριος καθηγητής και πρώην Υπουργός, αν έκανε τον κόπο να περάσει τις πύλες του Μεγάρου, πριν τοποθετηθεί στο θώκο του Υπουργείου Παιδείας αρχικά, του Πολιτισμού στη συνέχεια. Απέκρυψε ακόμα ο κύριος Μπαλτάς την μοναδική αλήθεια, ότι τα χρήματα που θα διατεθούν για τον ετήσιο προϋπολογισμό του Μεγάρου δεν υπερβαίνουν τα ..3 εκατομμύρια ευρώ, από τα οποία πρέπει να πληρωθούν οι μισθοί του προσωπικού- μέχρις στιγμής το προσωπικό πληρώνεται έναντι- το καλλιτεχνικό του πρόγραμμα, τα λειτουργικά του έξοδα για  τις δεκαπέντε συνολικά αίθουσές του συμπεριλαμβανόμενες και τις συνεδριακές  και βέβαια οι εξωτερικές του συνεργασίες με καλλιτέχνες Έλληνες και ξένους καθώς και καλλιτεχνικά συγκροτήματα και ορχήστρες! Όταν, την ίδια στιγμή, η Εθνική Λυρική Σκηνή, δια στόματος του Καλλιτεχνικού της Διευθυντή Μ. Μιχαηλίδη, στην παρουσίαση του ετήσιου καλλιτεχνικού της προγράμματος- στην οποία είχε παραστεί και ο κύριος Μπαλτάς- είχε ζητήσει να αυξηθεί η επιχορήγηση από 9 εκατομμύρια που ήταν πέρυσι σε 13 εκατομμύρια! Όταν, σύμφωνα με αποκλειστικές μας πληροφορίες, πρόσφατη μελέτη που καταρτίστηκε από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος ανεβάζει το ετήσιο ποσό που πρέπει να διατίθεται  μόνον  για τα λειτουργικά και πάγια έξοδα των δύο κτιριακών συγκροτημάτων του- Εθνική Βιβλιοθήκη και Λυρική Σκηνή- στα…5 εκατομμύρια, τα οποία οφείλει να επωμιστεί  το ελληνικό δημόσιο, αφού τα δύο κτήρια περνούν τον Δεκέμβριο του 2016, σ’ αυτό. Τι ακριβώς μας λένε όλα τα παραπάνω;  Το είπε ευθαρσώς αυτή τη φορά –και χωρίς  να ντραπεί- ο πρώην Υπουργός στην εν λόγω συνέντευξη του: «Το Μέγαρο Μουσικής θα λειτουργεί στοιχειωδώς». Τι σημαίνει αυτό το «στοιχειωδώς» αρχίζει ήδη δυστυχώς να διαφαίνεται στο τρίμηνο καλλιτεχνικό πρόγραμμα του Μεγάρου, Οκτωβρίου-Δεκεμβρίου. Αν εξαιρέσουμε τις δύο, από παλαιότερα, προγραμματισμένες και επιχορηγούμενες από ανώνυμο χορηγό, συναυλίες της Φιλαρμονικής του Ισραήλ και της Φιλαρμονικής της Ολλανδίας, το υπόλοιπο πρόγραμμα υπολείπεται εκείνων των προηγούμενων ετών του, κυρίως σε ό,τι αφορά μετακλήσεις διεθνούς φήμης καλλιτεχνών.  Βεβαίως με τις υφιστάμενες συνθήκες, το ότι έγινε κατορθωτό να καταρτιστεί και αυτό το καλλιτεχνικό πρόγραμμα, είναι ένας μικρός άθλος για τον οποίο συνέβαλλαν και εξακολουθούν να συμβάλλουν όλοι όσοι πιστεύουν στην πολιτιστική προσφορά του Μεγάρου, από την απλή ταξιθέτρια έως τον καλλιτεχνικό του διευθυντή.  Αρκεί όμως αυτό; Και έως πότε; Αυτή την στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, τα πάντα που αφορούν το Μέγαρο βρίσκονται στον αέρα και κανείς δεν γνωρίζει πώς θα κυλήσουν οι επόμενοι μήνες. Θα περιοριστεί ακόμη περισσότερο το καλλιτεχνικό του πρόγραμμα μόνον στα καθ’ ημάς, έτσι ώστε να μην διαφέρει το ΜΜΑ από μια απλή αίθουσα καλών ή και μέτριων καλλιτεχνικών εκδηλώσεων; Θα εξακολουθούν οι εργαζόμενοί του να εργάζονται με το ίδιο ζήλο, την ίδια αφοσίωση και την ίδια ευγένεια, αν συνεχιστεί η οικονομική τους αβεβαιότητα; Θα είναι σε θέση το Μέγαρο να ανταποκριθεί στα πολλαπλά λειτουργικά του έξοδα ή οι φθορές- που ήδη άρχισαν να διαφαίνονται- θα πολλαπλασιαστούν; Είναι πραγματικά απίστευτα λυπηρό και καθόλου μοιραίο, το πόσο σ’ αυτήν  την χώρα, ελαφρά τη καρδία και με σχεδόν γελοίες δικαιολογίες,  αφήνουμε να ρημάξουν σπουδαία πράγματα, μόνο και μόνο γιατί είμαστε ανίκανοι να προβλέψουμε, να προλάβουμε, να οργανώσουμε, να συνδυάσουμε, εγκλωβισμένοι στις εγωιστικές ιδεοληψίες μας και στην ακόμα πιο εγωιστική μας ημιμάθεια.

Και όλη αυτή η ιστορία – αφήγηση είναι η λέξη-πασπαρτού της μόδας-   έχει και μια άλλη παράμετρο που λέγεται «Κέντρο Πολιτισμού Ιδρύματος Σταύρου Νιάρχου». Δεν ξέρω γιατί αλλά συνεχώς μου έρχεται στο νου εκείνη η παλιά λαϊκή παροιμία «καινούργιο κοσκινάκι μου και πού να σε κρεμάσω», όταν βλέπω τις επισκέψεις των κυβερνητικών παραγόντων, μη του Πρωθυπουργού εξαιρουμένου, για να θαυμάσουν το επιτελούμενο έργο και ακούω τις θαυμαστικές τους δηλώσεις. Τι κρύβεται όμως πίσω από όλα αυτά τα θαυμαστά και το οποίο αποσιωπάται; Ότι οι όροι της σύμβασης που έχει υπογραφεί το 2009 μεταξύ του Ιδρύματος Σταύρου Νιάρχου και της τότε ελληνικής κυβέρνησης  είναι τόσο δεσμευτικοί ώστε αν δεν τηρηθούν, το ελληνικό δημόσιο- στο οποίο μεταβιβάζονται τα δύο κτήρια – υποχρεώνεται να επιστρέψει τα 450 εκατομμύρια τα οποία το Ίδρυμα δαπάνησε για την ανέγερσή τους. Τι θα επιλέξουν να χρηματοδοτήσουν λοιπόν  οι  νυν κυβερνώντες, σε οικονομικά χαλεπούς καιρούς; Το Μέγαρο Μουσικής; Την  Ορχήστρα της Καμεράτα, μοναδική διεθνούς φήμης που διαθέτει η χώρα μας και η οποία βρίσκεται στα πρόθυρα της χρεωκοπίας; Την, μόνο στα χαρτιά πια, Ορχήστρα των Χρωμάτων, που άφησε παρακαταθήκη ο μεγάλος Μάνος Χατζιδάκις; Όχι βέβαια. Τα χρήματα θα οδεύσουν εκεί όπου τα οδηγεί η εν λόγω σύμβαση. Όλα τα άλλα, ας λειτουργήσουν «στοιχειωδώς», έτσι για να μην μας κατηγορήσουν ότι τα κλείσαμε [ αν και κατά βάθος πολύ θα το θέλαμε, προπαντός το «αμαρτωλό» «φαραωνικό» Μέγαρο]. Ωστόσο, ακόμα και με αυτό το σκεπτικό, ακόμα και με την εξ ανάγκης «φιλοτιμία», τα πράγματα μπορούν να βελτιωθούν- κι αυτό ας θεωρηθεί ως πρόταση προς τη νέα  Υπουργό Πολιτισμού. Συγκεκριμένα, στη σύμβαση που αναφέρθηκε ήδη, – η οποία βρίσκεται  στη διάθεση του Αναγνώστη– ορίζεται ότι: «Οι κάθε είδους δωρεές, επιχορηγήσεις, επιδοτήσεις,  χορηγίες, χρηματικές παροχές ή παροχές σε είδος που δίδονται υπέρ του Οργανισμού από οποιοδήποτε νομικό η φυσικό πρόσωπο, απαλλάσσονται από κάθε είδους φόρο, με εξαίρεση τον ΦΠΑ.»  Επίσης τα ποσά αυτά θα αφαιρούνται από το συνολικό εισόδημα των φορολογουμένων και δεν είναι απαραίτητο να κατατίθενται σε ειδικό λογαριασμό του Οργανισμού [σ.σ εννοεί του Ιδρύματος] στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων που νόμιμα λειτουργεί στην Ελλάδα και δεν υπόκεινται σε παρακράτηση φόρου εισοδήματος.  Αν αυτοί οι όροι – με τους οποίους προσωπικά δεν διαφωνώ, αρκεί να μην ανοίγουν τους δρόμους σε… πλυντήρια χρημάτων- ισχύσουν μόνον για το Κέντρο Πολιτισμού Ιδρύματος Σταύρου Νιάρχου, τότε, αφενός αποτελούν σκάνδαλο και αφετέρου δημιουργούν στο ελληνικό πολιτιστικό τοπίο, συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού. Αν  όμως επεκταθούν και στους άλλους δημόσιους πολιτιστικούς φορείς που ασφυκτιούν οικονομικά, με πρώτο το Μέγαρο Μουσικής, τότε σαφώς οι φορείς αυτοί θα μπορέσουν, σ’ ένα βαθμό να αναπνεύσουν και να μην εκπέσει το πολιτιστικό τους προιόν. Το ΜΜΑ συγκεκριμένα, με τις εξαιρετικές σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, υποδομές του, μπορεί να αποκτήσει και πάλι, έστω σταδιακά, την αίγλη του και την προσφορά του, αν υπάρξει συνεργασία του δημοσίου με τον ιδιωτικό  τομέα, είτε εξ Ελλάδος είτε εκ του εξωτερικού προερχόμενο.  Η νέα Υπουργός Πολιτισμού – που ευτυχώς αντικατέστησε τον ομότιμο καθηγητή- αφενός προέρχεται και η ίδια από τον κόσμο της τέχνης και του πολιτισμού – άρα τον γνωρίζει και τον νοιάζεται- αφετέρου, από πρόσφατη, πριν την υπουργοποίηση της, συνέντευξη φάνηκε ότι δεν ταλανίζεται από ξεπερασμένες ιδεοληψίες,  ώστε να αποκλείει οτιδήποτε προέρχεται από τον ιδιωτικό τομέα και μπορεί να συμβάλλει, ως αρωγός με το δημόσιο,  στα πολιτιστικά μας πράγματα. Το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, το οποίο έχει φιλοξενήσει την κυρία Κονιόρδου στις αίθουσές του, είναι μια πρώτης τάξεως πρόκληση που έχει μπροστά της. Ωστόσο, πιστεύω, ότι σ’ αυτό θα πρέπει να συμβάλλουν με τολμηρές προτάσεις ο Πρόεδρος και ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής του ΜΜΑ και να μην περιορίζονται, στην έως τώρα, εκ των πραγμάτων, διαχείριση του καλλιτεχνικού προγράμματος.  Μήπως λοιπόν, πριν εκπνεύσει το πρώτο τρίμηνο της νέας σεζόν, θα πρέπει επιτέλους να γίνει η συνέντευξη τύπου που αναβλήθηκε τον περασμένο Οκτώβριο;

Έλενα Χουζούρη