Νίκος Αλεξίου: ένας Πλακιώτης Μανχατανάς

Του Γιάννη Ν. Μπασκόζου.

«Κάτω από όλες τι στατιστικές κυλάει ένας ποταμός ζεστό αίμα». Με αυτό τον στίχο ο Νίκος Αλεξίου, κοινωνιολόγος στο Κουίνς Κόλετζ, θέτει το στίγμα της ποίησης του, αφιερωμένης στην Αστόρια , το «λιμάνι» αυτό που κάποτε περισυνέλλεξε ελληνικά ναυάγια μεταναστών για να μπορεί σήμερα η δεύτερη και τρίτη γενιά ελλήνων κι άλλων μεταναστών να απολαμβάνει ισότιμη ελευθερία μέσα στο πολυεθνικό μωσαϊκό φυλών της Ν.Υόρκης.

Είναι η πρώτη φορά, μάλλον, που γράφεται ποίηση γι αυτό το προάστιο του Κουίνς που δεκαετίες τώρα φιλοξενεί μετανάστες που μιλούν , όπως λέγεται 200 γλώσσες, και όπου το ελληνικό στοιχείο δεσπόζει σε αρκετά τετράγωνά της. Κι αν σήμερα οι τότε λαντζέρηδες έχουν γίνει επιχειρηματίες ιδιοκτήτες εστιατορίων όπου δουλεύουν ως κατώτερο προσωπικό μετανάστες από την ανατολή, εντούτοις η ιστορία τους δεν έχει γραφτεί ακόμα. Ίσως δεν ήθελαν να την γράψουν  γιατί θα περιείχε σκληρότητα, εξευτελισμούς, απογοητεύσεις. Οι σημερινές, όμως, καλύτερες μέρες δεν σκέπασαν τα σημάδια, αυτά που ανιχνεύει στην ποίησή του ο Νίκος Αλεξίου. Σημάδια που δεν είναι μόνον ελληνικά αλλά βαθύτερα, αφορούν τη ζωή και τις συμπληγάδες των μεταναστών όπου γης.

Τι είναι η Αστόρια αναρωτιέται ο Αλεξίου «ένα κομμένο μήλο/ όνειρο μισό κομμένο» και το άλλο μισό «ταξιδεύει με λυγισμένες γλώσσες στα βυθισμένα νησιά και τις σπασμένες κολώνες».  Η μνήμη παλεύει με την ανάγκη του σήμερα. Σε μια πόλη όπου η πλειονότητα είναι ξένοι ανάμεσα σε ξένους η ιθαγένεια χάνει το νόημα της,  όλοι είναι όλα, οι ταυτότητες αποκτούν αποχρώσεις , γίνονται αγνώριστοι: «Δεν μ΄ αναγνωρίζεις είμαι ένας Πλακιώτης Μανχατανάς», όπως έγραφε κάποτε ο Νικόλαος Κάλας, ένας μετανάστης έλληνας ποιητής .  Η ανθρώπινη οντότητα μικραίνει κάτω από έναν ουρανό – χωνευτήρι :  «Δρόμοι μεγάλοι φώτα λαμπερά/άνθρωποι ξένοι. Κανείς./ Τα κατάπιε όλα ένας κίτρινος ουρανός».

Ο ποιητής βαφτίζει τα ουσιαστικά του συχνά με χρώματα και πιο πολύ με το κίτρινο , που αν και θεωρείται χρώμα που αντικατοπτρίζει   σοφία, κατανόηση, νιότη, ζωντάνια, ενεργητικότητα, ευτυχία, περιέργεια, ευελιξία, πρόοδο,  επικοινωνία, έντονη διαισθητική αντίληψη από την άλλη μεριά ανακαλεί τον δόλο, την προδοσία, την φιλοδοξία, τη μυστικοπάθεια, την απιστία, τη μελαγχολία και την φιλαργυρία. Και αυτό το διττό αίσθημα διατρέχει όλες τις γραμμές της ποίησης του Νίκου Αλεξίου.      Δεν ξεχνά ποτέ ότι μιλάει για εξορία που είναι «μια μεγάλη και δύσκολη νύχτα» που «συντρίβει το φως των προσώπων που αγαπήθηκαν».

Ο Τάσος Λειβαδίτης λέει κάπου : «Ώ απέραντη νοσταλγία για κάτι που ποτέ δεν ζήσαμε κι όμως αυτό υπήρξε όλη η ζωή μας…» Έχω την υποψία ότι ο Αλεξίου καταγράφει παράλληλα και μια Αστόρια  γεμάτη με τη νοσταλγία ανθρώπων ( οι δεύτερες και τρίτες γενιές)  που δεν πρόλαβαν να ζήσουν στην πατρίδα και ίσως να μην έχουν τι να νοσταλγήσουν, καταφεύγοντας σε μια νοσταλγία από δεύτερο χέρι.

Αν αυτή η συλλογή έχει ένα πρόσθετο ενδιαφέρον είναι γιατί προέρχεται από μια λογοτεχνική γενιά , αυτή της ομογένειας, που είναι αποσυνάγωγος του ελληνικού κανόνα. Δεν τους γνωρίζουμε τους λογοτέχνες της ομογένειας, δεν τους καταλογογραφούμε και πολύ περισσότερο δεν τους υπολογίζουμε μέσα στην ιστορία μας.  Με αυτή την έννοια η ποιητική συλλογή του Αλεξίου μας θυμίζει μια παράλειψη κι ένα καθήκον.

Σημείωση: Το βιβλίο του Νίκου Αλεξίου «Αστόρια», δίγλωσση έκδοση κυκλοφορεί από τις εκδόσεις somerset hall press, Boston, Massachusetts. Περιλαμβάνει εικόνες και σχέδια καλλιτεχνών της ομογένειας συνδεδεμένες με τα ποιήματά του  και άλλες ανεξάρτητες  ως «προσπάθεια επικοινωνίας με μια πολιτιστικά παραμελημένη εθνοτική κοινότητα που βρίσκεται εν μέσω δημογραφικής και κοινωνικής αλλαγής».