της Βαλέριας Σιβούδη (*)
Για πολύ καιρό πριν αρχίσω το διήγημα του Ουίλιαμ Φώκνερ «Ο αχυρώνας φλέγεται» πάσχιζα να ανακαλύψω ένα παράθυρο από το οποίο θα μπορούσα να εισέλθω στον κόσμο της Αμερικανικής λογοτεχνίας χωρίς να διαταράξω την ενότητα και αρμονία, τις οποίες είχα οραματιστεί να πλαισιώνουν την πρώτη μου επαφή με το χώρο αυτόν. Έτσι, όταν αποφάσισα να τοποθετήσω σε μια σειρά τα έργα στα οποία θα ήθελα να διεισδύσω όχι απλώς καλυπτόμενη με το προσωπείο του αναγνώστη, μα πολύ περισσότερο κρατώντας στα χέρια μου τα ηνία της προσωπικής, φιλοσοφικής μου αναζήτησης, μοιραία η σκέψη μου οδηγήθηκε στο συγγραφέα του Αμερικανικού Νότου Ουίλιαμ Φώκνερ και το δημοφιλές τούτο διήγημά του.
Για μένα ο Αχυρώνας είναι ένα έργο που πέρα από το βασικό δίλημμα του κεντρικού ήρωα Σάρτυ ανάμεσα στην υποταγή στον αυταρχικό του πατέρα ή την υποδούλωση σε μια κοινωνία ταξική και τοξική ταυτοχρόνως αναδύει στην επιφάνεια ορισμένα ιδιαιτέρως σημαντικά ζητήματα στα οποία αξίζει να σταθεί κανείς και να ερευνήσει τη φύση και εξέλιξή τους αγγίζοντας κομμάτια του χθες, αλλά και του σήμερα.
Από τη μία λοιπόν παρακολουθούμε την ήδη προδιαγεγραμμένη ζωή ενός φτωχού, νεαρού αγρότη στον Αμερικανικό Νότο της περιόδου πριν τον Εμφύλιο πόλεμο κάτι που και ιστορικά δείχνει έντονα την κατάσταση που επικρατούσε για τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα, από την άλλη μια κληροδοτούμενη απληστία μέσα στους κόλπους της οικογένειας των Σνόουπς , μέλη της οποίας στα περισσότερα έργα του Φώκνερ κάνουν την εμφάνισή τους επιβεβαιώνοντας τον τίτλο τους ως οπορτουνιστές, δίνεται στον αναγνώστη ιδιαιτέρως εύγλωττα μια κλιμακούμενη ένταση η οποία στρέφεται αποκλειστικά γύρω από τον κύριο ήρωα του έργου και τον ίδιο του τον εαυτό. Πώς μπορείς να εναντιωθείς στους προγόνους και τον ίδιο σου τον πατέρα επιλέγοντας μια διαφορετική φύση; Μα ακόμη και αν το κάνεις θα βρεθείς αντιμέτωπος με ένα πεπρωμένο αυστηρά εξαρτώμενο από την παραδοσιακή δομή μιας κοινωνίας όπου η διαστρωμάτωση φαντάζει πράξη απόλυτης αναρχίας και καταστροφής. «Ξύλο και άχυρο αρπάζουν φωτιά», λέει ο Άμπνερ σε κάποιο σημείο. Καταπίεση και ματαιότητα τι να επιφέρουν άραγε στον ψυχισμό κάποιου;
Το ερώτημα τούτο τίθεται σε συνδυασμό με ένα ακόμη βασικό προς ανάλυση συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει κανείς. Μέσα σε ένα τέτοιο κλίμα, μια εποχή που ο ρατσισμός θεωρούνταν πράξη άμυνας των λευκών εργατών απέναντι στους «Νέγρους», οι οποίοι παρά τον μεγάλο τους αριθμό στερούνταν τα πιο θεμελιώδη δικαιώματα παρατηρούμε ένα παράδοξο το οποίο είναι κοινό και για τις δύο αυτές ομάδες: Τόσο οι πρώτοι όσο και οι δεύτεροι παρά τις όποιες διαφορές τους επεδίωκαν εναγωνίως να αντισταθούν σε ένα κοινωνικό καθεστώς που τους επέβαλε μια εφόρου ζωής δουλεία και εκμετάλλευση από την οποία ξέφευγες είτε αποδεχόμενος τη μοίρα σου (ακόμη ένα παράδοξο) είτε νεκρός.
Η βία, το μίσος για τις ανώτερες τάξεις των αριστοκρατών, ο φθόνος είναι όλα αισθήματα τα οποία γεννώνται σιωπηλά στις ψυχές αυτών των ανθρώπων και βράζουν αργά, μα αδιάκοπα μέχρι τη μέρα που κάποιο αόρατο χέρι ανοίγει την κάνουλα του δοχείου αυτού και τότε, καλύτερα να μην περιγραφεί το τι μπορεί να συμβεί. Πάντως πρέπει να σημειωθεί πως τα προαναφερθέντα αισθήματα είναι παιδιά του κοινωνικού συστήματος το οποίο ο Φώκνερ καταδεικνύει σε όλη την έκταση του παρόντος διηγήματος, μα και των επόμενων δύο έργων της τριλογίας του. Έτσι, το γεγονός πως ο αχυρώνας φλέγεται είναι κατ’ εμέ η τελική πράξη μιας πολύ βαθύτερης και υποβόσκουσας ανάγκης, της ίδιας της απελευθέρωσης που βρίσκει τρόπους να παραμένει έστω και για λίγο ζωντανή μέσα σε μια υποδουλωμένη και μάταιη καθημερινότητα. Ο αχυρώνας συνεπώς φλέγεται και θα συνεχίσει να φλέγεται μέχρι τη μέρα που η ανάγκη αυτή θα λάβει την πραγματική της φύση ως θεμελιώδες δικαίωμα προσωπικής ελευθερίας και κοινωνικής ανέλιξης.
Προσωπικά, θεωρώ πως η τριλογία του Φώκνερ αποτελεί ένα σταθερό θεμέλιο πάνω στο οποίο θα πρέπει να στηριχθεί κανείς αντλώντας μέσα από τη σοφία του συγγραφέα τα μηνύματα εκείνα με τα οποία θα κατασκευάσει τη δική του εμπειρία πάνω στη σπουδαία και πλούσια σε έργα ιστορία της Αμερικανικής λογοτεχνίας.
info: Ουίλλιαμ Φώκνερ, Ο αχυρώνας φλέγεται, μτφρ: Γιάννης Παλαβός, Κίχλη
