Της Έλενας Χατζηγιωργάκη.
Υποδεχτήκαμε τον Τζόναθαν Κόου στον κινηματογράφο ΤΡΙΑΝΟΝ. Σεμνός, μετρημένος, ευχαρίστησε θερμά το ελληνικό αναγνωστικό κοινό του, τους μεταφραστές του, τον κ.Νίκο Γκιώνη υπεύθυνο των εκδόσεων Πόλις που έχει εκδώσει και τα έντεκα βιβλία του, καθώς και την δημοσιογράφο Μαριλένα Αστραπέλλου που συντόνισε τη συζήτηση. Είναι από τους συγγραφείς -εν ζωή- τους οποίους μπορεί να παρακολουθήσει κανείς εφόσον το σύνολο του έργου του έχει εκδοθεί στα Ελληνικά, από το «Σπίτι του ύπνου» (1998) και το «Τι ωραίο πλιάτσικο» (2001) έως το «Αριθμός 11» που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Πόλις. Έχει -δικαίως- χαρακτηριστεί σαν πολιτικός-σατιρικός συγγραφέας, γιατί στο σύνολο του έργου του τολμά να θίξει φλέγοντα πολιτικά ζητήματα και να δημιουργήσει τον απαραίτητο προβληματισμό στο αναγνωστικό κοινό του στη Μ.Βρετανία, αλλά και σε όλες τις υπόλοιπες χώρες όπου το έργο του έχει μεταφραστεί.
Μεταξύ σοβαρού και αστείου θέτει τους όρους του στη συζήτηση. Δεν θέλει να ακούσει τρεις λέξεις: BREXIT, Donald και Trump. Λέει, χαριτολογώντας, ότι όποιος αναφέρει μια από αυτές τις λέξεις καλύτερα να εξέλθει της αιθούσης.
Ο «Αριθμός 11» είναι το ενδέκατο κατά σειρά βιβλίο σας, όμως ο τίτλος του παραπέμπει και στον Αριθμό 11 της Downing Street του Λονδίνου, όπου παραδοσιακά κατοικεί ο Υπουργός Οικονομικών της Μ. Βρετανίας. Υπάρχει σύνδεση ανάμεσα στον τίτλο και στην οικία του Υπουργού Οικονομικών;
Κατά τη διαδικασία συγγραφής ενός βιβλίου ακολουθώ κάποια βήματα. Στο πρώτο βήμα, το στάδιο της σκέψης, συλλαμβάνω την ιδέα ενός βιβλίου. Εν συνεχεία καταγράφω τις ιδέες του στο χαρτί και αρχίζω να τις οργανώνω, κάτι που για εμένα είναι μια απολαυστική εμπειρία. Στο χαρτί έγραψα απλά τον αριθμό 11 στην κορυφή της σελίδας, εφόσον επρόκειτο για το ενδέκατο βιβλίο μου, και μου φάνηκε ότι είναι ένας πολύ ωραίος τίτλος. Μου άρεσε γιατί είναι ένας τίτλος που κοιτάζει και προς τα μέσα και προς τα έξω. Η εξωστρέφειά του έγκειται στο ότι σχολιάζει την πολιτική κατάσταση στη Μ. Βρετανία και η εσωστρέφεια στον ρόλο της πολιτικής σάτιρας την σήμερον ημέρα. Ο «Αριθμός 11» είναι ένα σπονδυλωτό μυθιστόρημα στην τέταρτη ιστορία του οποίου θίγεται ο ρόλος της πολιτικής σάτιρας και ιδιαίτερα η αξία που έχει τελικά η πολιτική σάτιρα. Για τον τίτλο του βιβλίου θυμάμαι ένα περιστατικό όπου σε μια παρουσίαση του βιβλίου στη Γαλλία μια κυρία μου επιτέθηκε λέγοντάς μου ότι θα έπρεπε να λέγεται «Αριθμός 12» εφόσον έχω γράψει και ένα παιδικό βιβλίο με τίτλο «Broken Mirror» (Σπασμένος καθρέπτης). Παραδέχομαι ότι ίσως τεχνικά να είχε δίκιο η κυρία και πως το τελευταίο μου βιβλίου θα έπρεπε να έχει τίτλο «Αριθμός 11 ½».
Το 2003 ο μυστηριώδης θάνατος του David Kelly, ειδικού στα όπλα μαζικής καταστροφής και Υπουργού Εθνικής Αμύνης της Μ. Βρετανίας, είχε συγκλονίσει την κοινή γνώμη. Υποτίθεται πως αυτοκτόνησε. Ο θάνατος του θύμιζε περισσότερο ταινία τρόμου. Το πτώμα του βρέθηκε σε ένα δάσος. Γιατί ο θάνατος αυτός ήταν τόσο σημαντικός για τον συγγραφέα Τζόναθαν Κόου;
Ήθελα στην αρχή του βιβλίου μου να σκιαγραφήσω το κλίμα που είχε δημιουργηθεί στη Μ. Βρετανία μετά τον πόλεμο στο ΙΡΑΚ. Ο πόλεμος αυτός βασίστηκε σε ένα ψέμα: στο ότι ο Σαντάμ Χουσεΐν κατείχε όπλα μαζικής καταστροφής. Στην πορεία αποδείχτηκε ότι επρόκειτο για πρόφαση και πως ο πόλεμος αυτός βασίστηκε σε ένα ψέμα. Όμως αυτό το ψέμα είχε ουσιώδεις προεκτάσεις: από τότε χάλασε ο δεσμός εμπιστοσύνης ανάμεσα στους πολίτες και την κυβέρνηση. Η ιστορία του πολέμου λέγεται ανάμεσα σε δύο κορίτσια 7-8 ετών, όμως ο πόλεμος από μόνος του δεν είναι ικανός να ιντριγκάρει δύο κορίτσια σε αυτή την ηλικία. Δεν είναι αληθοφανές. Έτσι αποφάσισα πως ο θάνατος ενός καλού ανθρώπου με αρχές θα έκανε εντύπωση και θα συγκινούσε δύο μικρά κορίτσια. Φυσικά ο θάνατος του David Kelly παραμένει μυστηριώδης και ανεξήγητος, αλλά οι ιατροδικαστές έχουν αποκλείσει το ενδεχόμενο αυτοκτονίας. Χωρίς να υποστηρίζω τις θεωρίες συνωμοσίας είμαι κι εγώ της άποψης ότι κάτι «βρωμάει» από τη μεριά της κυβέρνησης. Τότε ο κόσμος έβλεπε με σκεπτικισμό τον Tony Blair, Πρωθυπουργό της Μ. Βρετανίας. Η ουσία είναι ότι από τότε ράγισε ο δεσμός κυβέρνησης/πολιτών και εξακολουθεί μέχρι σήμερα.
Ο «Αριθμός 11» έχει χαρακτηριστεί αμιγώς πολιτικό βιβλίο και συνέχεια του «Τι ωραίο πλιάτσικο!» Ποιος ο λόγος να συνεχίσετε ένα βιβλίο το οποίο είχατε αποκαλέσει διδακτικό;
Ο «Αριθμός 11» δεν είναι ακριβώς συνέχεια του «Τι ωραίο πλιάτσικο!» γιατί οι περισσότεροι ήρωες στο «Πλιάτσικο» πεθαίνουν. Στην αρχή είχα σκεφτεί να το συνεχίσω είτε ισχυριζόμενος πως οι ήρωες έγιναν φαντάσματα, είτε γράφοντας ότι το μακελειό ήταν απλά ένα όνειρο. Όμως επειδή δεν ήθελα να γράψω ένα βιβλίο φαντασμάτων, σκέφτηκα έναν άλλο ευρηματικό τρόπο να συνδέσω τα δύο βιβλία. Έχω γράψει 11 βιβλία με εκατοντάδες χαρακτήρες, πολλούς από πολλούς από τους οποίους δεν έχω αναπτύξει επαρκώς. Έτσι, χωρίς να έχω δώσει όλες τις λεπτομέρειες για έναν χαρακτήρα σε ένα βιβλίο, μπορώ να τον ανακαλέσω σε ένα άλλο βιβλίο συμπληρώνοντας τα κενά. Η Φοίβη είναι ένας χαρακτήρας που δεν ανέπτυξα επαρκώς στο «Πλιάτσικο». Σκέφτηκα πως θα μπορούσε να συνεχιστεί η ιστορία της. Στο «Πλιάτσικο» μου άρεσε ότι από μια ρεαλιστική ιστορία μετατρέπεται σε μια παρωδία ταινίας τρόμου. Όμοια και στον Αριθμό 11, ξεκινάω από ρεαλισμό και καταλήγω σε ένα μυθιστόρημα φαντασίας.
Μετά από δύο δεκαετίες συγγραφής τι περιμένετε να αλλάξει στον τρόπο σκέψης των αναγνωστών;
Μια μεγάλη διαφορά είναι το «Πλιάτσικο», που έγραψα περίπου στα τριάντα μου, έχει ένα τέλος, ενώ ο «Αριθμός 11», που έγραψα στα πενήντα μου, τελειώνει με μία ερώτηση. Με ενδιαφέρει η σάτιρα, αλλά όχι το είδος που σε κάνει απλά να γελάς. Έχω παρατηρήσει ότι τα τελευταία χρόνια στη Μ. Βρετανία γελάμε ανακλαστικά με την πολιτική σάτιρα, χωρίς όμως να σκεφτόμαστε πώς μπορούμε να αλλάξουμε τα πράγματα. Στην πραγματικότητα ήθελα να κάνω τον αναγνώστη να νοιώσει άσχημα και όχι να γελάσει. Χρησιμοποίησα στοιχεία από ταινίες τρόμου έτσι ώστε με αυτή την τεχνική να δημιουργήσω μια αίσθηση ανησυχίας στους αναγνώστες μου. Σήμερα η δημόσια συζήτηση έχει επικεντρωθεί είτε στο φόβο (Προσφυγικό), είτε στη νοσταλγία: «Ας κάνουμε τις ΗΠΑ μεγάλες», «Βρετανία, περήφανο έθνος». Πρόκειται για επικίνδυνες πολιτικές τακτικές.
Ο «Αριθμός 11» είναι ιστορίες που στο τέλος συνδέονται. Πώς τελικά έγινε μυθιστόρημα;
Σε κάθε βιβλίο αναζητώ καινούργιες φόρμες, να ψάχνω για κάτι καινούργιο. Δεν μου αρέσει να επαναλαμβάνομαι. Η τρίτη από τις πέντε ιστορίες έχει να κάνει με έναν χαρακτήρα που αναζητάει εμμονικά μια ασπρόμαυρη ταινία. Είναι μια θολή ανάμνηση των παιδικών του χρόνων που του δημιουργεί μια αίσθηση ασφάλειας. Η εμμονή του όμως (την είδε ή δεν την είδε) τον οδηγεί σε ακρότητες. Χαλάει το γάμο του, χάνει τη δουλειά του και γενικά καταστρέφει τη ζωή του. Γύρω από αυτή την ιστορία αναζήτησα ιστορίες που είτε συνδέονται είτε έρχονται σε αντίθεση με αυτή. Κατά κάποιον τρόπο ακολουθώ το μοτίβο των ταινιών τρόμου στα 60s. Πέντε-έξι φαινομενικά ασύνδετες ιστορίες οι οποίες στο τέλος με κάποιο τρόπο αλληλοσυνδέονται. Αναφέρω μια ταινία με τίτλο «Dr. Terror’s House of Horrors» (Το σπίτι του φόβου του Δρ.Τρόμου, 1965). Έχω πολύ αφοσιωμένους αναγνώστες. Μου λένε συχνά ότι επισκέπτονται τα μέρη που αναφέρω στα βιβλία μου. Το ίδιο έγινε και με αυτή την ταινία. Μου έλεγαν ότι έψαχναν πολύ να την βρουν. Νοιώθω όμως ένοχος, διότι απλά μου άρεσε ο τίτλος. (Γελώντας) Δεν έχω δει ποτέ την ταινία!
