Μαρίζα Ντεκάστρο.
Διάβαζα τα Ανεξέλεγκτα στοιχεία του Stéphane Osmont και με έβλεπα κάπου εκεί στους δρόμους και στις πλατείες του Παρισιού. Η νεότητα του ήρωα είναι και δική μου, σχεδόν. Τα γεγονότα, οι πολιτικές αντιπαραθέσεις, τα φοιτητικά, όσα εξιστορεί για τη δεκαετία του’70 μου ξανάρχονται με το μυθιστόρημα ως αναμνήσεις.
Έχω το χάρτη της αριστερής όχθης στο μυαλό μου. Τον ξέρω απ’ έξω αφού τον έχω περπατήσει με κάθε ρυθμό, κάθε ώρα, κάθε καιρό, με βιβλία, ψώνια, αγκαλιά, ομαδικά, στολισμένη, με την επαναστατική ενδυμασία.
Σεπτέμβριος 1973, από την Αθήνα της χούντας στο Παρίσι, γεμάτη φόρα με το βιβλίο του Celestin Freinet ‘Pour l’ école du peuple’ υπό μάλης να κατακτήσω μια δημιουργική παιδαγωγική. Πάνω κάτω στο Saint Michel, στάση στο περίπτερο στη γωνία με Saint Germain που πουλούσε ελληνικές εφημερίδες, στάση στο βιβλιοπωλείο του Maspero, στο χαρτοπωλείο Gibert Jeune. Οι περιοχές όπου κινείται ο ήρωας και το κίνημα… Πιο πάνω το βιβλιοπωλείο του μεγάλου Τιμονιέρη. Ήθελα να ξέρω, η μέλλουσα παιδαγωγός και μη μαοϊκή τι διάβαζαν τα Κινεζάκια της επανάστασης. Εμείς πάντως διαβάζαμε πολύ. Θέλαμε να μάθουμε όλα όσα μας είχε στερήσει η χούντα, θέλαμε περισσότερα απ’ όσα έγραφαν τα βιβλία που προμηθευόμασταν κρυφά από το υπόγειο της οδού Γ’ Σεπτεμβρίου. Διαβάζαμε καθετί, από προκηρύξεις και μπροσούρες μέχρι Αλτουσέρ- ο ήρωας είχε καταφύγει στο διαμέρισμα του της École Normale κυνηγημένος από τους μπάτσους- και Πουλαντζά, όλους τους μεγάλους του μαρξισμού, Roland Barthes, Cahiers du cinema, τσαλαβουτούσαμε και στη θεωρία της ψυχανάλυσης.
Το λεξιλόγιό μας εμπλουτίστηκε. Πλήθος οι πολιτικές λέξεις, και οι άλλες, αυτοδιαχείριση, δημιουργικότητα, σημειολογία. Και ξέραμε απ’ έξω κι ανακατωτά τι σήμαιναν τα πολλά ακρωνύμια που μας ήταν απαραίτητα για να παρακολουθήσουμε την γαλλική πολιτική ζωή. Να πάρουμε μια ιδέα για να αισθανθούμε λιγότερο ξένοι ανάμεσα σε τόσους ξένους, τον Isidore Doba, τον σύντροφο στις σπουδές από το Κονγκο Μπραζαβίλ, τον Βιετναμέζο καθηγητή της Οικονομίας της εκπαίδευσης Le Thang Khoi, τον Τσούπικ τον Γιουγκοσλάβο, κι άλλους Αφρικάνους, Άραβες, Ασιάτες και εκκεντρικούς Ευρωπαίους.
Τον αέρα της ελευθερίας μας σκίασε στις 11 Σεπτεμβρίου το πραξικόπημα στη Χιλή. Vinceremos ούρλιαζαν τα παιδιά της Λίγκας. Όταν με την έναρξη της επόμενης σχολικής χρονιάς εμφανίστηκε ο χιλιάνος Ρομπέρτο Εσπινόζα, και προσλήφθηκε στο πανεπιστήμιο, όλες οι φοιτήτριες του παιδαγωγικού μείναμε ξερές. Εκτός από ήρωας, ήταν ένας κούκλος με μαύρα στιλπνά μακριά μαλλιά, φάτσα λίγο ινδιάνικη, τραβηγμένη προφορά.
Ένα συννεφιασμένο απόγευμα, 18 ή 19 Νοέμβρη στη διαδήλωση για το Πολυτεχνείο με την Μελίνα μπροστά, τους Έλληνες πανεπιστημιακούς- οι περισσότεροι δίδασκαν στα πανεπιστήμια Vιncennes και Nanterre, λιγοστούς εργαζόμενους παλιούς μετανάστες, και πίσω εμείς της ΕΠΕΣ, του συλλόγου των Ελλήνων φοιτητών, διάφορες τάσεις, οργανώσεις και κόμματα. Μια διαδήλωση σαν τις πολλές των ημερών, που σ’ εκείνες μέναμε παράμερα, προσεχτικοί καθότι ξένοι. Αυτή ήταν η οδηγία. Άλλωστε τα σώματα των CRS που στέκονταν σαν τείχος στις διαδηλώσεις ήταν τρομαχτικά, τους έβλεπα από το παράθυρο μου να προπονούνται στο ξύλο στο στρατώνα τους, και να ετοιμάζονται στις κλούβες τους κάτω στο δρόμο μπροστά στην πόρτα μου πίνοντας μπίρες, εκεί στην Maubert δυο βήματα από την Mutualité, της οδού Monge.
Για μας, το λύκειο Henri Quatre ήταν το καλό σχολείο για τους αστούς. Δεν ξέραμε, κλεισμένοι στη δική μας κοινότητα τι συνέβαινε εκεί. Απλά είχαμε συναντήσει τους εξεγερμένους Γάλλους συνομηλίκους μας στα φιλόξενα αμφιθέατρα του Jussieu όπου οι Έλληνες παίζαμε λεκτικό ξύλο στις συνελεύσεις. Από το Assas, το άντρο των δεξιών, δεν περνούσαμε ούτε απ’ έξω. Προτιμούσαμε να λιαζόμαστε στα γρασίδια του πανεπιστημίου της Vencennes, συζητώντας για τη Réforme Haby και το Νόμο Saunier- Seité, να βολτάρουμε στην πλατεία Contrescarpe, όπου δεν φανταζόμασταν καν τι διαμειβόταν στα καφενεία της, να ψωνίζουμε από τα βιετναμέζικα μαγαζιά όταν απελευθερώθηκε η Σαϊγκόν, έχοντας στ’ αυτιά μας το ‘Ho- Ho Chi Minch- Tupamaros –Vietcong’.
Με την Φεντόρα και την Γκουεντολίν δεν είχαμε συναντηθεί στις ομάδες γυναικών, γιατί οι δικές μας ήταν μόνο για Ελληνίδες. Όπως κι αυτές είχαμε απομονώσει τους φαλλοκράτες συντρόφους μας.
Sex, drugs and Rock ’n Roll όπως ο ήρωας; Εμείς, ναι στο πρώτο αφού μάθαμε ότι οι γυναίκες ορίζουν το σώμα τους, όχι στα δύο τελευταία. Η επανάσταση χρειαζόταν ανθρώπους με καθαρό μυαλό και όσο για τη μουσική είχαμε τον Μίκη, τον Victor Para, το Bella ciao, τα τραγούδια από τον ισπανικό εμφύλιο.
Μπαίνοντας η δεκαετία του ’80 οι δρόμοι, οι πλατείες πήραν άλλο νόημα. Η περιοχή της Mutualité ταυτίστηκε με το χαμάμ του μεγάλου τεμένους, η Contrescarpe με τα γύρω εστιατόρια, βιβλία αγοράζαμε από το βιβλιοπωλείο των Presses Universitaires de France, το Saint Michel το αφήσαμε στους μικρότερους, μετακινηθήκαμε στην άλλη όχθη, στο Marais, στο Baubourg, στην Όπερα, στα θέατρα, στα μουσεία, οι Vιncennes μας ενδιέφεραν γιατί ήταν η έδρα του Theatre du Soleil της Arianne Mnouskine. Όπως ο ήρωας στο τέλος του μυθιστορήματος όταν άφησε πίσω του την ένοπλη πάλη, μεγάλωσε κι έφερε τα πάνω κάτω στη ζωή του μπαίνοντας στο σύστημα.
Η πολιτική γυμναστική στις πολύωρες συνελεύσεις και τις συνεδριάσεις είχε πάρει τέλος, αφήνοντας, ευτυχώς για μας και για κεινον, ένα καταστάλαγμα ιδεών για την μελλοντική κοινωνική μας στάση.
Αναρωτιέμαι τι είναι αυτό το μυθιστόρημα, ποιον ενδιαφέρει και γιατί. Είναι ένα αφιέρωμα στην εξεγερμένη νεότητα, στα οράματα που αποδείχτηκαν φρούδα; Στην ιδέα της πολιτικής βίας που σήμερα μας είναι απεχθής; Θέλει να συστήσει στις νεότερες γενιές εμάς και τη νεότητα μας; Θέλει να εξάρει την νεανική ορμή ακόμα κι όταν παρεκτρέπεται και φτάνει στα άκρα; Παρουσιάζει μια μαθητεία σε επαναστατικές πρακτικές που κατέληξαν στην ακύρωση του ονείρου για αλλαγή της κοινωνίας; Μιλάει για τη ματαίωση; Δασκαλεύει ότι στο τέλος, ως τίμημα για την ενσωμάτωση στην κοινωνική κανονικότητα, όλοι θα φορέσουν γραβάτα; Κομβικός ο χαρακτήρας του λυκειάρχη του σχολείου καθώς αυτός ο παιδαγωγός καταλάβαινε τη δυναμική του ήρωα και ήξερε μέχρι πού μπορεί και πώς να επέμβει ώστε να μην τον χάσει.
Το μυθιστόρημα δίνει νόημα σ’ εκείνα τα συναρπαστικά ουτοπικά όνειρα; Αναμφίβολα τους δίνει. Αν μη τι άλλο ήμασταν νέοι που βγαίναμε από τη φωλιά του σπιτιού, Αριάδνη.
INFO
Stéphane Osmont
Ανεξέλεγκτα στοιχεία
Μετ. Αριάδνη Μοσχονά
Εκδ. Πόλις, 2016
