Της Τζίνας Καλογήρου (*).
Η χάρη και η μαγεία, σταθερές της ποίησης του Νίκου Εγγονόπουλου, σύμφωνα με τη Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου, αναδεικνύονται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στο παραμύθι του Αλέξη Κυριτσόπουλου Βεγγαλικά (κείμενο και ζωγραφιές του ίδιου). Πρόκειται για ένα παραμύθι εμπνευσμένο από την ποίηση του σπουδαίου υπερρεαλιστή ζωγράφου και ποιητή, και ειδικότερα από το πεζόμορφο αλληγορικό ποίημα «ποιητικής» του Εγγονόπουλου, «Περί Ύψους» (Εν ανθηρώ Έλληνι λόγω, 1957). Το βιβλίο αυτό αποτελεί το δεύτερο στη σειρά: “Αν διάβαζα… ποιητές της γενιάς του ’30”, στην οποία ο Αλέξης Κυριτσόπουλος εμπνέεται από το έργο μεγάλων ποιητών της γενιάς του ’30 και φιλοτεχνεί παραμύθια με μοναδική εικονογράφηση. Το πρώτο βιβλίο της σειράς, με τίτλο Λίγο ακόμα…, είναι εμπνευσμένο από την ποίηση του Γιώργου Σεφέρη.
Στο «Περί Ύψους» ο Εγγονόπουλος υιοθετεί την persona του Ιταλού πυροτεχνουργού, ο οποίος κατασκευάζει στο φτωχικό εργαστήριό του βαρελότα, χαλκούνια, και άλλα “μαϊτάπια”. Ο πυροτεχνουργός «διακοσμεί τους ουρανούς μας με λογής-λογής φανταχτερά λουλούδια, μ’ εκθαμβωτικά πλουμιά και με ταχύτατες ρουκέττες που καταλήγουν σε μυριόχρωμη βροχή από σπίθες», αλλά καταφέρνει να διαφεύγει από τους αναπόφευκτους κινδύνους που εμπεριέχει η τέχνη του, επειδή τον προστατεύει η ύψιστη δύναμη της αγάπης και η ιερή προσευχή της αγαπημένης του.
Αυτή η ιστορία του Ιταλού είναι κι η ιστορία η δικιά μας, Ελένη. Δεν είμαι εγώ ο πυροτεχνουργός; Τα ποιήματά μου δεν είναι Πασχαλινά χαλκούνια, κι οι πίνακες μου καταπλήσσοντος κάλλους νυχτερινά υπέρλαμπρα μετέωρα του Αττικού ουρανού; Κι όμως, εάν ακόμη δεν με κατασπαράξανε αλύπητα, να πετάξουνε τις σάρκες μου στα σκυλιά, αυτό δεν το χρωστάω σ’ εσένα, στη μεγάλη στοργή σου και στην αγάπη σου; Το ξέρω, μη μου το κρύβεις, το ξέρω σου λέω: π ρ ο σ ε ύ χ ε σ α ι για μένα!
Ο Κυριτσόπουλος φιλοτεχνεί το πορτρέτο του καλλιτέχνη που ρισκάρει καθημερινά τη ζωή του προκειμένου να στολίσει τη δική μας ζωή με τα πιο όμορφα και λαμπερά πράγματα: εκθαμβωτικά ποιήματα- βεγγαλικά, πυροτεχνήματα- λέξεις. Αστέρια, αστραπές, πεφταστέρια, καύτρες από ηφαίστεια, ψίχουλα χρυσού από παλιά ορυχεία και θρύψαλα φεγγαριού είναι τα υλικά που διαλέγει ο ποιητής για να εξωραΐσει τη μουντή, μονότονη καθημερινότητά μας. Τι άλλο κάνει ο ποιητής παρά να χαρίζει στους ανθρώπους το δώρο της ομορφιάς ή να υπαινίσσεται –όπως έχει γράψει χαρακτηριστικά ο Ελύτης– τη λανθάνουσα ελευθερία μας μέσα από τους απροσδόκητους και μη συμβατικούς συσχετισμούς που επιχειρεί;
Με υπέροχες, εκρηκτικές ως προς τα χρώματά τους ζωγραφιές, σε συνδυασμό με μια ευφάνταστη, ποιητική αφήγηση, ο Αλέξης Κυριτσόπουλος παρουσιάζει την τέχνη του Εγγονόπουλου με τρόπο εύληπτο και ελκυστικό για τα παιδιά- αναγνώστες. Από αυτή την άποψη, το εγχείρημα του Κυριτσόπουλου αποκτά ιδιαίτερη αξία και σημασία, καθώς δημιουργεί σημεία «επαφής» του νεαρού αναγνώστη με το έργο του μεγάλου ζωγράφου και ποιητή της λεγόμενης γενιάς του ’30. Η χρωματική και λεκτική πανδαισία της τέχνης του Κυριτσόπουλου μετατρέπει το έργο του Εγγονόπουλου, αυτού του μοναδικού τεχνίτη του χρωστήρα και του στίχου, σε ένα απολαυστικό παραμύθι που μιλά με τρόπο λιτό και απέριττο στα παιδιά για την αλήθεια της ζωής και το μυστήριο της αγάπης, για τη μοναξιά και τη μελαγχολία του καλλιτέχνη, την ομορφιά της ποίησης, το μεγαλείο της αληθινής τέχνης.
«…έλα να πούμε την αλήθεια στα παιδιά» προτρέπει ο ποιητής στο ποίημα «Το γράμμα» του τελευταίου του βιβλίου Στην Κοιλάδα με τους Ροδώνες (1978). Αυτήν την προτροπή μοιάζει να αφουγκράστηκε ο Αλέξης Κυριτσόπουλος προκειμένου να χαρίσει στους νεαρούς αναγνώστες ένα βιβλίο αληθινό, απολαυστικό αλλά ταυτόχρονα μεστό υψηλών νοημάτων.
INFO: Αλέξη Κυριτσόπουλου, Βεγγαλικά… Ένα παραμύθι εμπνευσμένο από τα ποιήματα του Νίκου Εγγονόπουλου, Αθήνα: Ίκαρος/Μουσείο Μπενάκη, 2012.
( Το βιβλίο τιμήθηκε με το Λογοτεχνικό Βραβείο του αναγνώστη στην κατηγορία του Εικονογραφημένου βιβλίου για παιδιά)
(*) Η Τζίνα Καλογήρου είναι Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αθηνών (ΠΤΔΕ-ΕΚΠΑ)