της Μαρίζας Ντεκάστρο
Πυρήνας της εξαιρετικά ενδιαφέρουσας και εμπεριστατωμένης μελέτης της Σοφίας Γαβριηλίδου (*) είναι η υλική υπόσταση του βιβλίου, το αντικείμενο βιβλίο και η πρόσληψή του από τους αναγνώστες, τα παιδιά στην προκειμένη περίπτωση.
Εκκινώντας από την άποψη ότι κάθε βιβλίο δεν είναι μόνο περιεχόμενο, αν και το περιεχόμενο είναι εκείνο που συνήθως συζητιέται, και ότι οι συγγραφείς δεν είναι οι μόνοι που ευθύνονται για το αποτέλεσμα που παρουσιάζεται στο αναγνωστικό κοινό, η Σοφία Γαβριηλίδου μελετά και αναλύει την επέμβαση μιας σειράς επαγγελματιών στη διαμόρφωση του τελικού προϊόντος.
Οι εκδότες, οι σύμβουλοι εκδόσεων, οι επιμελητές, οι εικονογράφοι, οι γραφίστες, οι μακετίστες, οι τεχνικοί μορφοποιούν το γραπτό που παραδίδει ο συγγραφέας, είναι εν τέλει εκείνοι οι οποίοι καθορίζουν τι βγαίνει στην αγορά, διαμορφώνουν, εμμέσως και ως ένα βαθμό, τα κριτήρια και τις προσδοκίες των παιδιών -αναγνωστών υπό διαμόρφωση ώστε να οικοδομήσουν το πολιτιστικό κεφάλαιο που θα τα συνοδεύει στη ζωή τους. Γιατί κανένας πλέον δεν αμφισβητεί ότι ολα τα στοιχεία που συνθέτουν το αντικείμενο βιβλίο έχουν ουσιαστικό λόγο (εξώφυλλο, οπισθόφυλλο, εικονογράφηση, γραμματοσειρές, διάταξη των σελίδων, μεγέθη, κ.λπ.), διαβάζονται από τους αναγνώστες και δημιουργούν σχέση έλξης, αδιαφορίας ή απώθησης προς αυτό το πολιτιστικό προϊόν.
Μελετώντας την εκδοτική ιστορία και τη σύγχρονη παραγωγή των παιδικών βιβλίων και παρουσιάζοντας απόψεις πολλών μελετητών, η Σοφία Γαβριηλίδου στάθηκε κριτικά απέναντι σε εκδοτικές πρακτικές και περιεχόμενα, σχολίασε συγκεκριμένα παραδείγματα βιβλίων και τεκμηρίωσε το έργο της παραθέτοντας μια ευρεία ελληνική και ξενόγλωσση βιβλιογραφία.
Με λίγα λόγια, η συγγραφέας μας κάνει κοινωνούς όλων των παραγόντων που υπεισέρχονται στην παραγωγή των παιδικών βιβλίων, παραγωγή η οποία υπόκειται σε κανόνες που διαμορφώνονται από ένα πλέγμα ιστορικών, παιδαγωγικών, ιδεολογικών, αισθητικών, οικονομικών, κ.ά. παραμέτρων.
Τα βιβλία περιμένουν στα βιβλιοπωλεία. Τι θα συμβεί όταν φτάσουν στη σχολική τάξη; Πώς θα τα διαχειριστεί ο εκπαιδευτικός ειδικά με ομάδες προσχολικές και των πρώτων τάξεων του δημοτικού; Πώς θα χτίσει τη σχέση τους με τα παιδιά; Αρκεί η καλή του πρόθεση για να οργανώσει τις δράσεις της ταλαίπωρης και ταλαιπωρημένης φιλαναγνωσίας;
Το έργο Η λογοτεχνία αλλιώς των Ανδρέα Καρακίτσιου- Έλενας Αρτζανίδου (**) απευθύνεται σε όλους όσοι ..επιζητούν την προνομιακή και δημιουργική παρουσία του «παιδικού βιβλίου με εικόνες και ιστορία» ( όπως ορίζουν οι συγγραφείς την κατηγορία των βιβλίων που συνοπτικά ονομάζονται «εικονογραφημένα») στην προσχολική και πρωτοσχολική εκπαίδευση.
Οι συγγραφείς καθοδήγησαν, στο πλαίσιο της πρακτικής άσκησης των σπουδών τους, μια ομάδα φοιτητριών δίνοντάς τους θεωρητικά εργαλεία και οργανώνοντας βιωματικά εργαστήρια με θέμα τη λογοτεχνία στην τάξη.
Στο πρώτο κεφάλαιο αναλύονται η φυσιογνωμία και η διαδρομή του παιδικού βιβλίου «με εικόνες και ιστορία» στο χρόνο.
Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζονται τέσσερις τριήμερες παιδαγωγικές διαδρομές- εργαστήρια με τη μεθοδολογία και την εφαρμογή σε πραγματικές συνθήκες τάξης όπως τις κατέγραψαν οι νηπιαγωγοί που συμμετείχαν στην πρακτική άσκηση:
- Ανίχνευση: Άντληση πληροφοριών για τη σχέση των νηπίων με τα βιβλία.
- Ρroject στη λογοτεχνία: Εικαστική απόδοση και προφορική διατύπωση των παιδιών μετά από την ανάγνωση ενός βιβλίου.
- Μια ιστορία γεννιέται: Κατασκευή ενός αφηγήματος με τη βοήθεια εικόνων από ένα επιλεγμένο βιβλίο.
- Δημιουργική γραφή – θα λέγαμε καλύτερα δημιουργική ζωγραφική υπομνηματισμένη από τα νήπια- με θέμα νέους ήρωες γνωστών λαϊκών παραμυθιών.
(*) Σοφία Γαβριηλίδου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Συγκριτικής Παιδικής Λογοτεχνίας, ΤΕΠΑΕ, ΑΠΘ.
(**) Ανδρέας Καρακίτσιος, Καθηγητής στην Παιδαγωγική Σχολή, ΑΠΘ, Έλενα Αρτζανίδου, εκπαιδευτικός, πτυχιούχος της Σχολής Νηπιαγωγών Καρδίτσας και του Παιδαγωγικού Τμήματος Νηπιαγωγών, ΑΠΘ και είχε αποσπαστεί για μια εξαετία στο ΤΕΠΑΕ, ΑΠΘ.
INFO
Σοφία Γαβριηλίδου, Εκδότες, βιβλία, παιδιά. University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 2018.
Ανδρέας Καρακίτσιος- Έλενα Αρτζανίδου, Η λογοτεχνία αλλιώς.Καλειδοσκόπιο, Αθήνα, 2018
