Του Δημοσθένη Αγραφιώτη.
Το διώνυμο «Poetics and politics» ήταν το θέμα της συνάντησης στο Birkbeck College και μπορεί να αποδοθεί στα ελληνικά ως «ποιητική και πολιτική» ή/και «το ποιητικό και το πολιτικό» για να φανεί το πολυεπίπεδο των νοημάτων του αλλά και η πολλαπλότητα των προσεγγίσεων του. Ωστόσο, το πιο δύσκολο σημείο είναι το «και», καθώς υπάρχει (σε λανθάνουσα μορφή) η υπόθεση ότι υφίστανται ήδη δύο οντότητες το «πολιτικό» και το «ποιητικό» (ή και αντίστροφα) και ότι καλούμαστε να τα συνδυάσουμε με τη βοήθεια του συμπλεκτικού «και». Πόσο ισχυρή είναι αυτή η υπόθεση; Πως είναι δυνατόν να οριοθετήσουμε τις δύο επικράτειες του διώνυμου; Με ποια θεώρηση είναι δυνατόν να αναλυθούν οι δύο χώροι; Κοινή θεώρηση ή πολλαπλή θεώρηση; Η συνάντηση του Λονδίνου (28.09.2013), με αφορμή τη συμπλήρωση της ακαδημαϊκής σταδιοδρομίας του Καθηγητή της Ποιητικής στο Birkbeck College, Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, δεν ξεκίνησε με προβληματική του προαναφερόμενου τύπου, αλλά αντίθετα οργανώθηκε ως απόδοση τιμής, επαίνων και κριτικής και ως «ξεφάντωμα»(jamboree) συναισθημάτων και χαράς για τον ποιητή William Rowe που έχει αφιερώσει τη ζωή του στην διερεύνηση και καλλιέργεια του παραπάνω διώνυμου.
Στη συνάντηση παραβρέθηκαν ποιητές και μελετητές της ποίησης από τη Λατινική Αμερική (Χιλή, Αργεντινή…), Η.Π.Α., Ιρλανδία, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία κ.ά. Επίσης συμμετείχαν πολλοί μαθητές του ποιητή, καθώς έχει εποπτεύσει τις διατριβές τους στην ποιητική, την πειραματική ποίηση, την ποίηση – δράση, ως ερευνητής της Ισπανικής Λογοτεχνίας και της σύγχρονης ποιητικής. Ο καθηγητής William Rowe δίδαξε ισπανόφωνη λογοτεχνία στην Ισπανία, στην Λατινική Αμερική, στο Λονδίνο(King’s College ,Birkbeck) και στις Η.Π.Α. Μετέφρασε στα αγγλικά κείμενα ισπανόφωνης λογοτεχνίας και ποίησης που τα διέκριναν οι νεοτεριστικές αναζητήσεις και ο πειραματισμός. Μ’ αυτό τον τρόπο , συνέδεσε την ποίηση με την ποιητική, την ισπανόφωνη πρωτοπορία με την ευρωπαϊκή και έστρεψε τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα στις πολιτιστικές και πολιτικές συντεταγμένες της ποίησης. (Βλέπε στα links-συνδέσεις με ιστοσελίδες στο τέλος του κειμένου, για την τεκμηρίωση των προαναφερόμενων δραστηριοτήτων, καθώς και τις τεχνικές λεπτομέρειες της ημερίδας – πρόγραμμα, ομιλητές, αφίσα…).
Ο τόπος συνάντησης: η βιβλιοθήκη του οικονομολόγου John Maynard Keynes (χωρίς τα βιβλία του) μόνο με τους πίνακές του, καθώς και μ’ ένα αντίτυπο του βασικού του βιβλίου ως πίνακα – αντικείμενο, «The General Theory of Employment, Interest and Money» (1936). Στον ίδιο χώρο έζησε και η Virginia Woolf, ενώ στο διπλανό δωμάτιο συναντιόντουσαν μια φορά την εβδομάδα τα μέλη της ομάδας Bloomsbury – καλλιτέχνες, συγγραφείς, διανοούμενοι, ποιητές που κυρίως έδρασαν μεταξύ των δύο πολέμων. Ο χώρος ήταν φορτωμένος από αναμνήσεις και αναφορές, μ’ ένα τρόπο εξαιρετικά θετικό. Έγιναν εισηγήσεις, διαβάστηκαν ποιήματα, πραγματοποιήθηκαν συζητήσεις στρογγυλής τράπεζας με διπλή στόχευση: το σύνθετο έργο του W. Rowe και το ζήτημα της παρουσίας της ποίησης στο σύγχρονο διεθνοποιημένο κόσμο σε άμεση συνάρτηση με τις πολιτικές προκλήσεις του. Τα ερωτήματα συσσωρεύονται χωρίς να διατυπώνεται η ανάγκη για μια αναλυτική ή ενδελεχή εξέταση τους. Το «ξεφάντωμα» προωθεί την κυριαρχία του ποιητικού σε κάθε άλλη κατηγορία ή προδιάθεση.
Η ποίηση αναδεικνύει ότι δεν μπορεί να εκφέρει η ιδεολογία; Η ποίηση επιδιώκει τη διαμόρφωση ενός φαντασιακού σύμπαντος (univers imaginaire) που μπορεί να λειτουργήσει ως εφαλτήριο για πολιτική δράση των μελών ή των ομάδων μιας κοινωνίας; Η ποίηση δικαιώνεται όταν υπηρετεί την επισήμανση του κακού – της αδικίας – της ανισότητας; Η ποίηση ως συμπυκνωμένη ουσία της πολιτικής επιστρατεύεται ως ορίζουσα της κοινωνικής πράξης; Η ποίηση ζυμωμένη με τη φαντασία και τη γνώση αποτελεί το καλύτερο όπλο ενάντια στην επέλαση της κρίσης; Τα ερωτήματα διατυπώθηκαν βέβαια με διαφορετικούς τρόπους, μια και οι ομιλητές πέρα από τις ποιητικές τους καταγωγές και πρακτικές, ενεργοποιούνται ως ακτιβιστές σε διάφορες ομάδες (πολιτικές και πολιτιστικές) – οικολόγοι, τροτσκιστές, κομμουνιστές, αναρχικοί, ριζοσπάστες, σοσιαλιστές, ακτιβιστές για εθνότητες σε κίνδυνο αφανισμού, ακτιβιστές ενάντια στα πυρηνικά όπλα… Όλοι προσπαθούν να απαντήσουν στο βασικό αίτημα – ζήτημα που έθεσε ο W. Rowe: τι κάνει η ποίηση σήμερα – σ’ ένα κόσμο αβεβαιότητας και ανατροπών.?
Οι αναφορές, οι αφηγήσεις και οι αποδόσεις αναγνώρισης ήταν συνδεδεμένες με την αγγλοσαξονική , την ισπανική και λατινο-αμερικανική πορεία του ποιητή. Η δική μου συνεισφορά περιορίστηκε στην ελληνική ιστορία του: είχε συναντήσει τον Γιώργο Σεφέρη, η πρώτη του γυναίκα είναι Ελληνίδα, μιλάει στοιχειώδη ελληνικά, συμμετείχε στα σεμινάρια ποίησης και μετάφρασης της Πάρου που οργανώθηκαν από Έλληνες και Αμερικανούς ποιητές. Έτσι διάβασα επιτελεστικά γι’ αυτόν το ποίημα μου «πρωτογονικά» – «genoprimitives» (σε αγγλική εκδοχή από την Angelos Sakkis). (Βλέπε www.dagrafiotis.com/poetry).
Ο William Rowe πέρα από το έργο του ως ποιητής, πέρα από τη διδασκαλία του σε πολλά Πανεπιστήμια της Ευρώπης και της Αμερικής (Βόρειας και Λατινικής) λειτούργησε ως πολιτιστικός καταλύτης, ως πρωτοποριακός καλλιτέχνης μια και: εργάστηκε για μια διεπιστημονική θεώρηση του ποιητικού φαινομένου, συνέβαλε για μια έγκυρη προσέγγιση των διαμέσων (indermedia), συνοργάνωσε το CPRC (Contemporary, Poetics Research Center) στο Birkbeck College, το ψηφιακό περιοδικό: Pores, τη σειρά: Readings, τις εκδόσεις: Veer Books, τις επιτελεσεις μουσικής, ποίησης και βίντεο: Voices, τα ψηφιακά αρχεία, πλήθος δράσεων, συναντήσεων, εκδόσεων… Ένας ποιητής πολλών διαστάσεων και υποστάσεων. Κι όλοι συμφωνούν ότι ο W. Rowe πραγμάτωσε όλα αυτά τα προτάγματα με ένα τρόπο μη διευθυντικό, υπήρξε πάντα υποστηρικτής και υποκινητής ώστε οι συνεργάτες του ν’ αποδώσουν το μέγιστο των ικανοτήτων τους και των αναζητήσεών τους. Γεγονός που μου επέτρεψε στον έπαινό μου γι’ αυτήν ιδιοτυπία ,
να του αποδώσω το χαρακτηρισμό «αριστοκράτη της πολιτικής ποίησης, «τον αέναα εξερευνητή της πολιτιστικής διαφοράς».
Δύο στιγμές της ημερίδας ξεχώρισαν. Η πρώτη από την παρουσίαση της Joan Retallack (ποιήτριας και καθηγήτριας στο College Bard, Ν.Υ. Η.Π.Α.) καθώς και η μελετήτρια του John Cages ,τοποθέτησε του έργο του W. Rowe στο νεοτερικό ρεύμα (modern art stream). Η δεύτερη, πιο συγκινητικά πολιτική ,καθώς ο W. Rowe παρουσίασε τον Χιλιανό ποιητή – επιτελεστή Raul Zurita που έδρασε με πλήθος παρεμβάσεων ενάντια στο καθεστώς Pinochet, και διάβασαν στη συνέχεια στα ισπανικά και στα αγγλικά το βιβλίο «LVB» του λατινοαμερικάνου ποιητή στη μετάφραση του W.R. Το πολιτικό ποίημα του Zurita απόλυτα συνδεδεμένο με την πατρίδα του, μετατράπηκε σ’ ένα πρότυπο ποιητικής/πολιτικής ενόρασης και ανθρώπινης περιπέτειας.
Πέρα όμως από την απόδοση επαίνων και συναισθημάτων ευγνωμοσύνης και θαυμασμού, η ημερίδα οδηγεί σε μια νέα σειρά ερωτημάτων, διαφορετικών από αυτά διατυπώθηκαν στη διάρκεια της ημέρας. Τι σημαίνει εντέλει η πορεία ενός ποιητή σήμερα; Ποιες διαδρομές προσφέρονται και διαμορφώνονται από τους ποιητές; Αν τεθεί επιπλέον το ζήτημα της πολιτικής, πώς οι συνθήκες στο τοπικό και διεθνές επίπεδο επηρεάζουν την τροχιά των ποιητών; Ποιοί τόποι μες την κοινωνία διαμορφώνουν τα πεδία από όπου αναδύεται ο ποιητής ως ποιητής; Στη περίπτωση του W. Rowe, πώς είναι δυνατόν να γίνει μια συζήτηση για την «ποιητική και πολιτική» στο πλαίσιο ενός ακαδημαϊκού θεσμού; Βέβαια, το Birkbeck College ιδρύθηκε για τους εργαζόμενους για να αποκτήσουν γνώσεις που δεν θα μπορούσαν αλλιώς, λόγω της κοινωνικο-οικονομικής τους κατάστασης, ωστόσο σ’ ένα κόσμο με μονοδρομικές ιδεολογίες οικονομικής έμπνευσης και κοινωνικού ελέγχου, μέχρι πότε η ποιητική ιδιοτυπία και «αυθαιρεσία» θα είναι ακόμη «ανεκτές»; Η μη-οικονομία του John M. Keynes και το φάντασμα της Virginia Woolf είναι ικανά να κρατήσουν το διώνυμο ανοικτό και στο πνεύμα οικουμενικό; Πώς τελικά οι ποιητές θα σταθούν με επάρκεια και αυτονομία σε σχέση με τις πολιτικές προκλήσεις? Ο William Rowe και το δίκτυο ποιητών , ερευνητών και μελετητών προσφέρονται ως ένα ορόσημο με την άνιση πάλη με τα πρότυπα εξουσίας.
Δημοσθένης Αγραφιώτης
Ποιητής, καλλιτέχνης διαμέσων
http://www.bbk.ac.uk/cprc/events/
http://www.bbk.ac.uk/events-calendar/william-rowe-jamboree-poetics-and-politics
http://dagrafiotis.com/?p=1586&lang=en
http://www.bbk.ac.uk/readings/issues/issue5/Links
