Του Αλέξανδρου Χαρκιολάκη (*).
Τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα έχουν γίνει άλματα σε πολλούς τομείς, άλματα που μάλλον σε κάποιους δεν είναι ορατά. Ένας από αυτούς τους τομείς είναι και των βιβλιοθηκών, κυρίως των δημοτικών αλλά και κάποιων ιδιωτικών. Ήμουν και είμαι σταθερά αντίθετος στη μόνιμη μεμψιμοιρία και στη γκρίνια για τα στραβά. Αντιθέτως, πιστεύω ότι κανείς αντλεί δύναμη κι όρεξη για να δημιουργήσει και να πάει τα πράγματα παραπέρα μονάχα όταν συγκρίνει τον εαυτό του με όσα ρηξικέλευθα συμβαίνουν. Το να κλαίμε μονίμως τη μοίρα μας οδηγεί σε αποκλεισμό από την καινοτομία και συνεπακόλουθα έλλειψη οράματος δηλαδή ό,τι χειρότερο όσον αφορά χώρους όπως οι βιβλιοθήκες.
Προσπάθειες όπως αυτές που γίνονται τα τελευταία χρόνια στις Δημοτικές Βιβλιοθήκες της Βέροιας, του Δήμου Αθηναίων, αλλά και σε τόσες άλλες, το Δίκτυο του Future Libraries, η απόφαση του Ιδρύματος Σταύρου Νιάρχου να χτίσει -μαζί με τη νέο κτίριο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής- ένα ολοκαίνουργιο κτίριο που θα αρμόζει σε μια Εθνική Βιβλιοθήκη, οι προσπάθειες που γίνονται από ιδιωτικά αρχεία και ιδιωτικές βιβλιοθήκες, η πλήρης εκμετάλλευση στον βέλτιστο βαθμό των νέων διαθέσιμων τεχνολογιών από θεσμούς όπως το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης δεν γίνεται να μην εξάρονται και να περνούν απλά απαρατήρητες.
Δίπλα σε αυτές τις προσπάθειες που γίνονται για το γενικό κοινό υπάρχουν και αρχεία ή βιβλιοθήκες που υπηρετούν σταθερά και αδιάλειπτα συγκεκριμένα αντικείμενα. Τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας, για παράδειγμα, συγκεντρώνουν και διαθέτουν άφθονη γνώση όσον αφορά τα ζητήματα περί πολιτικής στον 20ό αιώνα, διαθέτοντας αρχειακό υλικό από πλείστες πηγές που μπορεί να φανεί απολύτως χρήσιμο σε σύγχρονους ερευνητές που εστιάζουν κυρίως στο χώρο της αριστεράς. Το πολύτιμο αρχειακό υλικό έχει ψηφιοποιηθεί και διατίθεται μέσω του διαδικτύου για ακόμη μεγαλύτερη ευκολία των ερευνητών. Ταυτόχρονα όμως αυτό το υλικό που βρίσκεται στο διαδίκτυο μπορεί να χρησιμοποιηθεί κάλλιστα σε τάξεις σχολείων, μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε σεμινάρια, διαλέξεις, συζητήσεις και τόσα άλλα. Οπότε ο εμπλουτισμός της φαρέτρας όχι μόνο του ερευνητή αλλά και του ιστοριοδίφη, τελικά του οποιουδήποτε από εμάς μπορεί να αποβεί εξόχως χρήσιμη.
Μία άλλη περίπτωση, αυτή τη φορά συνδυασμού ερευνητικής βιβλιοθήκης και αρχείου είναι η Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος “Λίλιαν Βουδούρη” που στεγάζεται στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Η μουσικολογία στην Ελλάδα θεραπεύεται συστηματικά εδώ και περίπου 30 χρόνια. Οι πρώτες πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες δεν είχαν τον πλούτο που πιθανώς διαθέτουν σήμερα κι έτσι το κενό στη μουσικολογική έρευνα ήρθε να καλύψει η Μουσική Βιβλιοθήκη, η οποία είναι έργο του Συλλόγου Οι Φίλοι της Μουσικής. Η συγκεκριμένη βιβλιοθήκη όμως δεν σταματά τη δράση της μονάχα στην εξυπηρέτηση όσων θέλουν να δουν τα αρχεία ελλήνων συνθετών που διαθέτει ή την πλούσια συλλογή βιβλίων, παρτιτουρών, CD κ.λπ. Θα ήταν άλλωστε λίγο σε σχέση με τις δυνατότητες που διαθέτει. Έτσι, μετατρέπει τον χώρο της άλλοτε σε αίθουσα συναυλιών, άλλοτε σε χώρο διαλέξεων, ακόμη και σε θεατρική σκηνή για μουσικοθεατρικές παραστάσεις για παιδιά αποδεικνύοντας περίτρανα ότι μια ειδική, θεματική βιβλιοθήκη δεν σημαίνει ότι απαραίτητα οφείλει να περιορίζει την εξωστρέφειά της.
Με τα δύο αυτά παραδείγματα ήθελα να καταδείξω ότι οι θεματικές, ερευνητικές βιβλιοθήκες και αρχεία ούτε πολυτέλεια είναι ούτε έχουν λίγα να δώσουν στην εμπειρία που μπορεί να βιώσει κάποιος όταν τις επισκεφθεί ή περιηγηθεί στον ιστότοπό τους. Έστω και αν το αντικείμενο που θεραπεύουν δεν είναι στα άμεσα ενδιαφέροντα του καθενός από μας είναι σίγουρο ότι η αναγνωστική εμπειρία αλλά ακόμη και η ψυχαγωγία μπορεί να είναι υψηλού επιπέδου. Οι γενικές βιβλιοθήκες δημιουργούν αναγνώστες (και μ’ αυτές θα ασχοληθώ σε ένα από τα προσεχή μου κείμενα γιατί τους αξίζουν πολλά μπράβο) αλλά το ίδιο μπορεί να κάνει και μια ειδική βιβλιοθήκη ή ακόμη και ένα αρχείο. Όλα αυτά είναι εκεί έξω, στον χώρο του διαδικτύου αλλά και στους φυσικούς χώρους των βιβλιοθηκών, και απλώς περιμένουν να τα ανακαλύψουμε. Δεν μένει παρά να περιηγηθεί κανείς στην ιστοσελίδα μιας από τις τόσες βιβλιοθήκες (ναι δεν είναι λίγες) ή να κάνει μια βόλτα από εκεί, το σίγουρο είναι ότι δεν θα χάσει.
(*) Ο Αλέξανδρος Χαρκιολάκης είναι
Διευθυντής της Μουσικής Βιβλιοθήκης Erol Ucer
MIAM – Istanbul Technical University
