Της Βενετίας Αποστολίδου.
Σχεδιάζοντας ένα νέο μάθημα στο Πανεπιστήμιο, συνέτασσα έναν κατάλογο με προτεινόμενα βιβλία (μυθιστορήματα και συλλογές διηγημάτων ελλήνων συγγραφέων, όλα εκδομένα μετά το 1974). Τα περισσότερα τα είχα στη βιβλιοθήκη μου, αγορασμένα στην ώρα τους. Οι φοιτητές όμως έπρεπε να τα αναζητήσουν τώρα σε βιβλιοθήκες και βιβλιοπωλεία· θα τα έβρισκαν; Οι βιβλιοθήκες του Πανεπιστημίου και οι δημοτικές της Θεσσαλονίκης είχαν μερικά αλλά ούτε όλα τα είχαν ούτε βέβαια σε πολλά αντίτυπα. ΄Εκανα βόλτα στα βιβλιοπωλεία και απελπίστηκα. Ακόμη και βιβλία που εκδόθηκαν το 2002 ή το 2005 δεν είναι διαθέσιμα. Ρώτησα αν μπορούμε να τα παραγγείλουμε. Δεν ήταν όλοι οι βιβλιοπώλες πρόθυμοι να εξυπηρετήσουν, ιδίως αν δεν σε ξέρουν.
Ανεξάρτητα από το δικό μου μάθημα, το πρόβλημα είναι πολύ σοβαρό. Ο αναγνώστης πληροφορείται για ένα παλαιότερο βιβλίο και του δημιουργείται η επιθυμία να το διαβάσει. Πού θα το βρει; Οι δημόσιες βιβλιοθήκες που θα έπρεπε να είναι η σίγουρη πηγή παλαιότερων βιβλίων, δυστυχώς τις περισσότερες φορές δεν βοηθούν. Το βιβλίο δεν περιλαμβάνεται στη συλλογή ή είναι χαμένο ή είναι κατεστραμμένο. Στα βιβλιοπωλεία είναι αδύνατον να υπάρχει, παρά μόνο από τύχη. Μερικές φορές οι βιβλιοπώλες λένε ότι έχει εξαντληθεί ενώ δεν είναι έτσι, απλώς βαριούνται να ασχοληθούν. Αν έχει ο εκδοτικός οίκος κάποια αντίτυπα και ο βιβλιοπώλης είναι πρόθυμος, μπορεί να σου κάνει τη χάρη να σου παραγγείλει. Πόσοι αναγνώστες θα ψάξουν, θα παρακαλέσουν, θα τηλεφωνήσουν στον εκδοτικό οίκο να επιβεβαιώσουν ότι υπάρχουν διαθέσιμα αντίτυπα; Οι περισσότεροι θα εγκαταλείψουν την προσπάθεια και θα στραφούν σε ένα άλλο βιβλίο μόνο και μόνο επειδή είναι πιο φρέσκο. Το βιβλίο όμως δεν είναι ψωμί και δεν μπαγιατεύει.
Υποθέτω ότι οι λόγοι για τους οποίους βιώνουν οι αναγνώστες αυτό το πρόβλημα είναι πολλοί και οι ευθύνες ανήκουν σε όλους τους εμπλεκομένους, από τους εκδότες, τους διακινητές, τους βιβλιοπώλες έως πιθανόν και τους ίδιους τους συγγραφείς. Εδώ μας ενδιαφέρουν οι συνέπειες του προβλήματος. Τελικά είναι οι αναγνώστες ελεύθεροι να επιλέξουν τα βιβλία που θέλουν; Πώς κατευθύνονται οι επιλογές του αναγνωστικού κοινού; Πώς ένας νέος σε ηλικία αναγνώστης, ο οποίος δεν διαθέτει από τους γονείς του πλούσια βιβλιοθήκη, θα διαβάσει μια σειρά από αξιόλογα βιβλία των τελευταίων δεκαετιών που είτε έχουν εξαντληθεί είτε έχουν πολτοποιηθεί είτε στοιβάζονται στις αποθήκες των εκδοτικών οίκων; Είναι καταδικασμένος να διαβάσει το τελευταίο βιβλίο του τάδε συγγραφέα αλλά να μη μπορεί να βρει το πρώτο που μπορεί να είναι καλύτερο ή να τον ενδιαφέρει περισσότερο.
Όπως καταλαβαίνει κανείς, το πρακτικό αυτό πρόβλημα καταλήγει να είναι πρόβλημα ελευθερίας του αναγνώστη αλλά, πολύ περισσότερο από αυτό, πρόβλημα ισότιμης συμμετοχής στο πολιτισμικό μας κεφάλαιο. Διότι ένα πανεπιστημιακό μάθημα, όσα τέτοια προβλήματα και να συναντήσει, τελικά θα τα λύσει· όμως ο μεμονωμένος αναγνώστης που δεν έχει έναν θεσμό να τον υποστηρίζει, που δεν του έχει κληροδοτηθεί μια βιβλιοθήκη, αναγκάζεται να κάνει τυχαίες επιλογές, δεσμευμένος από τους πάγκους των βιβλιοπωλείων, από τις διαφημίσεις στον τύπο ή στο διαδίκτυο. Αν θελήσει να καταστρώσει μια στρατηγική επιλογών βάσει κάποιων προσωπικών κριτηρίων και ενδιαφερόντων, θα συναντήσει ανυπέρβλητες δυσκολίες. Μας ενδιαφέρουν τέτοιοι αναγνώστες; Δεν πρέπει να τους στηρίξουμε; Οι συγγραφείς λ.χ. θα μπορούσαν να διαπραγματευτούν σθεναρότερα την επανέκδοση βιβλίων τους που δεν κυκλοφορούν ή θα μπορούσαν να τα ψηφιοποιήσουν και να τα ανεβάσουν στην ιστοσελίδα τους. Οι κριτικοί και όσοι παρουσιάζουν τα νέα βιβλία θα μπορούσαν συστηματικότερα να αναφέρονται, με αφορμή το νέο βιβλίο, και σε παλαιότερα του ίδιου συγγραφέα ή σε άλλα ομόθεμα ή ομοειδή βιβλία έτσι ώστε να καθιστούν και αυτά σύγχρονα και δυνάμει επιθυμητά. Διότι τα βιβλία, μπορεί να διακρίνονται μεταξύ τους σε άπειρες κατηγορίες, αλλά, ευτυχώς, δεν έχουν ακόμη επάνω τους, όπως άλλα προϊόντα, ημερομηνία λήξης.
Εξαιρετικά χρηστικό -και ίσως προωθητικό της φιλαναγνωσίας- το άρθρο σας, κυρία Αποστολίδου.
Μπορεί τα βιβλία να μην έχουν ημερομηνία λήξης, έχει όμως η υπομονή ενός αναζητητή. Ειδικά αν πρόκειται για κάποιον απλώς βιβλιόφιλο και όχι έναν πεισματάρη αναγνώστη, ειδικευμένο ερευνητή ή επαγγελματία του λόγου.
Όσο για την πίεση που μπορεί να ασκήσει ένας συγγραφέας στον εκδότη, μάλλον θυμίζει το “κώνωψ επί κέρατος βοός…”
Καλή εβδομάδα!
Πολύ σοβαρός προβληματισμός.
Το πρόβλημα που επισημαίνετε είναι πολύ σοβαρό. Για παράδειγμα θα σας αναφέρω ότι τον τελευταίο χρόνο με ενδιαφέρει το λογοτεχνικό έργο των πολιτικών προσφύγων(Κώστας Μπόσης, Μήτσος Αλεξανδρόπουλος, Μέλπω Αξιώτη κ.α) Δυστυχώς τα έργα τους είναι από δυσεύρετα έως σπάνια. Εξαντλημένα από καιρό ή καθόλου εκδομένα πχ. κάποια του Μπόση.Αρκετά έχω βρει σε παλαιοβιβλιοπωλεία σε εξωφρενικές τιμές ορισμένες φορές και άλλα από τύχη σε ηλεκτρονικά βιβλιοπωλεία. Κάθε φορά που ψάχνω εξοργίζομαι και απορώ γιατί οι εκδοτικοί οίκοι δεν επανακυκλοφορούν τα έργα ορισμένων συγγραφέων. Είναι μεγάλη παράλειψη να μην μπορεί κάποιος να γνωρίσει το έργο αξιόλογων συγγραφέων. Το ίδιο ισχύει και για πολλές ιστορικές μελέτες. Χαίρομαι που θίγετε το θέμα.
[…] Της Βενετίας Αποστολίδου.Σχεδιάζοντας ένα νέο μάθημα στο Πανεπιστήμιο, συνέτασσα έναν κατάλογο με προτεινόμενα βιβλία (μυθιστορήματα και συλλογές διηγημάτων ελλήνων συγγραφέων, όλα εκδομένα μετά το 1974). Τα περισσότερα τα είχα στη βιβλιοθήκη μου, αγορασμένα στην ώρα τους. Οι φοιτητές όμως έπρεπε να τα αναζητήσουν τώρα σε βιβλιοθήκες και βιβλιοπωλεία· θα τα έβρισκαν; Οι βιβλιοθήκες του Πανεπιστημίου και οι δημοτικές της Θεσσαλονίκης είχαν μερικά αλλά ούτε όλα τα είχαν ούτε βέβαια σε πολλά αντίτυπα. ΄Εκανα βόλτα στα βιβλιοπωλεία και απελπίστηκα. Ακόμη και βιβλία που εκδόθηκαν το 2002 ή το 2005 δεν είναι διαθέσιμα. Ρώτησα αν μπορούμε να τα παραγγείλουμε. Δεν ήταν όλοι οι βιβλιοπώλες πρόθυμοι να εξυπηρετήσουν, ιδίως αν δεν σε ξέρουν…. […]
[…] Σχεδιάζοντας ένα νέο μάθημα στο Πανεπιστήμιο, συνέτασσα έναν κατάλογο με προτεινόμενα βιβλία (μυθιστορήματα και συλλογές διηγημάτων ελλήνων συγγραφέων, όλα εκδομένα μετά το 1974). Τα περισσότερα τα είχα στη βιβλιοθήκη μου, αγορασμένα στην ώρα τους. Οι φοιτητές όμως έπρεπε να τα αναζητήσουν τώρα σε βιβλιοθήκες και βιβλιοπωλεία· θα τα έβρισκαν; Οι βιβλιοθήκες του Πανεπιστημίου και οι δημοτικές της Θεσσαλονίκης είχαν μερικά αλλά ούτε όλα τα είχαν ούτε βέβαια σε πολλά αντίτυπα. ΄Εκανα βόλτα στα βιβλιοπωλεία και απελπίστηκα. Ακόμη και βιβλία που εκδόθηκαν το 2002 ή το 2005 δεν είναι διαθέσιμα. Ρώτησα αν μπορούμε να τα παραγγείλουμε. Δεν ήταν όλοι οι βιβλιοπώλες πρόθυμοι να εξυπηρετήσουν, ιδίως αν δεν σε ξέρουν. […]
Διάβασα το άρθρο σας, κυρία Αποστολίδου, και θα ήθελα να πω ότι με εκπλήττει και με θλίβει αν συνάδελφοι βιβλιοπώλες αρνούνται ή αδιαφορούν να εξυπηρετήσουν πελάτες τους που αναζητούν βιβλία που δεν έχουν στα ράφια τους, παραγγέλνοντας τα ειδικά γι αυτούς. Σίγουρα, τα βιβλιοπωλεία δεν μπορούν να έχουν πάντα όλα τα βιβλία διαθέσιμα. Είναι πρώτιστα θέμα ζήτησης, χώρου και οικονομικής επένδυσης. Όμως ο κάθε επαγγελματίας φαίνεται από τις πράξεις του. Εμείς οι βιβλιοπώλες, για να θεωρηθούμε σωστοί επαγγελματίες έχουμε υποχρέωση απέναντι στους πελάτες μας, να τους βρούμε τα βιβλία που ζητούν, γιατί εμείς γνωρίζουμε από που θα τα βρούμε και με ποιό τρόπο θα τα ψάξουμε. Το βιβλιοπωλείο μας στη Λεμεσό, στη Κύπρο, έχουμε πρώτη έννοια ακριβώς αυτή την εξυπηρέτηση προς τους πελάτες μας, και γι αυτό το λόγο έχουμε την εκτίμηση των πελατών μας. Θέλω να συστήσω σε όσους συνάδελφους δεν προσφέρουν αυτή την εξυπηρέτηση, να το ξανασκεφτούν, γιατί θα κερδίσουν!
Κυρία Αποστολίδου,
Ο προβληματισμός σας είναι σωστός και επίκαιρος. Πολλές φορές ψάχνουμε τίτλους που θα θέλαμε να διαβάσουμε στη Λέσχη Ανάγνωσης που διατηρούμε μιά παρέα στην περιοχή μας και μας είναι, πολλές φορές, από δύσκολο μέχρι ακατόρθωτο να βρούμε βιβλία που έχουν εκδοθεί το 2004, ακόμα και το 2008, με αποτέλεσμα να ψάχνουμε, ορισμένα που θέλουμε να διαβάσουμε οπωσδήποτε, στα παλαιοβιβλιοπωλεία, ή ξεχασμένα σε ράφια περιφερειακών βιβλιοπωλείων, κι άλλες φορές, συνέβη να επιμείνουμε και να βγάζουμε φωτοτυπίες από βιβλία που επιμέναμε πως δεν έπρεπε να “χαθούν” και να μην διαβαστούν. Είναι πραγματικά, κι όσο περνάει ο καιρός, όλο και πιό δύσκολο να βρούμε τα βιβλία που θέλουμε, και τελευταία μόνο επιστράτευσα τρία διαφορετικά, μικρά βιβλιοπωλεία που με μεράκι και πραγματικά προσόντα…Σέρλοκ Χόλμς, μας βρίσκουν τίτλους παλαιότερους. Άλλοτε πάλι μιά βόλτα στην ρημαγμένη Αθήνα, και ιδιαίτερα σε κάποιες κρυμμένες γωνιές που ακόμα διασώζονται, φέρνουν αποτέλεσμα, και τότε θάπρεπε να είσαστε από κάποια γωνιά να δείτε την χαρά μας που γλυτώσαμε ακόμα ένα βιβλίο από την αφάνεια και το καλέσαμε να μας “μιλήσει”. Εύχομαι να επιτύχετε στο έργο σας, σκέφτομαο μήπως ένα δίκτυο αλληλεγγύης κι ένα αίσθημα ¨κρυφού σχολειού” δώσει κίνητρα στους φοιτητές σας να μοιραστούνε ένα βιβλίο ή ακόμα και να συμμετάσχουνε στην αναζήτηση κι εύρεσή του. Η όμορφη Θεσσαλονίκη προσφέρει αυτή την ατμόσφαιρα της μη διάλυσης για την οποία δεν μπορούμε να καυχηθούμε εδώ στην Αθήνα.