του Φίλιππου Φιλίππου.
Το βραβείο Πούλιτζερ για μυθιστορήματα (Prize Pulitzer for Novel) είναι πολύ σημαντικό για την αμερικανική λογοτεχνία, μα είναι σχεδόν άγνωστο στη χώρα μας, ίσως γιατί το έχουν κερδίσει συγγραφείς μικρής εμβέλειας που δεν έχουν μεταφραστεί στην ελληνική γλώσσα. Ωστόσο, ανάμεσα σ’ εκείνους που το έχουν λάβει περιλαμβάνονται μεγάλα ονόματα της λογοτεχνίας των ΗΠΑ με παγκόσμια ακτινοβολία, όπως οι Τζον Στάινμπεκ, Έρνεστ Χέμινγουέι, Γουίλιαμ Φόκνερ, Νόρμαν Μέιλερ, Τζον Απντάικ, Ρίτσαρντ Φορντ, Τζέφρι Ευγενίδης. Το 1990 με το συγκεκριμένο βραβείο τιμήθηκε ο κουβανικής καταγωγής Όσκαρ Ιχουέλος για το μυθιστόρημα του Οι Μάμπο Κινγκς παίζουν τραγούδια αγάπης (έχει κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Ζαχαρόπουλος). Τώρα εκδίδεται η συνέχεια εκείνου του μυθιστορήματος –έγινε ταινία με πρωταγωνιστή τον Αντόνιο Μπαντέρας–, δηλαδή πρόκειται για μια ιστορία με τους ίδιους ήρωες, τους κουβανούς αδελφούς Νέστορ και Σέσαρ Καστίγιο και την όμορφη κουβανή Μαρία, την οποία ο πρώτος από αυτούς αγάπησε με πάθος, χωρίς ανταπόκριση.
Το κορίτσι απ’ την Αβάνα (πρωτότυπος τίτλος Beautiful Maria of my soul) αρχίζει στην Κούβα το 1947, όταν η μελλοντική αγάπη του Νέστορ Καστίγιο, η νεαρή Μαρία Γκαρσία εγκαταλείπει το χωριό της για να πάει στην πρωτεύουσα κάποιας επαρχίας του νησιού για να βρει δουλειά. Ανεβαίνει σ’ ένα φορτηγό και τελικά, καταλήγει στην Αβάνα, «την πόλη των βασάνων και του έρωτα», που ήταν τόσο όμορφη ώστε την αποκαλούσαν Παρίσι της Καραϊβικής, και ταυτόχρονα ήταν επικίνδυνη, γεμάτη ψεύτες και εγκληματίες, ανθρώπους που μπορούσαν να εκμεταλλευτούν τον οποιοδήποτε. Η μικρή επαρχιώτισσα –«ήμουν απίστευτα όμορφη τα είκοσί μου», αφηγείται αργότερα στην κόρη της την Τερεσίτα–, αποτελεί τη φαντασίωση όλων των ανδρών, οι οποίοι το μόνο που θέλουν είναι να την κάνουν δική τους, όπως λέγανε τότε. Μένει σε φτηνά ξενοδοχεία, εργάζεται περιστασιακά σε διάφορα καταγώγια και καταλήγει χορεύτρια σε λαϊκά κλαμπ, αφού καταφέρνει να σώσει την παρθενία της και να μη γίνει πόρνη. Σ’ ένα τέτοιο μαγαζί, γνωρίζει τον Ιγνάσιο, τον πρώτο άντρα της ζωής της που την προστατεύει από τους κακούς, οι οποίοι θέλουν το κορμί της. Είναι ευγενικός, γενναίος, γενναιόδωρος, πλούσιος, είναι όμως και γκάνγκστερ, οπότε σύντομα μεταμορφώνεται σε κάποιον που εκείνη δεν αναγνωρίζει –πίνει πολύ και η ζωή της γίνεται μαρτύριο. Γι’ αυτόν νιώθει πλέον μόνο οίκτο και μια αόριστη ευγνωμοσύνη που τη φροντίζει, ωστόσο δεν είναι ερωτευμένη μαζί του, αλλιώς είχε φανταστεί τον άντρα που θα αγαπούσε. Ο άντρας των ονείρων της εμφανίζεται αργότερα, σ’ ένα δρόμο της Αβάνας, όταν ο Ιγνάσιο την κυνηγάει να τη δείρει, ύστερα από έναν καβγά –τον έπιασε με άλλη γυναίκα–, είναι ο Νέστορ, ένας πανέμορφος μουσικός. Αυτόν αγαπάει, ή έτσι νομίζει, και κανέναν άλλον γιατί είναι όμορφος, ευγενικός, ερωτιάρης, μα και πολύ καλά εξοπλισμένος ως άντρας, της χαρίζει την ηδονή με κάθε τρόπο, οπουδήποτε, ακόμα και μέσα σε έναν κινηματογράφο της ώρα της προβολής.
Όμως, όλα τα ωραία πράγματα στη ζωή έχουν ένα τέλος –το έχουμε εμπεδώσει. Ο Νέστορ είναι μόνο ένας φτωχός μουσικός κι αυτή έχει ζήσει στις ανέσεις που της χαρίζουν τα λεφτά του Ιγνάσιο. Έτσι, όταν φτάνει η ώρα να επιλέξει κάποιον από τους δύο, η Μαρία επιλέγει τον αγροίκο Ιγνάσιο, με βαριά καρδιά, βεβαίως, αλλά πάντως το κάνει. Ο φτωχός Νέστορ, που δεν παύει να την αγαπάει, ακολουθεί τον αδελφό του τον Σέσαρ στη Νέα Υόρκη, όπου φτιάχνουν ένα μουσικό συγκρότημα, τους Μάμπο Κινγκς, δηλαδή τους βασιλιάδες του μάμπο, και πασχίζουν να γίνουν γνωστοί. Η αγάπη τους τελείωσε, λοιπόν, ο πλούσιος νίκησε τον φτωχό, η ζωή δεν έχει αίσιο τέλος όπως συμβαίνει στα παραμύθια. Το 1953, μετά την αναχώρηση του Νέστορ για την Αμερική για ν’ αρχίσει καινούργια ζωή, η Μαρία ακούει για πρώτη φορά το όνομα του Φιδέλ Κάστρο, ο οποίος μαζί με τους συντρόφους του επιτέθηκε στο στρατόπεδο Μονκάδα κοντά στο Σαντιάγο. Η επιχείρηση απέτυχε κι ο αρχηγός των επαναστατών, οδηγήθηκε στη φυλακή με την κατηγορία της προδοσίας –το 1955 αμνηστεύτηκε. Το Κίνημα της 26ης Ιουλίου, όπως έμεινε γνωστό, είχε αποτύχει, άρχισε όμως η αντίστροφη μέτρηση για το καθεστώς του δικτάτορα της Κούβας, του μισητού Φουλχένσιο Μπατίστα.
Στην Αμερική ο ερωτοχτυπημένος Νέστορ έκανε οικογένεια, μα δεν μπορούσε να ξεχάσει τη Μαρία για την οποία έγραψε ένα πολύ δημοφιλές τραγούδι, σουξέ στην Αμερική και στην Κούβα, το Beautiful Maria of my soul. Στο μεταξύ, εκείνη γέννησε την Τερεσίτα, την κόρη του Ιγνάσιο, μολονότι ήθελε να γεννήσει το παιδί του Νέστορ. Όταν επεκράτησε η επανάσταση των γενειοφόρων του Κάστρο και στην Κούβα άλλαξαν τα πάντα, ο τουρισμός πέθανε και οι δουλειές στα κλαμπ μειώθηκαν, η Μαρία πήρε την κόρη της και μετανάστευσε στις ΗΠΑ –η ζωή της άλλαξε ριζικά. Τέλος.
Αυτό όμως που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον αναγνώστη, ο οποίος σίγουρα έχει διαβάσει κι άλλα παρόμοια μυθιστορήματα έρωτα και περιπετειών, είναι ο μοντερνιστικός τρόπος αφήγησης. Η Μαρία ύστερα από σαράντα χρόνια (βρίσκονται πλέον στην Αμερική), αφηγείται την ιστορία της ή τουλάχιστον μερικά κομμάτια της στην κόρη της, την Τερεσίτα (η αφήγηση είναι τριτοπρόσωπη), αλλά στα τελευταία κεφάλαια ο συγγραφέας του μυθιστορήματος, ο Όσκαρ Ιχουέλος, εμφανίζεται ως ήρωας. Υποτίθεται πως η συνάντηση των τριών γίνεται μετά την έκδοση του βιβλίου Οι Μάμπο Κινγκς παίζουν τραγούδια αγάπης, όταν ο συγγραφέας παρουσίασε το βιβλίο του, εκείνο που απογείωσε την καριέρα του και του χάρισε το βραβείο Πούλιτζερ. Η Μαρία κολακεύεται που έγινε ηρωίδα ενός βιβλίου, η ματαιοδοξία της εκτοξεύεται στα ύψη, όπως κάποτε που άκουσε για πρώτη φορά το τραγούδι του Νέστορ γι’ αυτήν. Από τη μεριά της, η Τερεσίτα, γιατρός το επάγγελμα, ενοχλείται από τις τολμηρές περιγραφές των ερωτικών συνευρέσεων ανάμεσα στον Νέστορ και τη μητέρα της και εκφράζει παράπονα στον συγγραφέα, μάλιστα σκέφτεται την προσφυγή στα δικαστήρια. Ο συγγραφέας δικαιολογείται πως πρόκειται απλώς για μυθοπλασία. Σε ερωτήσεις του κοινού της παρουσίασης, ο Ιχουέλος αυτοπαρουσιάζεται ως Κουβανός που θεωρεί την επανάσταση στην Κούβα και τις συνέπειές της ως κάτι άδικο και αδικαιολόγητο.
Αργότερα, όταν το μυθιστόρημα έγινε ταινία και η Μαρία την είδε στον κινηματογράφο της άρεσε πολύ, ωστόσο απόρησε γιατί δεν είχε σκηνές με τον Νέστορ και τον εαυτό της στην Αβάνα στην αρχή της σχέσης τους, τότε που εκείνος της έπαιζε μουσική με την τρομπέτα του κι εκείνη ένιωθε υπερήφανη. Αυτή η συγκεκριμένη παράλειψη ήταν που ώθησε τον συγγραφέα να επανέλθει πολλά χρόνια αργότερα, το 2010, και να γράψει το μυθιστόρημα Το κορίτσι απ’ την Αβάνα, δηλαδή το Beautiful Maria of my soul, την αναδρομή στα εφηβικά και νεανικά χρόνια της Μαρίας στην Κούβα. Ατυχώς, ο Ιχουέλος που γεννήθηκε το 1951 στη Νέα Υόρκη πέθανε το 2013 και η σύγχρονη αμερικανική λογοτεχνία έχασε έναν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της.
.
info: Oscar Hijuelos, Το κορίτσι απ’ την Αβάνα, Μετάφραση Βασίλης Χατζηδημητράκης,Εκδόσεις Κέδρος, 2017.
