Ποιος ήταν ο Γιώργος Τσουκαλάς

4
4325

 

 

Του Γιάννη Ν. Μπασκόζου.

 

Με την ευκαιρία της έκδοσης του βιβλίου του Γ. Τσουκαλά «Κουρασμένος απ’ τον έρωτα» (εκδόσεις Φαρφουλάς, 2013 και παλιότερα εκδόσεις «Εκλεκτή Βιβλιοθήκη»,1927 ), όπου περιγράφεται η σχέση του συγγραφέα με τον Ναπολέοντα Λαπαθιώτη επανέρχεται στο προσκήνιο η πληθωρική προσωπικότητα  του Γιώργου Τσουκαλά, ενός πολυτάλαντου μποέμ του μεσοπολέμου που τα ίχνη της δημιουργικής του δράσης χάνονται στην αχλύ του χρόνου.  Η συγκέντρωση κάποιων πρώτων βιογραφικών και εργογραφικών στοιχείων γι αυτόν δίνουν μια εικόνα όχι μόνον της προσωπικότητάς του αλλά και του μεσοπολεμικού λογοτεχνικού κλίματος.

O Γιώργος Τσουκαλάς , γεννήθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα στον Προυσό της Ευρυτανίας και για τη ζωή και τη λογοτεχνική του δημιουργία, όπως είπα, γνωρίζουμε σκόρπια πράγματα. Σπούδασε νομικά αλλά ακολούθησε την οδό της δημοσιογραφίας και των βιβλίων. Υπήρξε ποιητής, πεζογράφος, μεταφραστής, συγγραφέας και εκδότης.

Ιδιόρρυθμος χαρακτήρας, μποέμ και πολυτάλαντος ασχολήθηκε κυρίως με τη μετάφραση και τη λαϊκή λογοτεχνία. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1920 άρχισε να εκδίδει διασκευάζοντας αστυνομικές ιστορίες και περιπετειώδεις αφηγήσεις φανταστικών ή ημι-πραγματικών ηρώων από την περίοδο της τουρκοκρατίας. Δημιούργησε μεταπολεμικά τον εκδοτικό οίκο Περιπέτεια καθώς και το ομώνυμο περιοδικό φαντασίας και μυστηρίου. Εργάστηκε ή συνεργάστηκε με τους εκδοτικούς οίκους Κεραυνός, Αστήρ, Ανεξάρτητος, Άγκυρα, Παπαδόπουλος κ.ά. Μετέφρασε και διασκεύασε πολλά παιδικά βιβλία και εκλαΐκευσε ιστορίες ηρώων από τη μυθολογία.  Δημοφιλέστατη ήταν η σειρά των παιδικών βιβλίων «Η Λιλίκα σε διάφορες περιπέτειες» , από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος.

Στη δεκαετία του ΄20 δημιούργησε δικό του εκδοτικό οίκο στη Στοά Φέξη και  λίγο αργότερα μαζί με τον Γ. Σημηριώτη ίδρυσαν την εκδοτική εταιρεία Αδελφοί Σημηριώτη και Τσουκαλάς με έδρα Βεραντζέρου 4α και εξέδωσαν  το περιοδικό Σαλόνι. Μετά το 1943 άνοιξε  βιβλιοπωλείο και δανειστική βιβλιοθήκη με 10.000 τίτλους στην Οδό Φιλελλήνων 25 και μηναία συνδρομή 1.000 δραχμές. Στη δεκαετία του ΄50 εξέδωσε σειρά απομνημονευμάτων των αγωνιστών της Επανάστασης (εκδόσεις Βιβλιοθήκη Γ. Τσουκαλάς). Μετέφρασε στη δημοτική την «Πάπισσα Ιωάννα» του  Ροΐδη (εκδόσεις Λογοτεχνική και Μορφωτική Εταιρεία, 1954), Όπως εμφατικά γράφεται στον πρόλογο : «Η Πάπισσα Ιωάννα ενώ απέκτησε τόση φήμη δεν διαβαζόταν πια τις τελευταίες δεκαετηρίδες, όχι μόνο γιατί όλες της οι εκδόσεις είχαν εξαντληθεί αλλά και γιατί η καθαρεύουσα της την έκανε απρόσιτη στο πολύ κοινό».

Οι παρέες του – σύχναζε συνήθως σε μια υπόγεια ταβέρνα στην οδό Λεωχάρους, και αργότερα στο «Μεθυσμένο καράβι» στην οδό Αφροδίτης στην Πλάκα –  ήταν ο Λ.Πορφύρας, ο Δ.Βουτυράς, ο Κ.Βάρναλης, ο Γ.Σπαταλάς, ο Φ.Γιοφύλλης, ο Ν.Λαπαθιώτης. Από τη ζωή του τελευταίου και τα νυχτοπερπατήματά τους στο Ζάππειο ο Τσουκαλάς έγραψε το «Κουρασμένος απ’ τον έρωτα» (εκδόσεις «Εκλεκτή Βιβλιοθήκη»1927, 1984), όπου οι δύο κύριοι ήρωές του ήταν ο ίδιος και ο Λαπαθιώτης.

Ο Γιώργος Τσουκαλάς παρά τα πολλά κείμενα που έγραψε ή διασκεύασε , κατά αφήγηση του εκδότη Κυριάκου Παπαδόπουλου, δήλωνε κυρίως ποιητής. Είναι χαρακτηριστικό πώς σε ορισμένα  εσώφυλλά των ποιητικών του βιβλίων εκεί όπου συνήθως αναφέρονται τα προηγούμενα έργα του συγγραφέα  σημείωνε από κάτω, πρόσθετα με σφραγίδα:  « έργα του ιδίου: Τυπώθηκαν διάφορα που ο ποιητής τους δεν τ΄ αναγνωρίζει πια».  Για το λόγο αυτό συνήθιζε στα  δικά του λαϊκά αφηγήματα να χρησιμοποιεί ψευδώνυμα όπως Ζωρζ Ποτιέ, Τζόε Τζόνες, Μπραντ Χάους, Ζοζέφ Κεσέλ, Γ. Λούρος, Ζωρζ Σαλακυόστ κ.ά.

Πρωτοεμφανίστηκε το 1921 με μια μετάφραση του Άσματος Ασμάτων. Η ποίηση του κατά τον Αλέξη Ζήρα «εντάσσεται στο νεορομαντικό και νεοσυμβολιστικό κλίμα του Μεσοπολέμου, επιμένοντας ιδιαίτερα στο θέμα του έρωτα και τα μοτίβα της φυγής και της νοσταλγίας, ενώ δεν λείπει κάποτε και ο μεταφυσικός στοχασμός».

Μερικά από τα ποιητικά έργα του «Αγροτικά»(1924), «Ερωτικά» (1925), «Ο χωρισμός»(1926), «Η ζωή μου κι εγώ»(1928), «Ελντοράντο»(1937), «Αναζήτηση»(1953), «Αλίκη»(1960). Επίσης έγραψε  λαϊκά μυθιστορήματα όπως «Το κάστρο της αγάπης»(1948), «Ο αόρατος άνθρωπος»(1950), «Καπετάν Απέθαντος»(1949) κ.ά

Μετέφρασε Ν. Γγκόγκολ «Τάρας Μπούλμπα», διασκεύασε το «Τριστάνος και Ιζόλδη» του Ζοζέφ Μπεντιέ, όπως και τη μυθιστορηματική βιογραφία Μαρσέλ ντα Λατούρ «Παυλίνα Βοναπάρτη- Μποργκέζε» (όλα από τη Λογοτεχνική και Μορφωτική Εταιρεία, 1954). Μετέφρασε επίσης και μπορεί κανείς να τα βρει στα παλαιοβιβλιοπωλεία έργα του Νικόλας Σεγκύρ (Νικόλαου Επισκοπόπουλου) : «Το κορίτσι της αμαρτίας»,  «Σαρκικός γάμος»,  «Η κόκκινη κουρτίνα»,  «Τα δεσμά της ηδονής»( όλα από τις εκδόσεις Βιβλιοθήκη για όλους),  για τα οποία ο εκδότης σύρθηκε στα δικαστήρια αλλά αθωώθηκε.

Σήμερα ακόμα κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Άγκυρα τα παιδικά του βιβλία «Θησέας και Μινώταυρος», «Οι ήρωες της Αρχαίας Ελλάδας», «Στα χρόνια του Περικλή», οι μεταφράσεις της σειράς βιβλίων «Η Πολυάννα», μυθιστορήματα της Μέι Άλκοτ, της Σέλμα Λαγκερλεφ κ.ά. Από τις εκδόσεις Παπαδημητρίου κυκλοφορούν οι διασκευές  πολλών βιβλίων του Ιουλίου Βερν, Οι μύθοι του Αισώπου κ.ά.  Σε κάποια περίοδο ασχολήθηκε με μεταφρασμένες εκδόσεις εκλαϊκευμένης ψυχολογίας, μεταφυσικής, αστρολογίας κ.ά

Λίγα βιογραφικά

Ο Γιώργος Τσουκαλάς γεννήθηκε στον Προυσσό της Ευρυτανίας το 1903. Οι γονείς του Δημήτρης Τσουκαλάς και Κατίνα Πανταζή ήταν δάσκαλοι. Το οικογενειακό περιβάλλον τον μπόλιασε από νωρίς με την αγάπη για το βιβλίο. Στο γυμνάσιο άρχισε να γράφει μυθιστορήματα –περιπέτειες που τα ξεσήκωνε από τα διαβάσματά του.  Στο γυμνάσιο γίνεται ενεργό διαπλασόπουλο και στέλνει το πρώτο ποίημα του «Λευτεριά» με το ψευδώνυμο «Ονειρεμένη πατρίδα», το οποίο δημοσιεύεται στη στήλη των συνεργασιών του περιοδικού, ενώ οργανώνει και ομάδα φίλων της Διάπλασης με το όνομα «Όμιλος Ναυτοπαίδων»( στο Αγρίνιο!). Όταν στα 17 του θα κατέβει στην Αθήνα για να σπουδάσει στο Πανεπιστήμιο, θα γνωρίσει τον κόσμο της Διάπλασης , βοηθώντας, μάλιστα, στις πρακτικές εργασίες έκδοσης της.  Στην εφημερίδα «Ευρυτανία» έχει δημοσιεύσει σε συνέχειες ένα προσωπικό ημερολόγιο από τη ζωή του ως παιδί στο χωριό γεμάτο με πολλές λεπτομέρειες από τα ήθη της εποχής με τους ληστές, το εμπόριο, την κοινωνική ζωή.

Παντρεύτηκε δύο φορές. Από την πρώτη του γυναίκα Ολυμπία (Λύμπι) είχε πέντε παιδιά την Βηθλεέμ (Λέμα), την Κατίνα, τον Κώστα, την Σοφία  και την Αλίκη. Από την δεύτερη γυναίκα του Κωνσταντίνα Κοραντζάνη είχε δύο κόρες, την Δήμητρα και την Ευαγγελία (Λιλίκα).

Τραγικό γεγονός στη ζωή του ήταν όταν τον συνέλαβαν μαζί με την κόρη του  Αλίκη Τσουκαλά το 1949 για συμμετοχή σε παράνομη κομματική οργάνωση. Στο Στρατοδικείο τους ζήτησαν να υπογράψουν. Δέχτηκε ο πατέρας,  για να σωθεί η κόρη του. Εκείνη όμως απάντησε: “Μονάχα δήλωση ότι αποκηρύσσω τον πατέρα μου μπορώ να υπογράψω”. Ο Τσουκαλάς δεν το ξεπέρασε ποτέ, στο βιβλιοπωλείο του έκαιγε πάντα ένα κερί μπροστά στην εικόνα της. Η ποιητική συλλογή του «Αλίκη» ( με σκίτσο της ίδιας της Αλίκης από τον φίλο του Μποστ), είναι  συγκλονιστική :

«Αόρατη ζυγαριά που ταλαντεύεσαι /μπροστά μου, όταν τα μάτια μου τα κλείνω:/ από τη μια το ματωμένο της χαμόγελο/  κι από την άλλη η περιφρόνησή της…/Κρατάω τη ζυγαριά στα δυό μου χέρια:/βαρύτερη απ’ το αίμα είναι η ματιά της…./Εμένανε τα δυό μου χέρια τρέμουν./ Εμένα θρυμματίστηκε η καρδιά μου…»

 

Ο Κώστας Τσουκαλάς πέθανε το 1974 στην Αθήνα.

 

tsoukalas_1.full node

INFO: Γ.Τσουκαλάς, Κουρασμένος απ΄τον έρωτα, εκδόσεις Φαρφουλάς

Προηγούμενο άρθροAlbert Camus: από την Πτώση στον Ξένο του Βισκόντι
Επόμενο άρθρο“Διαλογικότητα και υποψία” στη Nόρα Aναγνωστάκη

4 ΣΧΟΛΙΑ

  1. Γιάννη, δεν έχω δει το βιβλίο, αλλά δεν είναι και τόσο άγνωστος ο Γ. Τσουκαλάς.`Οσοι περάσαμε από την εποχή της Μάσκας και του Μυστηρίου τον γνωρίζουμε.Είναι άλλωστε αδύνατο να διατρέξεις πρόχειρα τα λαϊκά περιοδικά του μεσοπολέμου και να να μην συναντήσεις το όνομά του. Κάμποσα στοιχεία γι’ αυτόν υπάρχουν στον τόμο της Ανανεωμένης Παράδοσης(Σοκόλης) από τον Κώστα Στεργιόπουλο, και λίγα,ελπίζω ουσιώδη από μένα στο λήμμα του Λεξικού Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Πατάκη.

  2. Πολλά από τα παιδικά μας βιβλία ήταν δικές του διασκευές σε θαυμάσια γλώσσα. Νομίζω πως κυκλοφορούν ακόμα. ωστόσο δεν τα έχω συκγρίνει με το πρωτότυπο. πάντως ήταν από τα αγαπημένα.

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ