Νεκροταφεία καραβιών και ονείρων

Της Ελένης Σβορώνου.

Νεκροταφεία καραβιών είναι ο τίτλος του βιβλίου του Πάολο Μπατσιγκαλούπι αλλά μαζί με τα καράβια μοιάζει να πεθαίνουν, στον μελλοντικό κόσμο που περιγράφει ο συγγραφέας, και τα όνειρα. Βραβευμένο με το βραβείο LOCUS 2011 ως το καλύτερο μυθιστόρημα για νέους (για αναγνώστες 14+), προτεινόμενο ως το καλύτερο βιβλίο εκείνης της χρονιάς, από το Publishers Weekly και με μια θέση στη βραχεία λίστα για το National Book Award, το μυθιστόρημα αυτό ξεχωρίζει ανάμεσα σε πολλά αντίστοιχα του είδους: δυστοπίες όπου νεαροί ήρωες προσπαθούν να επιβιώσουν σε εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες δίχως βοήθεια αφού οι άνθρωποι έχουν χάσει προ πολλού την ανθρωπιά τους.

Ο Νέιλερ μπορεί να κάνει άνετα παρέα με τους ήρωες των δυστοπιών του Βασίλη Παπαθεοδώρου, της Σ.Κρόκετ (Μετά το χιόνι) και με πολλούς άλλους της σύγχρονης λογοτεχνίας για νέους. (Το είδος ανθεί και είναι ενδιαφέρον πώς από τη μία απαιτούμε από τους νέους αισιοδοξία, εργατικότητα και καινοτομία και από την άλλη,  στη λογοτεχνία που προορίζουμε γι αυτούς, περιγράφουμε το μέλλον ζοφερό.)

Αλλά ο Νέιλερ δεν το βάζει κάτω. Ζει στη μετά το πετρέλαιο εποχή, σε μια περιοχή εμβληματική για τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής: κοντά στη Νέα Ορλεάνη. Η πόλη, βυθισμένη πια, είναι ένα ερείπιο της «Εποχής της ταχύτητας». Δεν έχει αντέξει στα ακραία καιρικά φαινόμενα. Το κλίμα είναι τροπικό, το δέρμα των ανθρώπων σκούρο, φτέρες και τροπικά φυτά σχηματίζουν πυκνή ζούγκλα που  φτάνει ως τις ακτές. Πύθωνες, αλιγάτορες και άλλα θηρία παραμονεύουν ανάμεσα στις πυκνές φυλλωσιές. Βάλτοι, έλη, ερείπια πόλεων και πλοίων συνθέτουν το σκηνικό αυτού που κάποτε ήταν ένα ζωτικό εμπορικό κέντρο των ΗΠΑ.

Εκεί οι άνθρωποι ζούνε από τη συγκομιδή μετάλλου στα κουφάρια των πλοίων, θλιβερών μνημείων από τη δική μας εποχή. Τα παιδιά είναι εξαιρετικά χρήσιμα σε αυτή τη δουλειά. Μπορούν να τρυπώνουν στις καταπακτές, σε σωλήνες, δεξαμενές, σε όλα τα επικίνδυνα μέρη του πλοίου. Δουλεύουν σε τσούρμο υπό τις αυστηρές διαταγές του αρχηγού. Να πιάσουν τον στόχο της ημέρας, τη συγκεκριμένη ποσότητα μετάλλου, αυτός είναι ο σκοπός, ο όρος επιβίωσής τους. Εύχονται να μην μεγαλώσουν και χάσουν τη δουλειά τους. Όσο πιο μικρόσωμοι, τόσο πιο χρήσιμοι. Αλλιώς το μέλλον είναι εξαιρετικά αβέβαιο. Το παιχνίδι με τον θάνατο είναι καθημερινό. Στα πλοία μέσα αναπνέουν δηλητηριώδη αέρια, η μάσκα είναι πολυτέλεια για λίγους, φάρμακα δεν υπάρχουν, μια πληγή μπορεί να σε στείλει στο θάνατο. Καλύβα για σπίτι, το πάτωμα για στρώμα και μια μερίδα ρύζι για προσφάι. Αυτή είναι η ζωή στην ακτή.

Αν είσαι τυχερός, όπως ο «Λάκι Στράικ», μπορεί να πετύχεις στο κουφάρι του πλοίου σου μια ξεχασμένη δεξαμενή πετρελαίου. Το κρατάς κρυφό από τους άλλους, το πουλάς και πιάνεις την καλή. Κι αν φτάσεις αληθινά ψηλά, μπορείς να έχεις στην υπηρεσία σου και κανέναν Μισό, μεταλλαγμένα πλάσματα, κράμα σκύλου, ανθρώπου και τίγης, που χαρακτηρίζονται από την υπερφυσική τους δύναμη και την απόλυτη αφοσίωση στο αφεντικό τους. Η απόλυτη εξουσία! Αλλά ο Λάκι Στράικ είναι μοναδική περίπτωση. Όλοι τον ζηλεύουν στην ακτή.

Εκεί ζει ο Νέιλερ. Δεν ξέρει πόσο χρονών είναι, δεν ξέρει να διαβάζει και να γράφει, ξέρει να δουλεύει σκληρά και να πιάνει τον στόχο της ημέρας. Ο πατέρας του Νέιλερ είναι ένας βάναυσος, μέθυσος και εξαρτημένο από τα ναρκωτικά νταής που ξυλοφορτώνει τον γιο του. Μέσα σε αυτό το ζοφερό σκηνικό υπάρχει μια αναλαμπή ήθους, ευγένειας και μεγαλοψυχίας. Είναι η Πίμα, η υπεύθυνη στο τσούρμο του Νέιλερ, και η μητέρα της η Σάντνα. Οι δυο τους είναι η ουσιαστική οικογένεια του Νέιλερ.

Σε μια παρακινδυνευμένη εξόρμηση στα έγκατα του καραβιού, για περισσότερη ποσότητα σκραπ, ο Νέιλερ θα βρεθεί πολύ κοντά στον θάνατο. Αιωρείται κυριολεκτικά πάνω από μια δεξαμενή πετρελαίου! Λίγο να χαλαρώσει και θα πνιγεί στο παχύ μαύρο υγρό. Μόνο ένα κορίτσι μπορεί να τον σώσει, ένα κορίτσι από το τσούρμο του που ακούει τις φωνές του. Αλλά δεν το κάνει. Πατά τον όρκο πίστης που δίνουν τα παιδιά στο τσούρμο και αφήνει το Νέιλερ στην τύχη του. Ο πειρασμός είναι μεγάλος. Αν πεθάνει ο Νέιλερ, θα είναι η μόνη που ξέρει το σημείο με το πετρέλαιο. Περίπτωση Λάκι Στράικ!

Ο Νέιλερ όμως θα καταφέρει να γλιτώσει, με τις δικές του δυνάμεις, και στη συνέχεια η ζωή θα τον φέρει σε ανάλογο δίλημμα. Η ζωή μιας όμορφης και πάμπλουτης κοπέλας βρίσκεται στα χέρια του. Τα δικά του και της Πίμα. Η πεντάμορφη ψυχορραγεί. Έστω κι ένα δαχτυλίδι από αυτά που φορά θα τους άλλαζε τη ζωή. Η Πίμα ετοιμάζεται να κάνει το αυτονόητο. Ο Νέιλερ όμως θα διαλέξει να σώσει την κοπέλα και να ζήσει μια μεγάλη περιπέτεια που θα τον φέρει αντιμέτωπο με πανίσχυρους εχθρούς, από τον κόσμο των πλουσίων, με τον ίδιο του τον πατέρα και το αιμοβόρο κομμάτι του εαυτού του.

Ο Νέιλερ θα αντιληφθεί την ύπαρξη ενός άλλου κόσμου, του κόσμου των πλουσίων. Το χάσμα είναι αγεφύρωτο. Ομορφιά, μόρφωση, αλλά και στυγνή εκμετάλλευση των φτωχών, αυτός είναι ο κόσμος της κοπέλας που σώζει. Να την αγαπήσει ή να τη μισήσει; Και μπορεί τελικά να ελπίσει σε μια άλλη ζωή για εκείνον, την Πίμα και όλο το σινάφι της ακτής;  Από τα νεκροταφεία καραβιών ο Νέιλερ θα κάνει ρεσάλτο στη σωστική λέμβο που έχει μέσα του: τόλμη, ευστροφία, δύναμη, πίστη στους δεσμούς φιλίας, ανθρωπιά, τύψεις. Οι τύψεις, όσο κι αν βασανίζουν, είναι πολύτιμες για τη ζωή του Νέιλερ. Κάθε σταγόνα αίματος που χύνει την πληρώνει αδρά στο βωμό των Ερινυών. Εύκολες λύσεις δεν υπάρχουν.

Μια δυστοπία που θέτει καίρια ζητήματα ηθικής και πολιτικής τάξης. Καλογραμμένη, καλά μελετημένη στις λεπτομέρειες του κόσμου που περιγράφει, ατμοσφαιρική, σκληρή αλλά και τρυφερή.

Ο Πάολο Μπατσιγκαλούπι είναι βραβευμένος συγγραφέας μυθιστορημάτων και διηγημάτων για ενήλικες και νέους. Το πρώτο του μυθιστόρημα Το κουρδιστό κορίτσι ήταν ένα από τα δέκα καλύτερα μυθιστορήματα του 2000 του Time Magazine .  H συλλογή διηγημάτων του Αντλία νούμερο έξι και άλλες ιστορίες κέρδισε το 2008 το βραβείο Locus και ήταν ένα από τα καλύτερα βιβλία της χρονιάς για το Publishers Weekly.

INFO:

Πάολο Μπατσιγκαλούπι, Νεκροταφεία καραβιών, Μεταίχμιο: 2014. Μετάφραση: Μ.Αγγελίδου.

Eλένη Σβορώνου