Του Βαγγέλη Χατζηβασιλείου.
Ανοίγω το video-art της Φρατζέσκας Ντόγκα, που ανέβηκε πριν από τρεις ημέρες στον Αναγνώστη , με τον Τάσο Λειβαδίτη και τον Γιώργο Μιχαλακόπουλο να διαβάζουν τον «Επίλογο», και σκέφτομαι πως μισόν ακριβώς αιώνα μετά τον θάνατό του ο πολυσυζητημένος ποιητής της Αριστεράς διανύει σίγουρα μια καινούργια περίοδο ανθοφορίας. Οι νέοι τον ψάχνουν από την αρχή, επιλογές ποιημάτων του κάνουν την εμφάνισή τους σε διάφορες ηλεκτρονικές διευθύνσεις, άρθρα στον ημερήσιο Τύπο έρχονται να υπενθυμίσουν τους πιο σημαντικούς σταθμούς της πορείας του ενώ φιλολογικές μελέτες επιχειρούν μιαν ανανεωμένη ανάγνωση του έργου του.
Πώς κατάφερε ο Λειβαδίτης, που πρώτα ύμνησε σε διθυραμβικούς τόνους τα πολιτικά και κοινωνικά ιδεώδη της Αριστεράς κι ύστερα πένθησε πικρά τη διάψευσή τους, χωρίς να αποφύγει το μελοδραματικό ύφος και κλίμα (βλ. εν προκειμένω και τις παρατηρήσεις της Λίζυς Τσιριμώκου στα Νέα του περασμένου Σαββάτου), να αρθεί πάνω από τις περιστάσεις και να κερδίσει τη μάχη με τον χρόνο; Να έχει άραγε σχέση με το γεγονός πως μολονότι ασπάστηκε με ιερή προσήλωση τα αγωνιστικά ιδανικά δεν έκρυψε ούτε κατ’ ελάχιστον τον άγριο σπαραγμό του για την απώλεια των αξιών της επανάστασης, όπως ο Δημήτρης Ραυτόπουλος στην πρόσφατη συναγωγή δοκιμίων του Εμφύλιος και λογοτεχνία; Να εξαρτάται από το ότι οι άνθρωποι στον καιρό μας αναζητούν με πάθος μιαν επαναστατική ή θρηνητική (η απόσταση ανάμεσα στα δύο δεν είναι μεγάλη) παρηγορία; Ή μήπως πάλι θα πρέπει να πάμε πέρα από τον θρίαμβο ή την καταρράκωση του επαναστατικού αγώνα, παρακολουθώντας τον Λειβαδίτη ως ένα ενιαίο και αδιάσπαστο σύνολο, που συγκινεί ακριβώς επειδή κατορθώνει να αποφύγει τα αντιθετικά δίπολα, όπως γράφει η Έλλη Φιλοκύπρου στη φρεσκοτυπωμένη μελέτη της Ένοχος μιας μεγάλης αθωότητας. Η ποιητική περιπέτεια του Τάσου Λειβαδίτη;
Νομίζω πως η πραγματικότητα βρίσκεται κάπου στη μέση. Κανένας δεν θα ήταν εύκολο να ενστερνιστεί το επαναστατικό πνεύμα, στην ανοδική ή στην καθοδική εκδοχή του, στα χρόνια μας ή σε άλλες εποχές, αν η ποίηση του Λειβαδίτη δεν συγκλονιζόταν από ένα έντονο υπαρξιακό ρίγος: το ρίγος που άρχισε να τη διατρέχει από τους παρθενικούς της στίχους, αλλά απόκτησε την πλήρη ισχύ του μόνο από τον Νυχτερινό επισκέπτη (1972) και μετά. Αν η ποίηση του Λειβαδίτη λειτουργεί όντως ως σύνολο είναι γιατί επηρεάζεται από αυτή την αναδρομική κίνηση: τα υστερότερα φωτίζουν τα πρωτύτερα, φανερώνοντας ό,τι δικαιώνει ολόκληρη τη διαδρομή – ένα εγγενές ρήγμα, μιαν εκ γενετής εσωτερική ραγισματιά.
