της Μαρίζας Ντεκάστρο.
Ο Γιάννης Παπαδάτος είναι επίκουρος καθηγητής στο ΤΕΠΑΕΣ του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Πριν όμως από την ακαδημαϊκή του καριέρα, η οποία έχει ως άξονα την διδακτική της ποίησης και τη φιλαναγνωσία, ήταν δάσκαλος, σχολικός σύμβουλος και παράλληλα κριτικός παιδικής λογοτεχνίας.
Το έργο Παιδικό βιβλίο και φιλαναγνωσία είναι ένα ολιγοσέλιδο βιβλίο στο οποίο
ο Παπαδάτος παραθέτει την παιδαγωγική του φιλοσοφία για την καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας στο παιδικό κοινό και αναλύει διεξοδικά και πρακτικά κάθε παράγοντα που υπεισέρχεται σ’ αυτή.
Ο συγγραφέας, σε ρόλο επιμορφωτή, απευθύνεται κατά κύριο λόγο στους εκπαιδευτικούς, που έχουν βαρύνοντα ρόλο στη διαμόρφωση θετικής στάσης των παιδιών προς το βιβλίο, και παρουσιάζει τη φυσιογνωμία του ελληνικού παιδικού βιβλίου, σχέδια προτάσεων για δημιουργικές αναγνωστικές και συγγραφικές δραστηριότητες, τη σχολική βιβλιοθήκη και τη χρήση της, τη σχέση λογοτεχνίας με τα μαθήματα ειδικοτήτων και πολλά άλλα.
Ο τόμος που κυκλοφόρησε πριν από λίγους μήνες είναι έργο μεγαλύτερης σύνθεσης και εμβέλειας. Ο τόμος περιλαμβάνει πληθώρα θεωρητικών άρθρων για την παιδική λογοτεχνία – δημοσιευμένα και πρωτότυπα- καθώς και πιο συγκεκριμένες παιδαγωγικές εφαρμογές για επιμέρους ζητήματα της επαφής των παιδιών με τα βιβλία.
Τα μέρη:
Μελέτες για τη θεωρία και τη θεματολογία της παιδικής και εφηβικής λογοτεχνίας, με υποκεφάλαια που αναφέρονται στην οικολογική θεματική της ελληνικής παιδικής λογοτεχνίας, βιβλία για τη διαπολιτισμικότητα/ πολυπολιτισμικότητα ως κατηγορία αναγνωσμάτων με διαπαιδαγωγικό στόχο, τον ρεαλισμό και ειδικότερα στον μαγικό ρεαλισμό- μοναδικό θεωρητικό κείμενο στην ελληνική βιβλιογραφία όπως επισημαίνει ο καθηγητής Γιώργος Παπαντωνάκης στον πρόλογο.
Το βιβλίο γνώσεων και η αξιολόγησή του, το οποίο με την αναλυτική του πληρότητα είναι ένα από τα ελάχιστα στο σώμα των αντίστοιχων ελληνικών μελετών. Σύμφωνα με τον Παπαδάτο δεν υπάρχει ολοκληρωμένος ορισμός του βιβλίου γνώσεων επειδή το συγκεκριμένο είδος εξελίσσεται συνεχώς. Τα τελευταία χρόνια κυρίως, το βιβλίο γνώσεων απέκτησε υβριδική μορφή καθώς ενσωματώνει στο περιεχόμενό του και τη λογοτεχνική αφήγηση. Ο συγγραφέας προτείνει μια ενδιαφέρουσα νέα τυπολογία για αυτή την μεγάλη κατηγορία (ιστορία, γεωγραφία, επιστήμη, οικολογία, ζωολογία, φυτολογία, βιογραφίες, κ.α.) και τα κατατάσσει σε απλά βιβλία γνώσεων, που περιέχουν κείμενα με γνώσεις και έχουν επιστημονική πληρότητα, στα απλά με λογοτεχνίζουσα αφήγηση, τα οποία ‘ντύνουν’ το θέμα με λογοτεχνικά στοιχεία παράλληλα με τα γνωστικά, και, τέλος στα λογοτεχνικά βιβλία γνώσεων τα οποία εγκιβωτίζουν γνώσεις μέσα στη μυθοπλασία. Επισημαίνουμε επίσης ότι, ιστορικά, το βιβλίο γνώσεων αντανακλά μέσα στο χρόνο την ιδεολογία και την εκπαιδευτική και κοινωνική πραγματικότητα της εποχής που γράφτηκε και κατά συνέπεια προωθεί εκείνες τις γνώσεις που κρίνεται απαραίτητο να δοθούν στα παιδιά ώστε να κάνουν ομαλή την κοινωνική και ψυχοπνευματική τους ανάπτυξη.
Θα σταθούμε ιδιαίτερα στο τρίτο μέρος του τόμου, στην καρδιά των παιδαγωγικών αντιλήψεων του συγγραφέα, που φέρει τον τίτλο Μελέτες για τη διδακτική του ποιήματος, τη φιλαναγνωσία, τις λέσχες ανάγνωσης, τη δημιουργική γραφή και έκφραση. Όπως προαναφέραμε, ο Παπαδάτος δεν είναι εκπαιδευτικός του γραφείου. Αντίθετα οδηγήθηκε από την πρακτική άσκηση της παιδαγωγικής στη θεωρία. Έτσι λοιπόν με την εμπειρία των ετών στη σχολική τάξη, και την εκπαίδευση των εκπαιδευτικών μετέπειτα, δηλαδή με τη συνεχή ενασχόλησή του με τη διδασκαλία σε διαφορετικά κοινά κι επίπεδα, οδηγήθηκε όχι μόνον στο να αντιληφθεί και να τοποθετηθεί απέναντι στις πιθανές αγκυλώσεις και τις αντιφάσεις της διδασκαλίας αλλά και να προτείνει τρόπους/ιδέες/απόψεις για να ξεπεραστούν. Και όπως επισημαίνει σε πολλά σημεία του έργου, η στερεοτυπική διδασκαλία, η διδασκαλία με παρόμοιο τρόπο όλων των διδακτικών αντικειμένων, δεν είναι πρόσφορη και καταλήγει αρνητικά ως προς την καλλιέργεια του ενδιαφέροντος και της έκφρασης των παιδιών. Γιατί κακά τα ψέματα, καλή η θεωρία, όμως η παιδαγωγική δεν είναι συνταγή αλλά είναι συνεχής άσκηση κι επινόηση, προσαρμογή και αναπροσαρμογή των μεθόδων ανάλογα με το έμψυχο υλικό με το οποίο δουλεύει κάθε δάσκαλος.
Τρεις είναι οι λόγοι για τους οποίους το έργο του Γιάννη Παπαδάτου είναι σημαντικό:
Η σε βάθος γνώση των βιβλίων για παιδιά, ελληνικών και μεταφρασμένων, και συγκεκριμένα η άντληση δεκάδων παραδειγμάτων από παιδικά βιβλία τα οποία αποσαφηνίζουν, υποστηρίζουν και στοιχειοθετούν τις θεωρητικές κατευθύνσεις του έργου του.
Η τεκμηρίωση των θεωρητικών απόψεών του με βάση εξαντλητικές αναφορές στην ελληνική και τη διεθνή βιβλιογραφία.
Και τέλος
η σύνθεση που επιτυγχάνει ο συγγραφέας, με αποτέλεσμα να έχουμε στα χέρια μας ένα συγκροτημένο εγχειρίδιο, εξαιρετικά χρήσιμο όχι μόνο για τους μελετητές και τους φοιτητές των αντίστοιχων πανεπιστημιακών τμημάτων αλλά και για εκδότες, διευθυντές σειρών, συγγραφείς.
INFO:
Γιάννης Παπαδάτος
Παιδικό βιβλίο και φιλαναγνωσία, εκδ. Πατάκη, 2010,
Το παιδικό βιβλίο στην εκπαίδευση και στην κοινωνία, Εκδ. Παπαδόπουλος, 2014
