της Άννας Πετρίδη (*)
Η διαφορά του «φαίνεσθαι και του είναι» αποκρυσταλλώνεται πολλές φορές με βροντερό τρόπο, θυμίζοντάς μας πόσο επιφανειακά ζούμε μέσα στην γρήγορη καθημερινότητα. Με το πρώτο του μυθιστόρημα Φυσιογνωμία: Αλλοιωμένη Αλήθεια που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πηγή, ο νεαρός 23χρονος συγγραφέας Νίκος Τουμαράς με μια παραστατική αφήγηση και πλούσια εκφραστικά μέσα φανερώνει την κοινωνική αλλοτρίωση, καθώς και τις προσωπικές ενοχές που βιώνουν οι πρωταγωνιστές του μυθιστορήματος διαμορφώνοντας ένα ιδιαίτερο σκηνικό μυστηρίου και αγωνίας. Το βιβλίο κατατάσσεται ως είδος στη λογοτεχνία μυστηρίου ή και στην αστυνομική λογοτεχνία, προσφέροντας σημαντικά κοινωνικά διδάγματα για την ανάλυση του πλούσιου ανθρώπινου συναισθηματικού κόσμου με μια ιδιαίτερη σκοπιά της ανάλυσης στην έντονη ψυχοσύνθεση της εφηβικής και μετεφηβικής ηλικίας. Τα δύο ιδιαίτερα μικρά σε ηλικία κεντρικά πρόσωπα παρουσιάζουν ένα σκοτεινό παζλ συσχετισμών και αλληλοσυγκρουόμενων γεγονότων που αποπνέουν έκπληξη και δέος από τις πρώτες γραμμές της αφήγησης.
Με άξονα την πρωτοπρόσωπη αφήγηση του Πέτρου, ένα εντυπωσιακό μωσαϊκό δραματικών εξελίξεων με βαθιά επίχρωση αληθινών καταστάσεων ξετυλίγεται και γρήγορα μας συστήνει τον έτερο «σωσία» του εαυτού του. Ο Ιάσονας γίνεται το άλλο του προσωπείο στην εικονική πραγματικότητα που στήνουν επιδέξια ομολογουμένως και τελικά δύο άνθρωποι που δεν μοιάζουν εξωτερικά, ξεγελούν τους πάντες και παριστάνουν το εξωτερικό πρόσωπο του άλλου. Με μια δομημένη πλοκή του συγγραφέα, φαίνεται πως χωρίς πρόβλημα ο Ιάσονας παρουσιάζεται στην οικογένεια και στο σχολείο του Πέτρου ως ο πραγματικός Πέτρος. Πράγματι, ο συγγραφέας χρειάστηκε να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός για τη σύνθεση της πλοκής και εν προκειμένω καταφέρνει να εντυπωσιάσει δημιουργώντας ένα πανόραμα ενοχικών, αλλά και μερικώς θαρραλέων χαρακτήρων μέσα σε μια αρνητικά φορτισμένη κοινωνία. Οτιδήποτε θεωρείται ως σταθερό και αμετάβλητο δεν μαγνητίζει τα βλέμματα των πολλών, δεν είναι το επίκεντρο της προσοχής μας και δυστυχώς κάποιες φορές η παραπλάνηση με το ψεύτικο πρόσωπο του Πέτρου μοιάζει ευκολότερη του αναμενομένου.
Η δημιουργία όμοιου, εικονικού χαρακτήρα με βάση τον πρωτότυπο Πέτρο είναι όμως μόνο το πρώτο στάδιο της πλοκής. Οι εμμονές που έχουν δημιουργηθεί στον ήρωα από το παρελθόν κλιμακώνονται, έχουν εσωτερικευθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε οι ψυχικές του αναταραχές με αδιόρατο τρόπο σιγά σιγά καταβάλουν πλήρως την ευαίσθητη ιδιοσυγκρασία του Πέτρου και του Ιάσονα σε δεύτερο βαθμό. Βασικός κρίκος που ουσιαστικά αποσυνδέει τους ήρωες από τους υπόλοιπους «άλλους» είναι η έλλειψη εμπιστοσύνης και ο φόβος της απογοήτευσης. Το στοιχείο της νουάρ ιστορίας είναι έντονο με την αναφορά σε ερωτικό έγκλημα του παρελθόντος που στοιχειώνει τους δράστες, αλλά και τους αυτόπτες μάρτυρες της δολοφονικής πράξης. Οι ανατροπές είναι διαρκείς και καταιγιστικές, ενώ η διαμόρφωση της συμπεριφοράς ειδικά του Πέτρου παίρνει μια αναπάντεχη τροπή. Αντιλαμβάνεται το εύθραυστο στοιχείο του χαρακτήρα του και μετατρέπεται σε μια σκληρή και βίαιη αντιγραφή των φόβων του. Δυσκολεύεται να δαμάσει τις ενοχές του, τις κακές του σκέψεις και επηρεάζεται δυσμενώς από λανθασμένα πρότυπα άλλων.
Η ποικιλία των τρόπων μέσω των οποίων εκφράζεται ο κάθε πρωταγωνιστής είναι τέτοια που προσδίδει σε κάθε κομμάτι της πλοκής άλλο νόημα, χρωματίζοντας κάθε έννοια με άλλους φωτεινούς ή σκοτεινούς τόνους πάνω στον καμβά της ιστορίας. Σε ορισμένα σημεία χρειάζεται η επανάληψη ενός μοτίβου φόβου, σκέψεων και δραματικότητας, άλλοτε με κοφτή δράση αποδομείται η ευαισθησία των ηρώων, ενώ η χρήση ενός πλούσιου λεξιλογίου κυρίως στο πρώτο μισό του έργου λειτουργεί παραπλανητικά, εν μέρει αποπροσανατολίζει και εστιάζει σε χρήσιμες λεπτομέρειες.
Όταν τα γεγονότα αναγκάζουν τη διακοπή της οπτικής θεώρησης της αφήγησης μέσω του Πέτρου, αναλαμβάνοντας το ρόλο αυτό ο Ιάσονα, η πλοκή αποκτά νέα διάσταση. Αυτό το αφηγηματικό εύρημα είναι καθοριστικό, ποιοτικά σταθμισμένο κατάλληλα ώστε το μυστήριο φτάνει στο τέλος του με συγκινητική κατάληξη. Στο τέλος όλοι κρίνονται για τις πράξεις τους και ο συγγραφέας μας δίνει την αφορμή να αξιολογήσουμε τη τελική στάση του ήρωα, εμείς τι θα κάναμε στη θέση του; Η κυκλικότητα του μυθιστορήματος εντυπωσιάζει, καθώς άνθρωποι, πράξεις και γεγονότα συνδέονται ιδανικά, ολοκληρώνοντας την ιστορία με μια έντονη προσμονή για την συνέχεια της ιστορίας σε νέο βιβλίο.
info: Νίκος Τουμαράς, Φυσιογνωμία: Αλλοιωμένη Αλήθεια, εκδ.Πηγή
(*) Η Άννα Πετρίδη είναι υπεύθυνη βιβλιοπωλείου στις Σέρρες
