της Ζντράβκα Μιχάιλοβα.
Όταν πριν από χρόνια πήγα στις εκδόσεις της Εστίας για να ζητήσω τα συγγραφικά δικαιώματα για τη μετάφραση των βιβλίου Ο θάνατος του ιππότη Τσελάνο (Εστία, 1988) της Θεοφανώς Καλογιάννη, η κυρία Μάνια Καραϊτίδη μου είχε πει χαρακτηριστικά πως πρόκειται περί ενός αφηγηματικού ταλέντου: «Να ξέρεις πως η Θεοφανώ είναι αυτό που στα ελληνικά λέμε ‘παραμυθού’». Στις 23 Μαΐου την αφηγηματική της δεξιοτεχνία (και στον προφορικό λόγο) απόλαυσε και το αναγνωστικό κοινό του Πλόβντιβ (Φιλιππούπολη), πόλη με την οποία τη συνδέουν οικογενειακές ρίζες. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός πως η Καλογιάννη προσκλήθηκε να παρουσιάσει τη βουλγάρικη έκδοσης των διηγημάτων της (εκδ. Ciela, Σόφια, 2013) όχι στη Σόφια, αλλά από τον Τομέα Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Πλόβντιβ και τις καθηγήτριες Βελίτσκα Γκρόζντεβα και Γκάλια Μπρουσάρσκα. Οι δυο τους σωστά είδαν τη συγγραφέα σαν ένα σύγχρονο δίαυλο μιας παλαιότερης διαπολιτισμικής πνευματικής επικοινωνίας μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας. Δεν επελέγη στην τύχη ούτε η ημερομηνία της εκδήλωσης, παραμονές της 24 Μαΐου, επίσημη αργία, όπου στη Βουλγαρία παραδοσιακά τιμάται η μνήμη των ισαποστόλων και διαφωτιστών των Σλάβων, αδερφών Κυρίλλου και Μεθοδίου, και τα εκπαιδευτικά ιδρύματα σε όλη τη χώρα γιορτάζουν τα γράμματα και τον πολιτισμό. Έτσι βρεθήκαμε καλεσμένες και στη γιορτή του Πανεπιστημίου με την οποία αποδίδεται φόρος τιμής στο τεράστιο πνευματικό έργο του Κυρίλλου και του Μεθοδίου, καθώς και στη συμβολή τους για τη διάνοιξη των οριζόντων των Σλάβων και των επαφών τους με άλλους λαούς μέσω της ‘κειμενικής’ επικοινωνίας τους με το Βυζάντιο.
Η λογοτεχνική συνάντηση εντάχθηκε σε ένα ευρύτερο πρόγραμμα εκδηλώσεων, που περιλάμβανε επίσης βραδιά αφιερωμένη στην ελληνική γλώσσα, βράβευση φοιτητών νεοελληνικής φιλολογίας, που διακρίθηκαν στον 15ο Πανβαλκανικό φοιτητικό διαγωνισμό μετάφρασης νεοελληνικής ποίησης και πεζογραφίας, καθώς και στον Διαγωνισμό συγγραφής δοκιμίου 2014 του Παραρτήματος του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού στη Σόφια, προσαρμογής κειμένων βασισμένων σε αρχαία ελληνική κωμωδία και μεταφοράς τους στο θέατρο.
Το δεύτερο βιβλίο διηγημάτων της Θ. Καλογιάννη Ιστορίες από τις Γραφές (Ωκεανίδα, 2004) (περιλαμβάνονται και στη βουλγάρικη έκδοση) φέρει αφιέρωση «Στη γιαγιά μου Θεοφανώ Σταύρου-Καλογιάννη, η οποία γεννήθηκε το 1906 στη Φιλιππούπολη και πέθανε το 1975 στη Θεσσαλονίκη, με την ελπίδα ότι θα το μάθει». Η οικογένεια της γιαγιάς αυτής ήταν Εβραίοι από την Οδησσό, οι οποίοι διέφυγαν στην τότε πόλη της Οθωμανικής αυτοκρατορίας μετά τον πόλεμο της Κριμαίας (1853-1856) για να αποφύγουν τους διωγμούς και τα πογκρόμ της τσαρικής Ρωσίας. Εκεί ασπάστηκαν τον χριστιανισμό, ταυτίστηκαν με την ελληνορθόδοξη κοινότητα της Φιλιππούπολης και έζησαν στους κόλπους της. Το 1926 με την τελευταία συμφωνία (Μολλόφ-Καφανδάρη) ανταλλαγής των πληθυσμών Ελλάδας-Βουλγαρίας μετοίκησαν στην Ελλάδα.
Σήμερα ελάχιστοι Έλληνες έχουν απομείνει από τις παλιές κοινότητες της Ανατολικής Ρωμυλίας. Σταδιακά, μετά την πρώτη αμνηστία του Κ. Καραμανλή, το 1976, ακόμα και οι γόνοι των πολιτικών προσφύγων επαναπατρίστηκαν στην Ελλάδα, αν και μερικοί μένουν ακόμη στη Σόφια, στο Πλόβντιβ και σε άλλες πόλεις.
Το υπάρχον στη Φιλιππούπολη ελληνικό στοιχείο είναι ως επί το πλείστον σύγχρονοι &έποικοι&, κυρίως επιχειρηματίες. Ένας από τους σπόνσορες της εκδήλωσης ήταν ελληνική καφετέρια που βρίσκεται σε πολύ κεντρικό σημείο της πόλης. Από την κοντινή της Φιλιππούπολης Στενήμαχο (το σημερινό Assenovgrad) καταγόταν και η οικογένεια του Αργύρη Μπακιρτζή, ο οποίος με τους «Χειμερινούς Κολυμβητές» έχει δώσει συναυλίες στο αρχαίο ρωμαϊκό αμφιθέατρο του Πλόβντιβ, το οποίο φιλοξενεί διεθνή θερινά φεστιβάλ.
Στον Θάνατο του Ιππότη Τσελάνο, εμπνευσμένο από το ομώνυμο φρέσκο του ιταλού ζωγράφου Τζιότο, συστεγάζεται ποικιλία αφηγηματικών ειδών: μύθος, παραμύθι, χρονικό, παραβολή. Επανερχόμενη με άλλο ένα δείγμα του εντελώς ιδιαίτερου προσωπικού της ύφους, στις δέκα Ιστορίες από τις Γραφές οι ελληνικοί μύθοι μπολιάζονται με βαλκανικά παραμύθια και ευαγγελικά μοτίβα, εναλλάσσονται η ατμόσφαιρα της Θεσσαλονίκης από την παιδική της ηλικία με τους βαλκανικούς θρύλους για νεράιδες και την αιχμαλώτισή τους (αν καταφέρει κανείς να τους πάρει το μεταξωτό μαντίλι), η μαγευτική σοφία της γιαγιάς της με τους βίους των αγίων και τα απόκρυφα Ευαγγέλια. Αυτό που κάνει τα βιβλία της σύγχρονα συναρπαστικά αφηγήματα είναι η μυθική τους υπόκρουση και ο ρυθμός μιας υποδόριας νοσταλγίας, η τρυφερότητα μιας φωνής που σε αγγίζει σαν μικρός προσωπικός ψίθυρος. Η γλωσσική φαντασία της συγγραφέα πλάθει έναν γοητευτικό κόσμο προικισμένο με όλα τα δώρα των παραμυθιών και τους ήρωές τους: ιππότες, πριγκίπισσες, βασιλόπουλα, θεούς, ομιλούντα ζώα, τερατόμορφα φυτά κ.α. στον οποίο αντηχεί η αντιφώνηση της ανθρωπιάς «Ένας είναι ο θεός για όλους μας».
