Παιδική εφημερίς, ένα ξεχασμένο περιοδικό (του Κυριάκου Ντελόπουλου)

του Κυριάκου Ντελόπουλου

 

ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΦΗΜΕΡΙΣ, Ένα ξεχασμένο παιδικό περιοδικό στο κλείσιμο του αιώνα, Εκδότης και διευθυντής του ο ενδεκαετής Θ. Καβαλιέρος Μαρκουίζος, Συμβολή στην ελληνική παιδική λογοτεχνία του 19ου αιώνα.

 

Η ιστορία των παιδικών περιοδικών του 19ου αιώνα δεν έχει αποτελέσει αντικείμενο μελέτης της συμβολής τους στη διαμόρφωση του αναγνωστικού κοινού, των παιδιών προς τα παιδικά βι­βλία που εμφανίζονται με αυξανόμενο ρυθμό. Αισθητός ο διαμεσο­λαβητικός ρόλος τους μεταξύ παιδιών και παιδικών βιβλίων, που παρα­μένει απροσδιόριστος. Το ειδικό αυτό θέμα και πολλά ακόμη με βασικό την ιστορία του παιδικού περιοδικού τύπου, παραμέ­νει στη σειρά των ζητούμενων, μολονότι από το 1987 είναι διαθέσιμη μια επιστημονική έγκυρη βιβλιογράφησή του.¹ Η στήριξη των περιο­- δικών στη σταδιακά αυτονομούμενη παιδική λογοτεχνία είναι ωστόσο ψηλαφήσιμη. Ορατή και η συνεισφορά τους στην ανακούφιση των παι­διών από τη συμβίωσή τους με τα σχολικά βιβλία του διδακτισμού και της πειθαναγκαστικής ανάγνωσής τους που επέβαλλαν οι επιταγές των αρχών της εκπαίδευσης. Ένα ουσιαστικό αντίδοτο θα ήταν τα ελεύθερα αναγνώσματα.

Τον δρόμο των περιοδικών θα ανοίξει το 1836 η ιστορική Παιδική Απο­θήκη² με τα δύο λιλιπούτεια τεύχη της. Θα ακολουθήσουν άλλα που θα κερδίσουν τον μαθητόκοσμο, το προνομιούχο σώμα των παιδιών που γνωρίζει ανάγνωση, και θα τον καταστήσουν φίλο τους.

Μακρόβια ή βραχύβια κάλυψαν κενά, δημιούργησαν σταθερό ενδιαφέρον και επέκτειναν τους αναγνωστικούς ορίζοντες των μα­θητών ως παιδιών. Δημιούργησαν παράδοση που διατηρήθηκε σχε­δόν όλο τον 20ό αιώνα.

Στη βιβλιογραφία Καρπόζηλου καταγράφεται το άγνωστο πε­ριοδικό Παιδική Εφημερίς, που τα δύο πρώτα τεύχη του εντοπί­στηκαν στην Εθνική Βιβλιοθήκη (ΕΒΕ* Περ. 910^Μ). Θα παρέμενε ως άφωνο λήμμα στη γνώση των ευάριθμων χρηστών των βιβλιο­γραφιών. Τυχαία ήρθε στο φως ένα πλήρες σώμα του αποτελούμενο από 25 μηνιαία τεύχη που εκδόθηκαν σε διάστημα τριών ετών: 1896-1898. Στη σειρά των περιοδικών μετά την Παιδική Αποθήκη είναι το 34ο, με το οποίο και κλείνει ο 19ος αιώνας.

Επί δεκαετίες το περιοδικό παρέμενε στη λήθη, όπως και ο αξιόλογος εκδότης, διευθυντής του, αποκλειστικός συντάκτης των κειμένων του, διαφημιστής και διανομέας του!

Επί δεκαετίες ένα πλήρες σώμα του εναπόκειτο στο αρχείο του διακεκριμένου επιστήμονα , καθηγητή της Παιδολογίας και Σχολικής Υγιεινής του Πανεπιστημίου Αθηνών Εμμανουήλ Λαμπαδάριου (1882-1943). Πιθανότατα το μόνο ίσως πλήρως διασωθέν. Μέρος του Αρχείου του περιήλθε στην κατοχή της διεθνώς γνωστής Μαρίας Αργυριάδη, της συλλέκτριας παιδικών παιχνιδιών και ιδρύτριας του Μουσείου Μπενάκη Παιχνιδιών στο Π. Φάληρο, που άνοιξε με πλούτο εκθεμάτων τον Οκτώβριο του 2017. Τη μελέτη του σώματος του περιοδικού, η οποία συνοδεύεται από έκπληξη σε έκπληξη, μου εμπιστεύθηκε η καλή φίλη. Ήταν μια συναρπαστική γεμάτη εκπλήξεις η πορεία της παρούσας εργασίας. Την ανακοίνωση με πλήρη περιγραφή του ευρήματος και η λεπτομερής παρουσίασή του έγινε από τον γράφοντα στο έργο του Τα παιδικά αναγνώ­- σματα των πάππων μας. Η Ευρωπαϊκή σκηνή και το Ελληνικό προσκήνιο, Παιδική Εφημερίς. Ένα ξεχασμένο παιδικό περιοδικό στο κλείσιμο του αιώνα, σελ. 171-99). (Εκδόσεις Πατάκη, 2006).

Τίτλος του: Παιδική Εφημερίς, εκδότης και διευθυντής ο Θ. Κα­βαλιέρος Μαρκουίζος, που εμφαντικά πρόσθετε στο όνομα και την ηλικία του: «ενδεκαετής». Μια πρώτη έκπληξη. Η προβαλλόμενη ηλι­κία του διευθυντή σε πλήρη αντίθεση με την αρτιότητα και τη φυ­- σιογνωμία του περιοδικού, μακριά εκείνης φιλόδοξων «παιδικών» που κυκλοφορούν σε μικρό κύκλο φίλων κάποια υποκατάστατα «πε­ριοδικού», στην πλειονότητά τους αυτοσχέδια, ερασιτεχνικά, πρόχειρα δημιουργήματα επίδοξων «δημοσιογράφων» χω­ρίς συνέχεια. Κάποιες εξαιρέσεις, πάντως με αξιοπρόσεκτη ύλη, πιο ταλαντούχων νέων δεν διέψευσαν τις νεανικές τους ελπίδες και συνέχισαν κάποιοι σε επαγγελματική βάση.

Η περίπτωση Θ. Καβαλιέρου Μαρκουίζου (στο εξής Θ.Κ.Μ.) εί­ναι οπωσδήποτε ασυνήθιστη. Αρκετά σύνθετη και με χαρακτηριστικά μοναδικότητας.

Οι διαστάσεις της έκδοσης είναι 30×22 εκ. Οι σελίδες της 4. Προ­φανώς ο εκδότης, βασιζόμενος στη συχνή κυκλοφορία, στον μικρό αριθμό σελίδων και στο σχήμα, την αντιλαμβάνεται ως εφημερίδα. Όλα όμως τα εσωτερικά στοιχεία της παραπέμπουν σε περιοδικό. Στη μορφή αυτή θα διατηρηθεί έως το τεύχος με τις ενδείξεις: Έτος Α´ Δεκέμβριος 1896 Αριθ. 12. Η επαναλαμβανόμενη εικόνα του εξωφύλλου –και α´ σελίδας– θα υπάρχει έως το τεύχος 12. Η σελιδαρίθμηση των τευχών 1-12 και 13 του 1897 είναι αυτοτελής. Από το 14 έως και το τελευταίο η αρίθμηση είναι συνεχής 1-80. Το τεύ­χος Αρ. 21-25 Έτος Γ´ Αύγουστος-Δεκέμβριος 1898 είναι και το τελευταίο.  Καμία ειδοποίηση περί επικείμενης διακοπής δεν δημοσιεύτηκε. Η διευθέτηση του συνόλου των τευχών είναι δίστηλη σε όλες τις σελίδες, με εξαίρεση κάποια άρθρα της διεύθυνσης που προφανώς κρίθηκαν από τον συντάκτη τους ότι απαιτούν έμφαση.

Από το τεύχος 13 ο τίτλος αλλάζει σε ΠΑΙΔΙΚΟΝ ΣΥΓΓΡΑΜΜΑ (Έτος Β´ Ιανουάριος 1897). Οι διαστάσεις γίνονται 25×18 εκ. και οι σελίδες αυξάνονται σε 8. Η αλλαγή του αρχικού τίτλου ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΦΗΜΕΡΙΣ συνηγορεί στην άποψη ότι ο εκδότης θεωρεί τη συνέ­χεια στο εξής ως περιοδικό. Προσθέτει ένα έτος στην ηλικία του και γίνεται «δωδεκαέτης». Από το τεύχος 14 γίνεται «δεκατριετής» και στο τέλος «δεκατετραετής», αλλά χωρίς η έκδοση να προχωρή­σει στο τέταρτο έτος της. Αλλαγή έχει γίνει και στην εικόνα του εξω­φύλλου, μια παραλλαγή της πρώτης, η οποία και φέρει κάτω δεξιά την υπογραφή του καλλιτέχνη χαράκτη Κωνσταντίνου Καρυστινού (1863-1908) ως ΚΑΡΥΣΤΙΝ, ίσως λόγω κοπής της εικόνας, για να αντιμετωπιστεί η τοποθέτησή της στη σελίδα η οποία ακρωτηρίαζε και το όνομα Καρυστινός. Από το τελευταίο τεύχος επίσης η εικό­να έχει αφαιρεθεί, Σποραδικά σε υποσελίδιες σημειώσεις αναφέρονται τα τυπογραφεία της εκτύπωσης του περιοδικού, όλα άριστα της εποχής: Τύποις Ιωάννου Νικολαΐδου, Εκ της Βασιλικής Τυπο­γραφίας Ν. Γ. Ιγγλέση (και ως: Τυπογραφείον Ν. Γ. Ιγγλέση), Εκ του Τυπογραφείου των Καταστημάτων Αποστολοπούλου. Τυπο­γραφικά ολισθήματα είναι τα συνήθη της εποχής. Να αποδοθούν οι διορθώσεις στον Θ.Κ.Μ., που αργότερα υπήρξε και ο διορθωτής των εφημερίδων του; Από το τεύχος 8 το «Γραφείον» μεταστεγάζεται στη νέα διεύθυνση: «41-Οδός Νικοδήμου-41 έναντι Μητροπολιτικού μεγάρου» και έτσι θα αναφέρεται μέχρι το τεύχος 13 (Δεκέμ­βριος 1897).

Η εικονογράφηση και οι εικονογράφοι

Ορισμένα κείμενα συνοδεύονται από χαρακτικά εκ μεταφοράς από άλλα έντυπα. Η ισορροπία εικόνων και κειμένων είναι αισθητι­κά ισοζυγισμένη, ώστε να μην προκαλείται οπτικός φόρτος ή να δημιουργείται η εντύπωση του περιττού. Διακρίνονται τα ονόματα του [Ελευθερίου] Καζάνη, Θ. Σιγανού και των ξένων A. S. Cauchard, Frederick J. Wauch, H. Chap.huis, A. Larmy, A. Napier.

Τα σωζόμενα τεύχη

Κυκλοφόρησαν 25 συνολικά σε αδιατάρακτη μηνιαία συχνότη­τα με σύνολο σελίδων 138 τοποθετημένα σε δύο δέσμες. Όλα σε άριστη κατάσταση και άκοπα. Απολεσθέντα ή μηδέποτε ενταχθέντα στο σώμα τα τεύχη: 17 (σελίδες 25-32) του Απριλίου 1898, 18 (σελί­ δες 33-40) του Μαΐου 1898, καθώς και τα φύλλα των σελίδων 59-60 και 61-62 του τεύχους 21-25.

Οι δύο ενότητες έχουν περιβληθεί με ελαφρό χρωματιστό χαρτί (μοβ) και φέρουν πολύτιμες πληροφορίες για τον Θ.Κ.Μ. από πλήρη δημοσιεύματα ή αποσπάσματα από τον τύπο της εποχής. Πρόκειται για κριτικές, γνώμες και εντυπώσεις τρίτων, από επισκέψεις του στα γραφεία αθηναϊκών και επαρχιακών εφημερίδων, μαρτυρίες άκρως εγκωμιαστικές για την προσωπικότητα, το έργο και τις επαγγελμα­τικές συναλλαγές και σχέσεις του Θ.Κ.Μ., οι οποίες διαλύουν κά­ποιες εκφρασθείσες τότε αμφιβολίες για την ταυτότητά του και τις ικανότητες του ενδεκαετούς πολυτάλαντου νεανίσκου. Διαψεύδουν και τις τυχόν μεταγενέστερες, εφόσον γνωρίζουμε την εντυπωσια­κή εξέλιξή του.

Η κατ’ έτος κατανομή των τευχών που κυκλοφόρησαν:

Έτος Α´. 1896: Τεύχη 1 έως 12: Ιανουάριος-Δεκέμβριος.

Έτος Β´. 1897: Τεύχος 13: Ιανουάριος.

Έτος Γ´. 1898: Τεύχη 14 έως 21-25: Ιανουάριος έως Αύγουστος-Δεκέμβριος.

Το περικάλυμμα του 1896 φέρει τα εξής ενδεικτικά στοιχεία που καλύπτουν όλη την πρώτη σελίδα: ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΦΗΜΕΡΙΣ / Μηνιαίον Παιδαγωγικόν Τερπνόν Σύγγραμμα / Εκδιδόμενον άπαξ του μηνός εν Αθήναις / Μετά καλλιτεχνικωτάτων εικόνων / Διά παιδία εφήβους και νεάνιδας / (Πολυειδώς συστηθέν και πολυτρόπως υπό του τύπου) / Συντασσόμενον υπό Θ. Καβαλιέρου Μαρκουίζου δωδεκαετούς / Έτος Α´. 1896.

Το περικάλυμμα με τα υπόλοιπα τεύχη και τον νέο τίτλο ανα­ γράφει:

ΠΑΙΔΙΚΟΝ ΣΥΓΓΡΑΜΜΑ / Εκδιδόμενον εν Αθήναις άπαξ του μηνός / Μετ’ εικόνων / Πολυειδώς συστηθέν υπό του Αθηναϊκού και επαρχιακού τύπου / Τόμος Β´. 1898 / Συντασσόμενον / υπό διευθυντού Θ. Καβαλιέρου Μαρκουίζου δεκατετραετούς / Έτος Γ´. / 1898.

Η φυσιογνωμία τον περιοδικού – Εξαγγελίες του διευθυντή

Με αυτοπεποίθηση, σαφήνεια και πληρότητα καθορίζονται οι θέσεις του περιοδικού και η γραμμή του. Θα τηρηθούν έως το τελευταίο τεύχος του. Αφοπλιστικός και κατηγορηματικός είναι ο λό­γος του διευθυντή, ώστε η ηλικία του να μην απασχολεί. Οι υπο­σχέσεις εκπληρώνονται. Ο Πρόλογος στο πρώτο τεύχος είναι διαυ­γής όσο και χαριτωμένος με τη νεανική αυτοπεποίθηση και ευ­γλωττία του:

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Πολλοί κύριοι και εκ των αξιοτίμων συνδρομητών της «Παι­δικής Εφημερίδος» μου εξέφρασαν την απορίαν πώς ήτο δυνατόν παις εν τη ηλικία μου να συντάττη μόνος του περιοδικόν φύλλον. Αληθώς και εις εμέ γεννάται η έκπληξις διά την απορίαν των αξιο­- τίμων κυρίων τούτων, αφ’ ου μάλιστα είναι γνωστόν εις πολλούς συνδρομητάς μου, ότι η ιστορία πολλά έχει επιδείξει παραδείγματα παίδων μικροτέρας ηλικίας των 11 ετών οίτινες πολύ περισσότερον έδρασαν εμού όστις ουδέν σπουδαίον ανέλαβον, ειμή την σύνταξιν περιοδικού φύλλου όπερ βεβαίως ούτε γλωσσολογικών ζητημάτων την λύσιν επαγγέλλεται ούτε θεολογικάς μελετάς θα πραγματευθή, ούτε ανωτέρων μαθηματικών ζητημάτων τας λύσεις θα κατα­ στρώση. Το ημέτερον φύλλον θα περιστρέφηται εις στενόν κύκλον γνώσεων και ατόμων. Εν τη μικρά τούτη πνευματική τραπέζη ην παρουσιάζω προ του αξιοτίμου κοινού δεν θα λάβουν όλοι μέρος εις το φαγητόν αλλά μόνον συνομήλικές μου, εν αυτώ θα ανταλλάξωμεν τας παιδικάς μας σκέψεις, γνώμας, ιδέας και γνώσεις μας. Εγώ (μη με εκλάβητε ως εγωιστήν), θα προσπαθήσω να γίνω σημαιοφόρος εις την μικράν ταύτην πνευματικήν εκστρατείαν παροτρύνων όλους τους εν ηλικία και γράμμασι συναδέλφους μου. Όσοι με ακολουθήσουν θέλουσι μοι κάμει μεγάλην τιμήν διότι θα μου είναι μεγάλη χαρά να γνωρίζω ότι έγινα αφορμή ευγενούς αμίλλης και σταδιοδρομίας.

Επειδή ανωτέρω είπον ότι εξεπλάγην, διότι πολλοί παραξενεύθησαν πώς εγώ τόσον μικρός θα αναλάβω έργον φιλολογικόν, θα αναφέρω μόνον μερικά παραδείγματα ιδιοφυίας παρατηρηθείσης εις παίδας ηλικίας μικράς, χωρίς εκ τούτου να αξιώ να με κατατάξωσιν εις την χωρείαν αυτών. Κορσικός νεανίας ηδύνατο να αποστηθήση 3,600 λέξεις και να απαγγείλη ταύτας κατά την ιδίαν σειράν κατά την οποίαν ήθελε τας ακούσει και εγένετο καθηγητής της ρητορικής εν ηλικία 15 ετών και συγγραφεύς συνάμα. Έτερος επτά ετών ηδυνήθη επιτυχώς να προσφωνήση βασιλικόν ζεύγος εις πέντε διαλέκτους, και λέγεται διά τον Καρδινάλιον de Lugo ότι ανεγίνωσκε τριετής. Ο Τουρκουάτος Τάσσος εγνώριζεν εις την αυτήν ηλικίαν την γραμματικήν. Η μεγάλη Ελισσάβετ της Αγγλίας έγραψε θαυμασίαν επιστολήν όταν ήτο 4 ετών μόνον. Ο Μόζαρ εξέπληξε διά των θαυμαστών αυτού συνθέσεων την Αυλήν της Βιέννης εν ηλικία κάτω των 10 ετών.

Και έτερα εκπληκτικώτερα παραδείγματα ηθέλομεν αναφέρει αλλά όπως μη κουράσω τους αγαπητούς μου συνδρομητάς παύωμεν εδώ την εξιστόρησιν φρονούντες ότι τα ολίγα ταύτα αρκούσιν.

Εν τω μέλλοντι όμως θέλομεν προσπαθήσει να κάμνωμεν μνείαν όλων των προόδων των ομιλίκων μας παρακαλούμεν δέ όπως οι αγαπητοί συνδρομηταί μας μας έχωσιν ενήμερους, διότι επιθυμώ ν’ αποδείξω ότι και εν Ελλάδι υπάρχουν μικροί το δέμας αλλά μαχηταί.

 

Διαγωνισμοί – Δώρα

Μεταξύ των αναγνωστών και συνδρομητών διενεργούνται δια­γωνισμοί πνευματικοί οι οποίοι δημιουργούν πρόσθετο ενδιαφέρον για το περιοδικό τους. Στους νικητές προσφέρονται δώρα τα οποία είναι βιβλία από τα πιο δημοφιλή της εποχής για νεαρούς αναγνώ­στες, γραφική ύλη, και για τις αναγνώστριες κεντήματα κτλ. Πολλά χρόνια αργότερα στην Πόλη ο Θ.Κ.Μ. ως εκδότης πάλι ανάλογου πε­ριοδικού θα επαναλάβει την καινοτομία της εποχής, η οποία προσγράφεται στον τομέα της προβολής, διαφήμισης και επικοινωνιακής πολιτικής του με διαγωνισμούς και δώρα.

Στο ίδιο τεύχος παρουσιάζει την ύλη του περιοδικού και βε­βαιώνει ότι προέρχεται από τον ίδιο. Δεν αποκλείει και συνεργα­σίες, εφόσον θα τύχουν της έγκρισής του. Εργασίες με υπογραφές συνεργατών, λίγες, θα εμφανιστούν κατά αραιά διαστήματα. Η ανακοίνωση από τα τεύχη 1 και 2 (Ιανουάριος και Φεβρουάριος 1896):

 

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΠΑΙΔΙΚΗ

MHNIAION

ΠΑΙΔΙΚΟΝ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΝ

Το περιοδικόν μου κατά τας δυνάμεις και γνώσεις μου, θα περιέχη ύλην εκλεκτής διά παιδία, τερπνήν και ποικίλην.

Θα περιέχη δε άρθρα παιδικά αφορώντα την μόρφωσιν αυτών, βιογραφίας αρχαίων ανδρών, ιστορίας, διηγήματα, περιγραφάς αρχαίων ή αγνώστων πόλεων, ποιήματα, αινίγματα, προσέτι δε και νεώτερα.

Θα εκτυπούται επί αρίστης ποιότητος χάρτου, υπό αρίστου τύ­που και υπό εικόνων καλλιτεχνικωτάτων προς καλλίστην παράστασιν των λεγομένων εν τη ιστορία.

Εις το τέλος του τρέχ. έτους θα δοθή τι εις τους αγαπητούς μου συνδρομητάς το οποίον πολύ θα χρησιμεύση εάν πάντα τα φύλλα των παρελθόντων μηνών ήθελον διατηρεί.

Η Παιδική Εφημερίς θα δίδη εις τον πρώτον λύτην εκάστου προβλήματος, αινίγματος ή γρίφου δώρον πολύ χρήσιμον αυτώ.

Συντάκτης και διευθυντής της Παιδικής Εφημερίδος είναι ο Θεόδωρος Καβαλιέρος Μαρκουίζος.

Ο βουλόμενος εκ των συνηλικιωτών μου δύναται να καταχωρήση τι δωρεάν, άξιον όμως καταχωρήσεως, αρκεί να θέση την υπογραφήν του.

Οι έχοντες άπαντα τα φύλλα ενός μόνον έτους, θα έχωσι βιβλίον με ολίγας σελίδας, αλλ’ έκλεκτάς.

Ο μικρός φίλος σας συντάκτης και διευθυντής της «Παιδικής Εφημερίδος»

Θ. ΚΑΒΑΛΙΕΡΟΣ ΜΑΡΚΟΥΙΖΟΣ

 

Ως διευθυντής θα ακολουθήσει χωρίς υποχωρήσεις ή αναπρο­σαρμογές τον προγραμματισμό του. Σε σχέση με άλλα περιοδικά του ίδιου τύπου αλλά όχι παιδικά, η Παιδική Εφημερίς ακολουθεί το ύφος που χαρακτηρίζει γενικά τον περιοδικό τύπο της εποχής. Προσγράφεται θετικά στον μικρό Θεόδωρο, γεννημένο με γνήσια στόφα δημοσιογράφου που διατηρήθηκε ακμαία, ισχυρότερη και ηχηρότερη στα χρόνια της ωριμότητάς του.

 

ΑΓΓΕΛΙΑ

Η «ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΦΗΜΕΡΙΣ» είναι περιοδικόν παιδαγωγικόν σκοπόν έχον την μόρφωσιν και την διάπλασιν των παίδων δι’ ην οι αρχαίοι συγγραφείς τόσα βιβλία συνέγραψαν και τόσους νόμους οι αρχαίοι οι νομοθέται έθεσαν διά την των παίδων αγωγήν μόνον. Διότι αν τα παιδία ανατραφώσι καλώς το επόμενον είναι βέλτιστον όθεν χρειάζονται τινων οίτινες να εμπνεύσωσι τα καθήκοντα αυτών εις αυτά. Τούτο καγώ υποστηρίζων ανέλαβον κατά τας δυνάμεις μου την έκδοσιν ταύτην ήτις έχει ως κύριον σκοπόν τα παιδαγωγι­ κά. Αύτη εισερχόμενη εις το δεύτερον έτος από της εκδόσεώς της θα εκδίδηται εις όγδοον σχήμα εξ οκτώ σελίδων μη φειδόμενος ούτε περισσοτέρου κόπου ούτε πλειόνων δαπανών, επιθυμών να προσφέρηται εις τούς συνδρομητάς η «Παιδική Εφημερίς» εις πάντας αδιακρίτως, διότι διά πάντας γράφει αντί της αυτής συνδρομής.

Τα περιεχόμενα δε θα είναι, 1) άρθρα παιδαγωγικά σύντομα και εύληπτα. 2) Ιστορίας αίτινες να καθιστώσι τα άρθρα πραγματοποι­ούμενα. 3) Τερπνά διηγήματα. 4) Βιογραφίας αρχαίων ανδρών. 5) Περιγραφάς πόλεων. 6) Επιφυλλίδα. 7) Ποιήματα. 8) Νεώτερα. 9) Παιδικά πνεύματα. 10) Αινίγματα γρίφους. 11) Ερωτήσεις και ιερογραφικάς ερωτήσεις. 12) Διαγωνισμούς και λύτας. 13) Ποικίλα 14) Ημερολόγιον μετά βαθμού του ψύχους ή της θερμότητος εκάστης ημέρας.

Τοιούτο ον το φύλλον θα κοσμήται υπό αρίστου χάρτου και καλλιτεχνικωτάτων εικόνων προς καλλιτέραν διάγνωσιν των εν τω άρθρω ή εν τη ιστορία πραγματευομένων ζητημάτων.

 

Διατελώ μετά προσήκοντος σεβασμού, Ο συντάκτης

Θ. ΚΑΒΑΛΙΕΡΟΣ ΜΑΡΚΟΥΪΖΟΣ

δωδεκαετής

 

Ο Θεόδωρος μεγάλος

Ο νέος Θεόδωρος δεν υπήρξε δείγμα πρόωρης ευφυΐας, πνευ­ματικής ωριμότητας, κάτοχος ασυνήθως ανεπτυγμένων αρετών, μια παραξενιά ανθρώπινη, χωρίς επόμενη ημέρα. Εκκολάφθηκε πρόωρα και ωρίμασε στην ίδια γραμμή. Ως παιδί έδωσε μεγάλες υποσχέσεις, όπως πολλοί στην ηλικία αυτή. Ως άντρας ώριμος τις τήρησε. Μεγάλος πια, με καλές σπου­- δές στη Μεγάλη του Γένους Σχολή, θα εγκατασταθεί στην Κων­σταντινούπολη, ως δάσκαλος αρχικά, και μετά ως δημοσιογράφος και εκδότης. Θα διαπρέψει.

Η δράση του στην Πόλη είναι μεγάλη, δυναμική, επωφελής για το ελληνικό στοιχείο. Το 1910 εκδίδει την περιοδική έκδοση Απ’ Όλα, οποία θα διαρκέσει δέκα χρόνια. Η εκδοτική αντίληψη που τη διακρίνει παραπέμπει στην Παιδική Εφημερίδα, πιο διευρυμένη, πιο επαγγελματική και εναρμονισμένη με τα αντίστοιχα πε­ριοδικά του καιρού, πιο κοντά στα γαλλικά. Η ποικίλη ύλη της απευθύνεται σε αναγνώστες καλού πνευματικού επιπέδου. Η προ­σφορά γνώσης, ψυχαγωγίας, ενημέρωσης της εξασφαλίζει μεγάλη κυκλοφορία. Στο πρωτοσέλιδο εμφαντικά δηλώνεται: «Εκτυπούται εβδομαδιαίως εις ΔΕΚΑ ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΑΝΤΊΤΥΠΑ» και μετά δύο χρόνια (1912) ανακοινώνεται «ΕΙΣ ΔΩΔΕΚΑ ΧΙΛΙΑΔΕΣ…». Ο ίδιος γράφει το χρονογράφημα, στο οποίο γρήγορα θα θεωρηθεί στιλίστας, ενώ ανυπόγραφα ή και ψευδώνυμα άλλα κείμενά του δη­- μοσιεύονται μαζί με πολλών συνεργατών.

Ο Θεόδωρος δεν λησμονεί τα παιδιά. Στις 4 Νοεμβρίου 1917 θα προσθέσει στο Απ’ Όλα ένα ανεξάρτητο παράρτημα με ξεχωριστή αρίθμηση. Συνδέεται με τον λογότυπο του πατρικού ως εξής: Απ’ Όλα. Εικονογραφημένη Επιθεώρησις εν Κωνσταντινουπόλει Εκδιδομένη Τετάρτην και Σάββατον. Μετ’ ιδιαιτέρου τεύχους ΠΑΙΔΙΚΟΥ εκδιδομένου εβδομαδιαίως. Ο δικός του λογότυπος: Απ’ Όλα. Εβδομαδιαία έκδοσις διά παιδιά, εφήβους και νεάνιδας. Την ποικίλη ύλη του υπογράφουν με ψευδώνυμα ή με τα ονόματά τους συνδρομητές. Ένα ψευδώνυμο, το τακτικό στη δεύτερη σελί­δα, Φοίβος, ανήκει πιθανότατα στον εκδότη, ο οποίος δεν υπογρά­φει με το όνομά του άλλη συνεργασία. Πρόκειται για μια ζωηρή ει­κονογραφημένη έκδοση με πεζογραφήματα, ποιήματα, μεταφρά­σεις, γνώσεις, πληροφορίες, πνευματικά παιχνίδια, ανέκδοτα, στή­λες αλληλογραφίας, η οποία θυμίζει τη νεανική του αθηναϊκή.

 

Τα στερνά του Θ. Καβαλιέρου Μαρκουίζου

Ο αξιόλογος αυτός άνθρωπος σήμερα επιβιώνει μόνο στη μνή­μη όσων ασχολούνται με τα παλαιά. Τα τελευταία χρόνια του δεν ήταν αντάξιά του. Απελάθηκε από τις τουρκικές αρχές και στα γεράματά του έγινε πρόσφυγας στην ίδια την πατρίδα του. Βρέθηκε στην Αθήνα με το κύμα απέ­λασης πολλών Ελλήνων από την Κωνσταντινούποη του 1964 (;). Ήταν σε μεγάλη ηλικία και αντιμέτωπος με το σκοτεινό επερχόμενο τέλος. Άρρωστος και άγνωστος μεταξύ α­γνώστων σε Νοσοκομείο της Αθήνας. Το χειρότερο: αγνοημένος. Για τα στερνά του υπάρχει μια δραματική μαρτυρία. Σε βιβλίο της Άννας Ωραιοπούλου-Μαυρομάτη που εκδόθηκε με φροντίδα των παιδιών της Φαίδωνα και Αίγλης, με αναμνήσεις της από την Πόλη και τους Πολίτες, σε μορφή χρονογραφική, αφιερώνει σελίδες και στον πα­λιό φίλο των ωραίων ημερών με τίτλο «Θ. Κ. Μαρκουίζος». Τον είχε συναντήσει στο Νοσοκομείο «Σισμανόγλειον» χωρίς να σημειώνει τη χρονολογία. Ενδεχομένως να ήταν το 1972 και να απεβίωσε τότε εκεί.

 

1. Βλ. Μάρθα Καρπόζηλου, Ελληνικός νεανικός τύπος (1830-10914). Καταγραφή (Ιστορικό Αρχείο Ελληνικής Νεολαίας. Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, 1987).
2. Βλ. Κυρ. Ντελόπουλος, Η «Παιδική Αποθήκη» και ο Δημήτριος Πανταζής, Το πρώτο ελληνικό παιδικό περιοδικό και ο εκδότης του (Καστανιώτης, ³1996).